آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش شناسایی جریان غلات و تاثیر آن بر احادیث و عقاید شیعه می باشد. روش پژوهش کتابخانه ای بوده است. نتیجه گیری نشان می دهد مواضع و ارشادات ائمه علیهم السلام و زحمات علمای شیعه٬ تاثیر غلات بر عقاید حقه و احادیث شیعه را به حداقل رسانیده لکن برخی پژوهشگران تحت تاثیر شدید این جریان قرار گرفته و در نقد این جریان افراط کرده اند.‬

«ما أدراک» یکی از عبارات به کار رفته در قرآن کریم است که سیزده بار در ده سوره از قرآن تکرار شده که این سور عبارت‌اند از: الحاقّه، المدثر، المرسلات، الانفطار، المطففین، الطارق، البلد، القدر، القارعه، الهمزه. و همچنین متعلقات آن که عبارت‌اند از: الحاقه، سقر، یوم الفصل، یوم الدین (2 بار)، سجین، علیّین، الطارق، العقبه، لیله القدر، القارعه، الهاویه، الحطمه.تمامی ما ادراک‌های قرآن در ظاهر خطاب به رسول خدا(ع) است و معانی که این عبارات در مورد آن‌ها استعمال شده معنا و مفهومی فراسوی دید پیامبر(ص) می‌باشد.علاوه بر عبارت قرآنی ما ادراک، عبارات ما یدریک، ما کنت تدری، و ما ادری هم در قرآن به کار رفته که همگی دلالت بر خطاب به پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) دارد. غالب مفسرین ما ادراک‌های قرآن را از دیدگاه ظاهری و تفسیری مورد بررسی قرار داده‌اند و از معنای باطنی و تأویلی آن غفلت ورزیده‌اند. پژوهش حاضر عبارت «ما ادراک» و متعلقات آن را علاوه بر جنبه ظاهری، از جنبه باطنی که برگرفته از روایات ائمه هدی(ع) می‌باشد مورد بررسی قرار داده است.

امثال از دیرباز در میان جوامع بشری از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و آئینه تمام نمایفرهنگ و ادب یک ملت است و از مباحث مهم در حوزه علوم قرآنی نیز بشمار می رود. رساله حاضر، تلاشی است جهت شناسایی و درک هر چه بهتر مفاهیم قرآنی و وعده و وعیدها و پند و اندرزها و اشاره به بلاغت قرآن با بهره گیری از تعاریفی چون تشبیه، استعاره، کنایه و سپس مختصراً به تاریخچه مثل پرداخته و اشاره ای به وجود امثال در دیگر کتب آسمانی شده است. امثال به کار رفته در آیات قرآن از منظر خود قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام، بررسی شده و روایات تأویلی، ذیل آیات، ذکر گردیده است تا از طریق تأویل امثال، به کسب معرفت و شناخت هر چه بهتر ائمه هدی علیهم السلام نائل آمده و مقام حضرتشان به نورانیت را در حد سعه وجودی بشناسیم. در نهایت، نتیجۀ حاصل از تأویل امثال قرآنی ممدوح، بیان برخی از شئونات حضرت امیر و ائمه هدیŒ وسپس شیعیان آن بزرگواران است و بالعکس، امثال قرآنی که بار منفی مذمتی دارد بیان حال دشمنان ایشان و دوستان و پیروان آنها می باشد.

رستگاری محبّان امام علی (ع) یکی از موضوعات مطرح شده در منابع روایی فریقین است. نسخه خطی «سلّم درجات الجنّه» ابن مشهدی مفسّر و محدّث بزرگ شیعه قرن دوازدهم و صاحب تفسیر مأثور «کنزالدقایق»، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه می باشد. از مجموع چهل حدیثی که در این نسخه جمع‌آوری شده، هجده حدیث آن به مسأله رستگاری محبیان ابوالائمه(ع) پرداخته است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و تحلیل متنی روایات، این روایات به روش توصیفی تحلیلی احادیث اعتبار سنجی شد. پس از واکاویِ شواهد و قرائن احادیث، محرز گردید که مضمون آنها از تواتر اجمالی برخوردار بوده، و دارای وثاقت صدوری است. بدین ترتیب آنچه موجب رستگاری شیعیان و رسیدن به رضوان الهی است، اطاعت، مودت و تمسک به حضرت علی است.

