آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قطعاً خُلق حضرت ختمی‌ مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم که پروردگار عالم در دومین سور? نازل‌شده آن را به‌طور مطلق به عظمت وصف کرده است از مهم‌ترین عوامل گسترش اسلام بوده است. قرآن در بیش از هشتاد آیه، مستقیم یا غیرمستقیم، به اخلاق اجتماعی پیامبر (ص)، از دو بُعد ایجابی و سلبی اشاره‌کرده است. حُسن‌خُلق، رحمت بودن برای عالمیان، عفو، صبر، اشتیاق زائدالوصف بر هدایت مردم، اخلاص و عدالت از مهم‌ترین صفات ایجابی رسول خدا (ص) است. خلق بد و روحی? خشن، خیانت و ظلم از صفاتی است که آیات قرآن از آن حضرت نفی کرده است. حضرت محمد (ص) به‌رغم ویژگی‌های والای اخلاقی که خداوند آن را ستوده است، هنگام اجرای احکام و حدود الهی با قاطعیت برخورد و با مخالفان به-شدت مقابله می‌کرد. جامع? کنونی بیش از هر زمان دیگر به اخلاق والای پیامبر(ص) نیازمند است. یکی از راه‌های مهم برای الگوسازی اخلاق و رفتار پیامبر(ص) شناخت و معرفی سیر? ایشان است که به‌وسیل? افرادی که بیشترین تأثیر را در میان اقشار جامعه دارند مانند والدین، معلمان، مبلغان، مدیران و هنرمندان صورت می‌گیرد. این افراد در مسیر اسوه‌سازی باید چند نکته را مورد توجه ویژه قرار دهند: نخست این که خود باید پیش از هرچیز عامل به سیر? پیامبر(ص) باشند، همچنین از ابزارهای مختلف و متناسب با ویژگی‌های مخاطبان بهره گیرند. نکت? دیگر آن است که از آسیب‌هایی که در اسوه‌سازی پیامبر (ص) ممکن است پیش آید مانند تاریخی جلوه دادن اسوه‌های دینی،‌ فراانسانی‌جلوه دادن الگوهای دینی، تعمیم الگوهای نادرست، تقدس‌زدایی از الگوهای دینی و غیره اجتناب کنند.

قرآن در بیش از 750 آیه حدود 2131 بار به پدیده‌های طبیعی اشاره کرده و آن‌ها را آیات الهی شمرده است. از این تعداد حدود 1572 بار در سور مکی و حدود 677 بار در سور مدنی قرار دارد. علت کثرت ذکر پدیده‌های طبیعی در آیات و سور مکی را باید در فزونی تعداد آیات مکی نسبت به مدنی جستجو کرد زیرا بر اساس آمار، 71/6% آیات مکی و 28/4% آن مدنی است. طبیعت و مظاهر طبیعی در طول تاریخ بویژه در عصر جاهلیت در جایگاه خویش قرار نداشته؛ گاه در حد معبود مطرح گشته و گاه طبیعت دستگاه معارض با خداوند متعال فرض شده است. از نظر قرآن طبیعت دستگاه مخالف و معارض با خدا نیست و به هیچ‌وجه نمی‌تواند به جای خداوند تلقی و شریک وی پنداشته شود بلکه معرّف عظمت و قدرت و مظهر علم الهی به شمار می‌آید. بر این اساس، طبیعت بویژه در سور مکی به زیبایی تمجید می‌شود و پیوند طبیعت با خداوند و نیز ارتباط معقول انسان با طبیعت و همچنین نقش طبیعت در حیات بشر به خوبی تبیین می‌گردد. از آنجا ‌که انسان به طبیعت مأنوس است، فکر و اندیشه او نیز به طبیعت خو کرده است، قرآن غالب تمثیل‌ها و توضیح‌های خود را با ذکر پدیده‌های طبیعی بیان کرده و از انسان‌ها خواسته است تا در نشانه‌های الهی بیندیشند. هدف اصلی طبيعت‌شناسى از ديد قرآن، افزودن معرفت انسان‌ها نسبت به خداوند متعال است. در کنار این هدف غایی، مى‏توان اهداف دیگری را ذكر كرد كه پى بردن به آن‌ها مقدمه رسيدن به آن هدف نهايى است؛ این اهداف عبارت از «اثبات معاد»، «اثبات نبوت»، «اثبات حقانیت وحی قرآن بر محمد (ص)»، «تربیت جوامع و گروه‌ها»، «بزرگداشت دین اسلام»، «دلداری دادن به پیامبران»، «بیان افکار خرافی در بهره‌وری از طبیعت» و «بیان مسائل فقهی» است، که درک هر یک از آن‌ها انسان را به خدا نزدیک‌تر می‌کند. برای تأثیرگذاری بهتر، پدیده‌های طبیعی واهداف آن‌ها، در قالب اسالیب بلاغی علم معانی، بیان و بدیع ذکر شده‌اند. بنابراین، این نوشتار بر آن است نگاهی جامع به پدیده‌های طبیعی در زمینۀ برهۀ نزول، اهداف و اسالیب بیان آن‌ها در قرآن کریم داشته باشد.

