آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بیشتر پندار‌ها، نگره‌ها و نظريه‌هاي مطرح دربارۀ وجود و نحوۀ وجود خداوند، يا مبتلا به عارضه تعطيل هستند يا آلوده به تشبيه. در اين ميان، برپايه قرآن و روايات، تنها رويکرد صحيح، اثبات بدون تشبيه (نفي همزمان تعطيل و تشبيه) است. لازمه‌هاي نفي تعطيل عبارتند از: اقرار به وجود خداوند و اقرار به کمالات خداوند. لازمه‌هاي اصلي نفي تشبيه نیز عبارتند از: بي‌همتايي خداوند در تعقل‌ناپذيري، تصورناپذيري، قياس‌ناپذيري، اکتناه‌ناپذيري، توصيف‌ناپذيري و کيفيت‌ناپذيري. در بياني عميق‌تر، مراد حقيقي خروج از حد تشبيه عبارت است از عدم تعيين چگونگي براي ذات و صفات خداوند. همچنين براي رهايي از فرو افتادن در مهلکه تعطيل يا تشبيه، باید خداوند را جز به آنچه او خود را وصف کرده، وصف نکنيم. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا پس از نشان دادن ضرورت نفي تعطيل و تشبيه از ذات حق، لازمه‌هاي اين دو قاعده جامع‌الاطراف تحليل شود تا رهپويان وادي توحيد به شرط پايبندي به شاخصه‌ها و لازمه‌هاي اين دو قاعده، حداقل به لحاظ نظري و عقلي، از فروغلتيدن در هر دو مهلکه ايمان‌سوز در امان باشند.

در تفسیر آیه 59 سوره نساء و در تبیین مفهوم و نیز مصادیق اولی الامر نه‌تنها میان مفسران شیعه و مفسران اهل سنت اختلاف‌نظر بوده است بلکه گستره این اختلاف‌نظر را می‌توان در میان مفسران هر یک از دو مذهب نیز جستجو کرد. در نگاه مشهور شیعه، اولی الامر به معصومین (ع) تفسیر گردیده است؛ اما تبیینی نو از اولی الامر در میان برخی مفسران شیعه شکل گرفت که از اولی الامر تفسیری عام‌تر از معصوم ارایه می‌دهد و ولی فقیه را بعنوان یکی از مصادیق آن تعیین می‌کند. پژوهش حاضر در صدد است تا با استناد به منابع شیعه به تحلیل و نقد دیدگاه مشهور بپردازد و روشن سازد که اگرچه امامان معصوم(ع) کامل ترین مصداق اولی الامرند اما از سیاق آیه، خصوصیت عصمت برای اولی الامر فهمیده نمی‌شود و استدلال دیدگاه مشهور شیعه به آیه جهت متعین کردن مصداق اولی الامر در امامان معصوم(ع)، با اشکالات جدی مواجه است.

نفوذ روایات اسرائیلی (به معنای اخص) که اصلی‎ترین منبع آن‌ها متون دینی یهود و نقل‎های اهلِ‎کتابِ نومسلمان بود، به منابع روایی و تفسیری مسلمانان، امری مسلّم است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و انتقادی به بررسی تأثیر این روایات بر آراء فقهی مفسران پرداخته است. اعتماد کورکورانه برخی از مسلمانان به این روایات، نقل مکرّر و کتابت آن‌ها در کتب روایی باعث گردید کثرت نقل بر عقل سیطره یافته، روایات مخالف با آموزه‎های قرآن کریم، مقبول اکثر مفسران و عالمان افتد. پیامد این پدیده، صدور احکامی فقهی بر پایه‎ی آموزه‎های اسرائیلی بود. آنچه از محتویات سفر پیدایش به روایات اسلامی نفوذ یافت و بر آراء مفسران در حوزه فقه اثر گذاشت، در عرصه احکام زنان کاملاً مشهود است. باور أسفه السفهاء بودن زنان و وجوب نصب قیم برای آن‌ها در امور مالیشان، قصاص نشدن مرد برای ضرب و جرح همسرش و ... احکامی از این دست هستند.