ارتباط سنجی مفهومی میان آیات قرآن کریم، موضوعی است که از دیرباز توجه پژوهشگران قرآنی را به خود معطوف داشته است. در مقاله حاضر محتوای آیات مشتمل بر عبارت "ما عندالله " با دو ویژگی خیر و ابقی و سنجش میزان ارتباط آن‌ها با عبارت "بقیه‌الله " با محوریت آیات 60 قصص، 95 – 96 نحل و 86 هود بررسی شده است. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی و با تکیه‌بر روش تفسیری قرآن به قرآن، تلاش دارد ارتباط بین مفهوم ما "عندالله " را که به معنای عالم آخرت و قرب معنوی و منزلتی است، با عبارت "بقیه‌الله " بیابد که به معنای آن چیزی است که خداوند اراده بقای آن را فرموده و زوالی در آن راه ندارد و با استعانت از روایات معصومان (ع)، اثبات نماید که انبیای الهی و ائمه اطهار (ع) به‌طور عام و حضرت ولی‌عصر (عج) به‌طور خاص، از مصادیق "بقیه‌الله "به شمار می‌روند و هدف خداوند متعال در آیه شریفه *بقیه‌الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین*، جلب‌توجه مؤمنان به مصداق اکمل بقیه‌الله و آخرین حجت و ذخیره الهی است و با شناخت مصادیق خیر و ابقی و مصداق اظهر آن و به‌وسیله او می‌توان به شناخت و عبودیت و عندیت الهی رسید.

دانشوران مسلمان همواره از قرآن و سنّت به مثابۀ مهم ترین سرچشمه های فهمِ آموزه های دینی ییاد کرده اند. سنّت و حدیث، خواه مترادف باشند یا به معنای حکایت گری حدیث برای سنّت، نقش ویژه ای در تفسیر قرآن ایفا کرده اند. چنین م نماید مفسر الکاشف هم از حیث مبان و هم از جنبیۀ رو،، از سینّت تفسییری مالمیانِ پیشینِ مسلمان، به ویژه مفسران شیع ، پیروی کرده اما در حوزۀ رویکرد تفسیری، شیوه ای متمیای را به کار گرفته که شرایط اجتمام و فرهنگ روزگار،، متغیرِ تعیین کنندۀ آن بوده است. مسئلۀ اساس این پژوهش این است: با توجه به تأثیر شرایط اجتمام فرهنگ و دینی روزگیار مغنیه در شکل گیری تفسیر الکاشف، وی چگونه از حدیث بهره گرفته اسیت همننیین فیراز و فیرود حدیث در این تفسیر، از چه جایگاه برخوردار است این تحقیق با رو، توصیف تحلیل نشان داده است مغنیه هم از جنبۀ استناد به منابعِ روای و هم از نظر رو،ِ کاربست حدیث در تعیین آیات، رویکرد تقریب اقنام را در نظر داشته است. این چنیین نگاه از مبان خاصِ مغنیه، و نه مبان مشترک با سایر مفسرین، نشئت گرفتیه اسیت. تحلییل ایین رویکرد، بیانگر این نکته است که مغنیه به ضرورت اصلِ وحدت جامعۀ اسلام و مشترکات مسیلمانان در حوزۀ باورها و مقاید توجه و تأکید وافر داشته است. شاخصه های این جهیت گییری، هیم در نحیوۀ استناد مفسر به روایات فریقین و هم در رو، هم اف ای و همگرایانۀ وی، در مقیا ارجیاب بیه شییوۀ محدثان و مفسران پیشین در مقا تفسیر برجسته م نماید. اتخاذ این چنین رویکردی، تفسیر وی را کارآمد، پویا و مصری نشان داده است.