در جوامع روایی شیعه و اهل سنّت روایاتی در مورد فتنه‌ها و حوادث آخرالزمان وارد شده است. یکی از موضوعات مطرح شده در این روایات دجّال است، که برخی عالمان آن را از علائم آخرالزمان و برخی دیگر از علائم ظهور دانسته‌اند. در جوامع روایی اهل سنّت روایات موضوع دجّال از جوامع روایی شیعه بسیار بیشتر است. این روایات به طور کلی با توجه به موضوعات مطرح شده در آن‌ها به دو دسته‌ی روایات با موضوعات مشترک، و روایات با موضوعات مختص جوامع روایی فریقین تقسیم می‌شود. موضوعات مشترک مانند: وقایع زمان خروج دجّال، خصوصیات چشم دجّال، زمان و مکان خروج دجّال، خصوصیات مرکب دجّال، پیروان دجّال، محل کشته شدن و کشنده دجّال؛ و موضوعات مختص جوامع حدیثی شیعه مانند: دجّال در تابوتی از آتش، زراعت و کشاورزی در زمان دجّال؛ و موضوعات مختص جوامع حدیثی اهل سنّت مانند: والدین دجّال، ذکر برخی خصوصیات ظاهری دجّال، سنّ دجّال. این روایات موضوعات گوناگونی را در مورد دجّال مطرح می‌کند و در اکثر آن‌ها در مورد موضوعات مطرح شده، اختلاف وجود دارد. در برخی از موضوعات اختلاف میان روایات وارده در آن موضوع بیشتر و در برخی موضوعات اختلاف روایات کمتر است. موضوعات با اختلاف بیشتر مانند: زمان و مکان خروج دجّال، خصوصیات چشم و پیروان دجّال؛ و موضوعات با اختلاف کمتر مانند: نوشته میان دو چشم دجّال، معرفی دجّال به نام افراد خاص، ادعای ربوبیّت دجّال، خصوصیات مرکب دجّال، محل کشته شدن و کشنده دجّال؛ همچنین برخی از این اختلافات قابل جمع بوده و برخی قابل جمع نیست؛ اختلافات قابل جمع مانند: پیروان دجّال، وقایع زمان خروج دجّال، نوشته میان دو چشم و کشنده دجّال؛ و اختلافات غیرقابل جمع مانند: محل کشته شدن دجّال و خصوصیات چشم دجّال.به دلیل اختلافات موجود در روایات، میان عالمان در مورد شخص یا سمبل بودن دجّال اختلاف نظر است، برخی آن را سمبل دانسته و برخی آن را شخصی خارجی فرض کرده‌اند. با توجه به برخی قرائن و شواهد نظریه سمبل بودن دجّال تقویت می‌شود ولی قطع پیدا کردن به این قضیه به علت وجود برخی روایات موید شخص بودن دجّال، مشکل است.