شناخت نظام فکری رایج مردم جاهلی درباره­ی مسائل زنان، زمینه­ای برای درک و فهم بهتر قوانین و احکام مربوط به زنان در اسلام فراهم می­کند. مسئله­ی «طلاق» از جمله مباحثی است که بین فرهنگ جاهلی و اسلام تفاوت‌های باینی داشته و قرآن با رویکرد تحول­گرا و اصلاحی در این خصوص، در جامعه بشریت نقش اساسی ایفا کرده است؛ اصلی­ترین وجوه افتراق «طلاق» آسان و ساده­انگاری آن در میان عرب جاهلی بود؛ این مسئله بر گرفته از بستر معرفتی فرهنگ جاهلیت نسبت به حقوق زن و تضعیف آن در امر «طلاق» است. در عصر جاهلیت «طلاق» بدون هیچ مقدمات و شرایط و لواحقی (جز رضایت مرد) به وقوع پیوسته و هدف از آن انتقام­جویی یا تنبیه زن یا قبیله­ی وی بود. در حالی­که اسلام برخی از انواع «طلاق» از جمله: ایلاء، ظهار و عضل را لغو و بعضی دیگر از جمله: طلاق رجعی، خلع، مبارات و بائن را تعدیل نمود. زن پس از «طلاق» به دلیل تعصب افراطی مرد، حق ازدواج با مرد دیگر (حتی بعد از عده) را نداشت؛ عدم محدودیت «طلاق» و نیز غیر کلامی بودن آن ابزاری در دست مرد به منزله­ی آزار زن بود. عده­ی «طلاق» در زمان جاهلیت، در منابع تفسیری و تاریخی از جمله مباحث مورد تناقض است؛ در حالی­که با استنادات قرآنی و روایی در اسلام این امر مورد تاکید قرار گرفته و طبق دیدگاه مفسران مراد از «ثَلاثَهَ قُرُوء» در آیه­ی قرآن، دلالت بر سه بار پاک شدن از حیض، به منظور اتمام دوره­ی عده است. لذا هدف اسلام در مسئله­ی «طلاق» ارائه­ی الگوی مطلوب انسانیت و تکریم مقام زن است. گردآوری اطلاعات در این مقاله­ کتابخانه­ای (از طریق مراجعه به کتب تاریخی و شعری عرب جاهلی و کتب تفسیری) و پردازش آن­ها به روش مقارنه­ای و تحلیلی است.

یکی از قصه‌های مشترک در تورات و قرآن کریم، قصه طوفان نوح علیه‌السلام است. بااین‌حال، در آن دو، گسترۀ این عذاب از حیث جهانی یا منطقه‌ای بودن طوفان، دامنۀ هلاک‌شوندگان و نجات‌یافتگان به شکل متفاوتی انعکاس یافته است. همچنین، مبانی الهیاتی، اخلاقی و عقلی این داستان در تورات متفاوت از قرآن است. تورات گسترۀ عذاب را به‌صراحت شامل کل کرۀ زمین و شامل همۀ موجودات روی زمین معرفی می‌کند درحالی‌که مفسران قرآن در این مورد اختلاف دیدگاه دارند. برخی مفسران از عالم‌گیر بودن طوفان و برخی دیگر از محلی بودن آن دفاع کرده‌اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است، پس از نقل و نقد دیدگاه تورات و نیز تحلیل اهم آراء مفسران و بیان دلایل قرآنی، روایی و عقلی هر دیدگاه، به نقد نگرۀ جهانی بودن طوفان پرداخته شده است و نهایتاً از محلی بودن طوفان، دفاع شده است.

«امام» در لغت به هر آن چیزی یا کسى گفته مى شود که مقدم (پیشرو) و مقتدا (پیشوا) باشد. بررسی مصادیق و مفهوم واژه امام در قرآن حکایت از این دارد که همین معناى جامع لغوی در جمیع کاربردهای آن در قرآن محفوظ بوده، تفاوت صرفا در نوع و مرتبه مقتدایی است. همچنین، بررسی و نقد دیدگاه های مفسران فریقین این مطلب را به اثبات می رساند که برخلاف دیدگاه فخررازی، آلوسی و کثیری از مفسران اهل سنت که به «رابطه عینیت و این همانی بین اعلاء مرتبه انسانی امامت با نبوت» قائل هستند، «غیریت و فوقیت مقام امامت» نسبت به نبوت و رسالت قطعی بوده، نسبت اعلاء مرتبه انسانی امامت و نبوت نسبت عموم و خصوص من وجه است. و نهایتا با توجه به دلایل و مقدماتی که در مقاله ذکر شده، مراتب امامت در قرآن به ترتیب عبارت است از: 1- لوح محفوظ 2- کتب آسمانی به ویژه قرآن 3- امامت کلیه ای که فوق نبوت و رسالت است. 4- امامت نبوت و رسالت 5- امامت انسان های پیشتاز در تقوا که البته خود مقوله ای ذومراتب است.