عقل به عنوان راهنمای درونی انسان، از نگاه روایات یکی از دو حجت الهی بوده که در جهت تشخیص حق از باطل، انسان را یاری می نماید. چنان که در قرآن نیزبسیار به تعقل و خردورزی دعوت شده است. از سوی دیگر روایات به عنوان دومین منبع دریافت معارف الهی می باشد که متاسفانه در گذر تاریخ، دچار آسیب هایی شده است. در این میان، عقل یکی از معیارهای نقد حدیث به شمار می آید که هم به عنوان عقل آلی و هم به عنوان عقل مستقل، می تواند در تشخیص روایات صحیح نقش آفرین باشد. گروه های مختلف مسلمانان در میزان بهره گیری از این قوه، رویکرد متفاوتی داشته اند؛ در شیعه، هم نص گرایان (بجز برخی افراطیان اندک) و هم عقل گرایان، به توانایی های عقل فطری اذعان داشتند ولی نص گرایان، غالبا عقل را به عنوان یکی از ادله شرعی معتبر ندانسته و در نقد حدیث هم کمتر از عقل گرایان از این معیار بهره برده اند. و عقل گرایان ضمن قبول عقل به عنوان یکی از ادله، در نقد روایات نیز، توجه ویژه به عقل داشته اند. در اهل سنت، با نظر به این که در منابع اصلی روایی ایشان، به عقل و تعقل توجهی نشده است، در حوزه نقد حدیث نیز کمتر از شیعه از این معیار استفاده کرده اند. و عقل گرایان ایشان نیز با رویکردی افراطی در نقادی عقلی روایات،بسیاری از روایاتی که در حیطه نقد عقلی نبوده، با معیار عقلی، یا آنها را رد کرده و یا به تاویل برده اند.

یکی از روشهای موثر برای تربیت افراد جامعه و هدایت بسوی رشد و کمال از طریق بررسی راههای سعادت به لحاظ تئوری و بررسی نمونه ها و الگوهای عینی آن خواهد بود که در این تحقیق از مراتب رشد بررسی جایگاه مومن ممتحن می باشد. روش پژوهش بررسی آیه سوم سوره حجرات که این عنوان در آن مطرح شده است و تفاسیری که پیرامون این آیه که علما تفسیر بیان نموده اند و روایات معصومین ( ع ) که در این خصوص بیان شده است. طرح پژوهش بررسی مفردات آیه و توجه به تفاسیر موجود در خصوص این آیه و ویژگیهای این رتبه ایمانی در روایات و تاثیرات برخورداری از این مراتبه که تحمل حدیث صعب مستصعب می باشد و بیان مصادیق مومن ممتحن و محتوای حدیث صعب مستصعب. نتایج نشان میدهد که مومن ممتحن از لحاظ وجودی سازگاری در خلقیت و طینت با اهل البیت ( ع ) داشته و نسبت به ولایت و حجیت آنان اقرار نموده و این موقعیت باعث رشد و ترقی آنان با رعایت احکام و دستورات آن بزرگواره که در راستای دین مبین اسلام است می گردد.

قاضی عین القضاه همدانی( م525ه.ق) اززمره‌ عرفا و متفکران بزرگ اسلامی بشمار می‌آید که توجه خاصی به مسایل مربوط به قرآن و روایات داشته ، بدین خاطر آثار او مشحون از قرآن و روایات است. عین القضاه گذشته از جنبه‌ی عرفانی خود که همراه با کشف و شهودهای فراوان و عمیق بوده، جنبه‌ی زبانشناسی نیز داشته است که از این لحاظ می‌توان او را از نظریه پردازان مسایل مربوط به زبانشناسی نیز در نظر آورد چنین عواملی عین القضاه را صاحب مکتب تأویلی می‌سازد که رمز و نماد از ویژگیهای آن است. عین القضاه با چنین پشتوانه‌ای به تأویل آیات و روایات می‌پردازد و آنان را از مقوله رمز دانسته و نمادی برای مفهومی بالاتر می‌داند. تأویلات عین القضاه در پنج حوزه‌ی محمّدشناسی(ص)، ابلیس شناسی، حروف مقطعه، ارکان پنجگانه اسلام و فرجام شناسی قابل بررسی است. ریشه‌ی تأویلات عین القضاه ، گذشته از کشف و شهود و رمز، به غلبه‌ی نگاه متافیزیکی در او بازگشت دارد. عین القضاه تحت تأثیر متفکران گنوسی اسلامی همچون، حلّاج، احمد غزالی و ... است که بواسطه‌ی آنان با تفکر و اندیشه های ایرانی از جمله زروانیت آشنایی داشته که این خود در جهت‌دهی فکری او در بسیاری از مسایل از جمله نظام دوآلیستی و دوبنی نقش اساسی داشته است. چنین عواملی از عین القضاه ، متافیزیستی بوجود آورده که نگاه بدبینانه‌ای به جهان ماده دارد و کاملاً محو در جهان روحانی است در چنین فضایی است که او تأویلات خود را ارایه می‌دهد. با تمامی این شرایط، سنجش اعتبار تأویلات عین القضاه باید درفضایی کاملاً عقلانی صورت گیرد؛ زیرا عین القضاه در وهله‌ی اوّل متفکری است که با توجه به مسایل پیش روی او در اندیشه‌ی اسلامی، اقدام به ارایه تأویلات نموده و در اغلب موارد نیز این تأویلات توأم با ارایه راه حل نیز می‌باشد که تأویلات مربوط به پیامبر(ص) و ابلیس از این مقوله است، که در کلیت قابل پذیرش و دفاع است. در خصوص سه حوزه‌ی دیگر، تأویلات او بیشتر ناظر به حقیقت آنان است زیرا او شیفته‌ی حقیقت و باطن امور است، بدین خاطر، بیان آن حقیقت نسبت به ظاهرقرآن و روایات در کلام او بارزتر است. در این راستا او هیچگاه در صدد نفی امور ظاهری چون صلاه، حج، صوم و ... نبوده است.کلید واژه‌ها: عین القضاه همدانی، قرآن، روایت، تأویل، رمز، گنوسی