چکیدهمایر میخائیل بارآشر از مستشرقان یهودی در حوز? تشیع و نویسند? کتاب «قرآن و تفاسیر کهن شیع? امامیه» است. در این کتاب وی به منظور نشان دادن تمایز مکتب تفاسیر متقدم شیعی، ابتدا این تفاسیر را با تفاسیر سنی معاصر آن‌ها و سپس با تفاسیر شیعی پس از آن‌ها، مقایسه کرده است. بارآشر در فصل اول از کتابش به معرفی تفاسیر کهن شیع? امامیه، تفسیر فرات کوفی، علی بن ابراهیم قمی، عیاشی و نعمانی می‌پردازد. وی فصل دوم را به ذکر مبانی مشترک این تفاسیر و فصل سوم را به تبیین روش‌های تفسیری آن‌ها اختصاص داده است. بارآشر سپس در فصل چهارم از مسئل? امامت و اصول مرتبط با آن از جمله وجود ازلی و خلقت نوری ائمه (ع)، علم غیب و عصمت و شفاعت پیامبران (ع) و امامان (ع) و نیز وظایف شیعیان در مقابل امامانشان سخن می‌گوید. این پایان نامه در صدد است بعد از ارائ? گزارشی از فصول کتاب بارآشر، به منظور تبیین گفته‌های او که به صورت پدیدارشناسانه بیان شده، با اتخاذ شیو? کتابخانه‌ای و در گردآوری روش توصیفی-تحلیلی، به تحلیل و نقد چهار مبحث از فصل امامت و اصول مرتبط با آن پرداخته و پاسخ‌های قرآن و روایات ائم? معصومین (ع) نسبت به آن‌ها را ارائه دهد، که در این راستا به نتایج زیر دست یافته است: 1. طینت انسان‌ها در سعادت یا شقاوت آن‌ها به نحو اقتضاء تأثیرگذار است اما اعمال اختیاری آنان در سعادت یا شقاوت ایشان نقش مهم‌تری دارد. 2. تفسیر «رب الارض» در آی? 69 سور? زمر به «امام الارض» به این دلیل است که امام علاوه بر اینکه صاحب، مالک و حکمران در زمین است، واسط? فیض میان پروردگار و بندگان نیز هست. 3. علم غیب مطلق مختص خداوند است لیکن به هرکه بخواهد عطا می‌کند و همین مسئله سبب تفوق امامان معصوم (ع) بر رسولان پیشین غیر از نبی اکرم (ص) شده است. 4. شفاعت پیامبر اسلام (ص) در حق امت خویش شامل شفاعت شیعیان و نیز غیرشیعیانی است که از تعصب به دور هستند، اما دشمنان اهل بیت (ع)، کافران و مشرکان از این موهبت بی‌بهره‌اند.واژگان کلیدی: بارآشر، تفاسیر کهن، مسئل? امامت، وجود ازلی، الربّ، علم غیب، شفاعت

تلاش برای تعریف دقیق اصطلاح «حدیث موضوع» و فهم درست آن، در ارزیابی و اعتبارسنجی دقیق از روایات تأثیر مستقیم دارد، درک عمومی از حدیث موضوع به معنای برساخته‌شده و به دروغ به پیامبر2(و معصومینg) نسبت‌داده‌شده است؛ اما اضافه نمودن قید غیرعمدی در تعریف حدیث موضوع، با تعلیل شأن و جایگاه حدیث، بی‌شک به گاهِ شناسایی و اعتبارسنجی روایات، بر وسعت دایرۀ احادیثی که موضوع دانسته می‌شود، می‌افزاید و همان‌گونه که حدیثِ موضوع آسیبی جدی بر پیکرۀ روایات است، جعل‌انگاری نیز آسیبی دیگر است. این پژوهش با آسیب‌‌شناسی تعریف حدیثِ موضوع و با هدف ارائۀ تصویری روشن از آن سامان یافته است. ازآن‌رو که تعریف حدیث موضوع مبتنی بر روایت «من کذب» است، پس از نقد و بررسی اجمالی نظر برخی محققان دربارۀ حدیثِ موضوع، روایت مذکور با رویکرد تحلیل مفهومی و فرایندی(رویکرد جامعه‌شناختی) مبتنی بر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجۀ تحلیل و بررسی، از یک سو تصویری روشن از حدیث موضوع ارائه می‌دهد و از سوی دیگر در حوزۀ شناسایی انواع احادیث جعلی و نیز اقسام جاعلان سودمند است. با این تحلیل که مبتنی بر قرآن است می‌توان رفتار مخالفان و دروغ‌پردازان بعد از پیامبر را که عموماً در اردوگاه منافقان قرار می‌گیرند، پیش‌بینی نمود.

