آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با هدف بیان شیوه های تنبیه و تشویق در قرآن به نگارش درآمده و مشتمل بر این مباحث است: تعریف تشویق و تنبیه، جایگاه و ضرورت آنها، شیوه های تنبیه و تشویق از دیدگاه قرآن، پیامد مثبت و منفی اعمال، بیان الگوها، توجه به امور متعارف و غیر متعارف، شخصیت افراد، وعده دادن به خیر و شر، توصیف حقیقت عمل.

هدف اصلی این رساله تبیین مسئولیت پذیری در قرآن است و برای وصول به این هدف پس از بیان کلیات و مقدمه بحث در بخش اول به اهمیت مسئولیت پذیری اشاره و ضمن آن تبیین شده که مبنا و اساس مسئولیت پذیری فطرت انسانی است؛ در بخش دوم به بحث جبر و اختیار و ضرورت مسئولیت پذیری با توجه به این دو بعد آدمی اشاره شده است. هدف مسئولیت پذیری یعنی تبعیت حقیقی از برگزیدگان الهی و کسب محبت پروردگار، محتوای بخش سوم را تشکیل می دهد. بخش چهارم به بررسی میزان تکلیف انسانی و رابطه آن با عمل و توان شخص می پردازد و در بخش پنجم به شیوه های سه گانه روحی، عملی و فکری و شرط تأثیر این کتاب در ازدیاد مسئولیت پذیری پرداخته شده و ضمن آن روشن گشته این کتاب بر کسانی تأثیر می گذارد که قبلاً ظرفیت بهره مندی از آن را کسب کرده باشند، ضمن اینکه اجرای احکام و دستورات شرعی به پرورش آن بعد کمک کرده و در نهایت کسب بینش صحیح به انسان کمک می کند تا مسئولیت پذیرتر باشد؛ لذا نوشته حاضر در یک مقدمه و پنج بخش و یک نتیجه فراهم شده است و شامل بررسی ابعاد مسئولیت پذیری در قرآن، تأثیر ابعاد وجودی انسان بر پذیرش مسئولیت، روح و فلسفه مسئولیت پذیری، حدود مسئولیت انسان و تأثیر قرآن بر ازدیاد مسئولیت پذیری انسان می باشد.

بحث اصلی این رساله، در مورد روح و نفس، از دیدگاه قرآن می باشد؛ تحقیق و پژوهش، پیرامون این موضوع، ما را به نتایج مفید و قابل توجهی رساند که به طور خلاصه عبارتند از: 1- روح در لغت به معنای حرکت و جنبش است و این واژه از ریح مشتق شده است. 2- در اصطلاح قرآن، هر جا سخن از تأیید و حیات آفرینی است از واژه ی روح استفاده شده، لذا مواردی نظیر قرآن، شریعت، حیات معنوی انسان و... از مصادیق روح معرفی شده است. 3- نفس در لغت به پانزده معنا به کار رفته است که از این تعداد 5 مورد آن در قرآن مصداق دارد. 4- روح و نفس، در عین ارتباط، با یکدیگر تفاوت دارند؛ تمامی اوامر و نواهی، مدح ها و سرزنش ها، تکالیف و اختیارات و مرگ و ... مخصوص نفس بوده، حال آن که هیچ یک از این تعابیر در باره ی روح نیامده است. 5- انسان به عنوان موجود دو بعدی دارای روح و جسم است و نفس، پیوند دهنده ی این دو به یکدیگر می باشد. 6- روح و نفس در یک جا با هم وحدت پیدا می کنند و آن زمانی است که نفس به درجه ی اطمینان رسیده، مخاطب "ارجعی الی ربک" می شود.

قرآن در آیاتی به شفا بودن خود اشاره دارد. با توجه به کاربرد واژه مرض که به طور صریح در مورد قلب به کار رفته و با توجه به اینکه قرآن خودش را «شفا لما فی الصدور» دانسته، این شفا بخشی قرآن علاوه بر بیماریهای جسمانی، بیماریهای روانی را نیز در بر می گیرد. گر چه نمی توان قلب و صدر را با نفس آدمی مساوی دانست، اما نفس، قلب و صدر را در بر می گیرد. قرآن علاوه بر اینکه مرض را به قلب نسبت می دهد، حالات و صفات منفی دیگری چون بخل، حسد، کینه، غفلت و مانند آن را به انسان می دهد، که مسلماً وجود این صفات با سلامت قلب ناسازگار است و انسانی که دارای این صفات باشد، در واقع یک بیمار روانی ست. در قرآن تعالیم ودستور العملهایی از قبیل ایمان، ذکر ، دعا، توکل وصبر به کار رفته است، که عمل به هر کدام از اینها سبب تقویت روان آدمی شده و از آلوده شدن آن جلوگیری کرده و بسیاری از بیماریهای روانی و عوارض آنها از قبیل اضطراب، ترس و دلهره را درمان می نماید. در این تحقیق آثار این تعالیم و دستورالعملها مورد بررسی قرار می گیرد.