شیخ حر عاملی (1033- 1104 ه.ق) به عنوان یکی از بزرگان عرصه‌ی علم و فقاهت شیعه، در نسخه خطی «خلق الکافرو الغرض منه» که به زیور طبع آراسته نشده به موضوع «خلق کافر» پرداخته و تلاش نموده تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا خداوند کافر را درحالی‌که اوصاف او در علمش معلوم بود، آفرید، مهلت داد و بر مومنین مسلط ساخت؟ این در حالی است که بعضی از معارف قرآن و حدیث مانند خلق از طینت خاص، قضا و قدر، مشیت و اراده‌ی الهی نیز به موضوع دامن زده و اعتقاد به جبر را تقویت می‌کند. بر این اساس نسخه خطی به هدف احیاء، استخراج و بررسی راه‌کار مولف، با مقابله پنج نسخه خطی به‌جامانده، بر مبنای مطالعه و دسته‌بندی مطالب آن، تحقیق، تصحیح و ترجمه شده است. در این تحقیق، با دقت در شیوه‌ی بیان مطالب و نظام بندی فصول رساله که به ارائه توأمان ادله نقلی و عقلی اهتمام نموده، معلوم شد مولف علاوه بر ارائه نظر خود، خواهان ارائه نظری مقبول در مقابل اختلاف دیدگاه‌ها می‌باشد. مولف در این راه با دو مشکل جدی: اختلاف در حجیت روایات اعتقادی و عدم تفاهم در تعریف و کارکرد عقل مواجه بوده است. این امر منجر می‌شود، وی برای رسیدن به هدف، ضمن رعایت مبانی علمی خود، رأی سایرین را نیز مورد توجه قرار دهد. در نتیجه مولف با استناد به قدر مشترک مقبول ادله نقلی و استفاده از «تواتر معنوی»، و قدر مشترک ادله عقلی و استفاده از محسوسات و بدیهیات که مورد قبول وجدان و فطرت است، به دنبال ارائه‌ی نظریه با حداقل اشکال به منظور قانع نمودن، ساکت کردن و یا به شک انداختن مخاطب می‌باشد. وی در این راه، مراحل سه‌گانه:1- اثبات نظر خود(امر بین الامرین) از راه رد نظریه رقیب(جبر و تفویض) 2- تعریف نظریه بر اساس معارف حدیثی 3- ارائه راه حل در موارد سکوت معارف حدیثی را طی نموده است. تعریف و پاسخ ارائه‌شده در این راه حل، امری حداقلی است که به دنبال حفظ ایمان و ایجاد پاسخ اقناعی در مواجه با شبهات می‌باشد. این راه حل، راه‌حلی عقلی در ارائه تعریف در مسائل مشکل اعتقادی است که بیان می‌کند در مواردی که امکان ارائه کامل تعریف و پاسخ بر اساس ادله نقلی وجود ندارد، عقلا چه باید کرد.