یکی از راه‌های اثبات وجود خدای متعال، شناخت او از طریق آثار صُنع الهی در عالم تکوین است، بدین گونه که انسان با مشاهدة اسرار طبیعت و نظم محیّرالعقول حاکم بر جهان هستی، و تفکّر در اینها به شناخت خدای متعال می‌رسد. در موارد متعدّدی از آیات قران کریم و فرازهایی از نهج‌البلاغه به اثبات وجود خداوند با استفاده از آیات آفاقی پرداخته است. به طور کلّی روش آیات قران کریم و امام (ع) در بررسی پدیده‌های طبیعی این است که پس از بیان شگفتی‌های طبیعت، همه را به تفکّر و تعقّل واداشته‌ و تأکید می‌فرمایند که آثار عظمت خدا در همة آفرینش آشکار است. این پژوهش بر آن است تا با استناد به آیات قران کریم و سخنان حضرت علی (ع) به بررسی و تبیین این راه بپردازد.

نظریّة تجسّم اعمال که عهده‌دار تبیینِ کیفیّت و نحوة دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می‌کند. درگفته‌های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّة عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می‌خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئلة تجسّم اعمال اشاره شده است. این آیات با توجّه به گوناگونی آنها در نوع ساختار ادبی به دسته‌های متعدّدی تقسیم می‌شوند. دسته‌ای از این آیات با تعبیرهای مختلف از جمله دیدن اعمال، حضور اعمال، آوردن اعمال، آزمودن عمل و غیره به‌صراحت بر تجسّم یافتن اعمال در عالم آخرت تأکید می‌کنند. دسته‌ای دیگر با ساختار نحوی خاص از جمله کاربرد استفهام انکاری و حصر، جزای اعمال در آخرت را عین اعمال معرّفی می‌کنند. دستة سوم از آیات با تصویرپردازی‌های متعدّد به صورت تشبیه یا تمثیل مانند تشبیه اعمال نیک مؤمنان به نور و اعمال کافران به سراب و تاریکی، ماهیّت درونی برخی از اعمال را به تصویر کشیده‌اند. این جستار به بررسی ساختارهای ادبی و تعابیری در آیات قرآن می‌پردازد که می‌تواند شاهدی بر نظریّة تجسّم اعمال باشد.

یهودیان عصر پیامبر(ص) ویژگی‌های اخلاقی خاصی نظیر نژادپرستی، پیمان‌شکنی، بهانه‌جویی، استکبار و حسادت داشتند، لذا در مواجهه با پیامبر اکرم(ص)، وقتی که دیدند هر روز بر جمعیّت پیروان دین اسلام افزوده می‌شود و دین جدید گسترش روزافزونی دارد، به دلیل ویژگی‌های مذکور، تحمل پیشرفت اسلام را نداشتند. از این رو، علاوه بر دسیسه‌ها و نقشه‌های شوم خود، شروع به شبهه‌پراکنی علیه پیامبر نمودند. خداوند نیز پاسخی منطقی بهشبهات خاصة آنان داده است. از مهم‌ترین شبهات یهودیان، اعتراض به تغییر قبله است. در این پژوهش، ویژگی‌های اخلاقی یهود عصر پیامبر(ص) و شبهة آنان در باب تغییر قبله وپاسخ‌های قرآن بدان تبیین شده است و با بهره‌گیری از تفاسیر مهم و تأکید ویژه بر تفسیر المیزان بررسی شده است.

توحید، اصطلاحی مهم در فرهنگ و معارف اسلام است. انبوهی از یادکردهای قرآنی که مستقیم یا غیر مستقیم به موضوع توحید و یگانگی اشاره دارند، نشان دهنده میزان ارزشمندی این مبحث در نگاه قرآنی است. این مقاله با رویکردی توصیفی، تحلیلی و چهار محورِ اساسی همچون: اصل توحید، نقش قرآن در معرفت توحیدی امام علی علیه السلام، جایگاه حضرت علی علیه السلام در فلسفه الهی، تفاوت مقامات معرفتی امام علی علیه السلام با سایر صحابه مورد بررسی قرار داده است. از بررسی محورهای یاد شده این نتیجه حاصل شد که آیات قرآن خصوصاً در معارف توحیدی همواره الهام بخش حضرت علی علیه السلام بوده است و بیانات حضرت علیه السلام در باب توحید از اهمیّت ویژه ای برخوردار است و این بی همتایی و بی نظیری سخنان حضرت علی علیه السلام در باب توحید و خداشناسی در حدی است که برخی گفته اند این سخنان از ایشان نیست. در این پژوهش به این شبهه نیز پاسخ داده شده است.