این پایان نامه در سه فصل با این مطالب نگارش شده است: در فصل اول، مفهوم واژگان تولی و تبری در کتب لغت و قرآن بررسی شده است. در فصل دوم، از ولایت و مراتب و درجات تولی بحث شده است. در فصل سوم، اصول کلی روابط مسلمانان با غیر مسلمانان، آثار تولّی بیگانگان، چگونگی تبری از دشمنان، چگونگی روابط مسلمانان با یکدیگر، آثار تولی خداوند و اولیای او، مدینه یِ فاضله یِ اسلامی، هجرت و رابطه یِ آن با ولایت خاصه مورد بحث واقع شده اند.

مباحث این پایان نامه در چهار بخش به این شرح آمده است: بخش اول، فلسفه بحث: هدف خلقت و نقش انسان؛ بخش دوم، الگوها: خداوند اولین الگوی برخورد مدارایی، انبیاء و ائمه(ص) به ویژه حضرت رسول(ص) دومین الگوی برخورد مدارایی؛ بخش سوم، شیوه ها: به کارگیری روش حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن در ارتباط با دیگران، به کارگیری روش تذکر و تبلیغ به جای تحمیل؛ بخش چهارم، حدود: نمونه هایی از حدود مدارا در قرآن، نمونه هایی از قاطعیت رهبران الهی.

با توجه به اهمیت و حساسیت « قضاوت و داوری» در اسلام، این سئوال مطرح می شود که آیا «قضاوت» فقط در بعد خاص مدنظر است یا در بعد عام نیز هرگونه اظهار نظر وابراز عقیده در باره اشخاص، مسائل و رویدادهای مختلف نوعی داوری تلقی شده و از نظر اهمیت در ردیف قضاوتهای نوع اول است؟ آیا اصول و مبانی خاصی برای این نوع داوریها وجود دارد؟ این داوریها بر چند نوعند ، آثار و پیامدهای آنها چیست؟ ازآنجایی که قرآن «تبیانا لکل شی» است ، به نظر می رسد با مراجعه به آن بتوان به پاسخ این سئوالات دست یافت ورساله حاضر درهمین راستا شکل گرفته و درصدد تبیین ابعاد مختلف قضاوت و داوری در معنای عالم است.روش کار دراین زمینه مراجعه به قرآن، استخراج آیات مربوط به موضوع، تجزیه و تحلیل ، دسته بندی و سپس شرح و توضیح آنها با استناد به تفاسیر معتبر شیعی و روایات معصومین (علیهم السلام) بوده است. نتایج تحقیق حاضر عبارت است از این که قرآن هرنوع اظهار نظر، موضع گیری و انتخاب انسان را نوعی داوری محسوب کرده که می تواند حق یا باطل باشد. رعایت «عدل و قسط » از طریق توجه به ندای فطرت سلیم، رجوع به کتاب خدا، پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم که عدل مجسم اند؛ ضامن حقانیت قضاوتهای بشری است و برعکس پیروی از هوا و هوس، ظن و گمان، تعصبات بی جا، عناد با حق و... داوری را درمسیر باطل قرار داده و انسان را گرفتار پیامدهای زیانبار دنیوی و اخروی آن می گرداند. بیان نمونه های فراوانی از قضاوتهای حق و باطل بشری در قرآن در واقع آموزش چگونگی تنظیم قضاوتها در مسیر حق و پرهیز از قضاوتهای باطل است. کلیدواژه: قرآن، اختلاف، داوری، قضا، حکم،حق، باطل، عدل، ظلم

یکی از مهم ترین علوم وابسته به قرائت قرآن، دانش «وقف و ابتدا» است. قرآن کریم از الفاظ، عبارتها و جمله های مختلف تشکیل شده است و دارای نظم و اسلوبی اعجاب انگیز می باشد. در این میان علم «وقف و ابتدا» در بر دارنده معیارها و قواعدی است که دانستن آنها تلاوتگر را برای هر چه بهتر خواندن کلام الهی و فهماندن آن به شنوندگان یاری می کند، و با بکارگیری آنها به هنگام تلاوت قرآن، نظم غریب و مفاهیم والای آن دستخوش تغییر و تبدیل نمی گردد. در این پایان نامه، ضمن بررسی مباحث کلی این دانش، مبانی و آراء علمای «وقف و ابتدا» مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. در فصل اول، پس از یاد کرد تعریف های لغوی و اصطلاحی واژه های «وقف» و «ابتدا» ، و بیان اهمیت این دانش، جایگاه آن در ترتیل قرآن و تاثیر آن در اسلوب بدیع سخن وحی نمودار شده است. سپس توقیفی یا اجتهادی بودن محل های وقف، ودلایل ضرورت آشنایی با قواعد این علم بررسی شده است. همچنین درباره این که آیا در تلاوت قرآن اولویت با وقف است یا وصل، دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه، رابطه «وقف وابتدا» با سایر علوم، و نیز سیر تطور تألیف در این موضوع بیان گردیده است. بررسی مبانی و معیارهای اصولی مورد نظر دانشمندان که عبارتند از: اتمام نفس، وقف بر آیات، مفهوم بودن کلام، و اتمام لفظ و معنا، موضوعی است که در فصل دوم آورده شده.

تفسیر روح المعانی تألیف سید محمود شهاب الدین آلوسی کتاب است که در علوم مختلف از جمله: صرف، نحو، بلاغه، فقه، قرائت قرآن و... بحث می کند. نگارنده در این پایان نامه، شواهد صرفی، نحوی و بلاغی سه جزء آخر قرآن کریم [ 30، 29، 28 ] را در تفسیر روح المعانی مورد بررسی قرار داده است. که این کار با مراجعه به کتابهای معتبر صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیر صورت گرفته است که مهمترین آن کتابها عبارتند از شرح این عقیل، مبادی العربیه ج 4، شذور الذهب، شرح مختصر المعانی، جواهر البلاغه، بلاغه الواضحه، مجمع البیان، التبیان فی اعراب القرآن، تفسیر کشاف و... شواهدی که در روح المعانی بیان شده با کتابهای فوق الذکر تطبیق و مطالب ریشه یابی شده اند تا مستند باشند. نگارنده در بیشتر جاها در حد توان به توضیح و تفصیل مطالب پرداخته است و مطالب را واضح و گویا بیان کرده تا برای خواننده آسان باشد. همچنین شواهدی که در روح المعانی ذکر نشده اند، با استفاده از کتابهای یاد شده در این پایان نامه بیان شده اند. نگارنده علاوه بر ذکر منابع و مأخذ، توضیحات اضافی و مطالب استنباط شده خود را در داخل [ کروشه ] که با ستاره مشخص شده قرار داده است.

هدف از نوشتن این رساله، شناخت رحمت خداوند با توجه به جایگاه خاص آن در زندگی انسان و بیان ابعاد گوناگون آن و زمینه های برخوداری یا عدم برخورداری از آن در دنیا و آخرت می باشد. روش وصول به این هدف، مستلزم دو مرحله است: الف) بررسی آیات مرتبط با واژة رحمت و واژه های مترادف با آن ب) خلاصه نمودن این آیات در چهار عنوان کلی با استفاده از روش تحلیلی توصیفی. در مرحله اول بیان می شود که این واژه ها تفاوتهایی دارند و خداوند در انتخاب هر کدام، منظور خاصی داشته است که می توان مفهوم کاملی برای آنها باتوجه به آیات قرآن و بیانات پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) عرضه کرد. و سپس به تبیین این مطلب پرداخته می شود که رحمت خداوند ویژگیهایی متفاوت با رحمت انسان دارد و دارای مصادیقی چون پیامبر اکرم(ص) و ائمه و موجباتی مانند ایمان و عمل صالح و موانعی برای رسیدن به آن می باشد که این موانع با عنوان کلی ظلم بررسی می شوند و سرانجام این نتیجه گرفته شده است که با پیروی از این مصادیق و متصف شدن به این موجبات و اجتناب از این موانع می توان هدف خلقت را که همان رحمت الهی است به ظهور رساند.