آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان‌نامه سازوکارهای عینیت‌بخشی به معنای زندگی از منظر علامه محمدتقی جعفری اندیشمند مسلمان و دکتر ویکتور فرانکل مبدع مکتب معنادرمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. انسان عصر مدرن بعد از آن که تفکر خود را نسبت به خدا دین و انسان تغییر داد زندگی او نیز دچار تغییر شد. در نتیجه مسئله معنای زندگی با نگرشی جدید برای او به وجود آمد. با وجود پیشرفت‌های چشم‌گیری که در عرصه علوم بشری رخ داده است و نتیجه آن رفاه بیشتر برای انسان‌ها بوده، اما متأسفانه نوعی پوچی و بی‌معنایی سراسر جهان را فراگرفته است. به طوری که عصر حاضر را عصر بی‌معنایی معرفی می‌کند. محمدتقی جعفری و ویکتور فرانکل دو متفکر اسلامی و غربی، زنگ خطر بی‌معنایی را در جهان به صدا در آورده‌اند و برای درمان آن ساز وکارهایی را پیشنهاد می‌دهند. علامه محمدتقی جعفری راه‌کارهای عینیت‌بخشی به معنای زندگی را بر اساس محقق کردن حیات‌ معقول مبتنی بر دین عقل و وجدان بنا می‌کند. ویکتور فرانکل بر اساس مکتب روانشناسی معنادرمانی، نقش مهمی به بُعد انتخاب‌گری و مسئولیتپذیری انسان داده است. وی معتقد است در زندگی هر کسی همیشه گزینه‌ای وجود دارد که زندگی را برای آن شخص معنادار می‌کند. ممکن است معنای زندگی شخص در عشق یا فرزندان یا خاطره‌هایی که ارزش حفظ کردن دارد باشد. تفاوت دیدگاه محمدتقی جعفری و ویکتور فرانکل در دو نوع نگرش دینی و روانشناسی است. علامه حیات‌معقول را پیش می‌کشد و دیگری قبول مسئولیت و لزوم مبارزه برای رسیدن به معنای زندگی را پیشنهاد می‌دهد.

نورمن گیسلر اعتقاد دارد که دلیل گذار خدای ادیان ابراهیمی از هیأت تثلیثی به بلندای احدیت و صمدیت در قرآن، نفوذ اندیشۀ فلوطینی در آن بوده و همین امر سبب پیدایش گسست و ناپیوستگی توحیدی میان کتاب مقدس و قرآن شده است. وی از یک‌سو اندیشۀ بساطت مطلق ذات الهی را اندیشه‌ای فلوطینی و وارداتی در قالب واژگان احد و الصمد به قرآن می‌داند و از سوی دیگر رابطۀ صفات و ذات را ناگزیر از وقوع کثرت و نفی بساطت مطلق پنداشته است. در این مقاله ابعاد انتقادهای گیسلر از منظر حکمت صدرایی بررسی و به‌جای ادعای وارد کردن یا تحمیل بساطت بر آیات قرآن بر استنباط بساطت ذات الهی از طریق تحلیل فلسفی صفات الهی، همچون غنای مطلق، کمال مطلق، عدم محدودیت و زوال‌ناپذیری ذات الهی، به نفی همۀ انواع ترکیب من جمله ترکیب صفات و ذات و اثبات بساطت ذات الهی تأکید شده است.

بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا بحث مواجهه با اسلام و عقاید اسلامی برجستگی خاصی در محافل علمی یافته است. آثاری که به نقد و پاسخ به اسلام روی آورده اند گاهی توسط افراد غیر اندیشمند نگاشته شده است و بیشتر مباحث سیاسی اسلام را هدف قرار داده اند. در این میان کتاب «Answering Islam: The Crescent in Light of the Cross » «پاسخ به اسلام ، هلال در پرتو صلیب»نوشته نورمن گیسلر که با همکاری فردی که از اسلام به مسیحیت تغییر کیش داده است با نام مستعار عبد الصلیب نگاشته شده جامعیت بیشتری دارد. دکتر نورمن.ال.گیسلر استاد دانشگاه و دفاعیه پرداز مسیحی در حال حاضر رئیس مدرسه عالی پروتستان انجیلی جنوبی است و پیش از این رئیس دپارتمان فلسفه دین در مدرسه انجیلی در دیرفیلد ایلی نویز آمریکا و رئیس دپارتمان فلسفه در ترینیتی کالج و استادیار انجیل و کلام استدلالی مسیحی در کالج انجیل دیترویت بوده است. او نویسنده کتاب فلسفه دین ترجمه دکتر آیت اللهی و نیز یکی از مولفین کتاب مقدمه عمومی به انجیل است.وی کتاب را چند سال قبل از این حادثه با عنوان پاسخ به اسلام نگاشته بود که پس از 11 سپتامبر ویرایش دوم آن را منتشر می کند .گیسلر در مقدمه کتاب خود فروش42هزار نسخه ای کتابش را نشانه تاثیر گذاری اثرش می‌داند که نیمی از آن مربوط به بعد از 11 سپتامبر است. گیسلر این کتاب را برای مخاطب و جامعه مسیحی نگاشته است لذا سعی نموده در هنگام قضاوت نهایی به برتری دیدگاه مسیحیت اشاره نماید. این برتری را در مباحث توحیدی آشکارتر بیان نموده است زیرا کلام اشعری را دارای ایرادات گوناگونی می‌داند. در اندیشه ناشناخته بودن ذات الهی سخت مناقشه نموده و همین اندیشه را مسبب به وجود آمدن برخی عقاید باطل در کلام اکثریت می‌داند. در بحث محمد(ص) دلایل اثبات نبوت ایشان را رد نموده و منشأ الهی خطاب محمد(ص) را انکار نموده و نبی اکرم را عاجز از آوردن معجزات طبیعی می‌داند و اعجاز قرآن را نیز فاقد دلیلی منطقی بر منشا الهی آن می داند.گیسلر اذعان می‌نماید که اگر قرآن به عنوان آخرین و کاملترین وحی الهی اثبات گردد می‌تواند دلیل بر درستی اسلام و بطلان ادعای مسیحیت باشد. لذا گیسلر تمام توان خویش را در انکار منشأ الهی داشتن قرآن به کار می‌گیرد. هدف رساله پاسخگویی به گیسلر با اتخاذ رویکرد صدرایی می‌باشد. از آنجا که حکمت متعالیه پشتوانه فلسفی مبانی توحیدی و اسلامی است و ظرافت‌ رهاوردهای آن می‌تواند گره از اساسی‌ترین چالش‌های پیش‌روی بگشاید لذا شایسته است متناسب با سطح انتقادات گیسلر به راه‌گشایی‌های حکمت صدرایی پرداخته شود. استناد به آثار صدرالمتالهین مانند مبدا و معاد، حمکه متعالیه، شواهد الربوبیه، تفسیر قرآن و غیره. و از شارحان معاصر به آثاری از علامه طباطبایی همچون تفسیر المیزان، نهایه الحکمه، تعلیقه بر الحکمه المتعالیه و غیره و آثاری از آیت الله جوادی آملی همچون تفسیر تسنیم،رحیق مختوم ، دین شناسی، وحی و نبوت در قرآن ،توحید در قرآن و آثاری از شهید مطهری همچون شرح منظومه، آشنایی با قرآن،خاتمیت،مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی و غیره از برجسته‌ترین استنادات این رساله در اتخاذ رویکرد صدرایی است. بررسی مناقشات گیسلر نشان دهنده برخی ضعف‌های شناختی و روشی در کار گیسلر است. ضعف‌های شناختی شامل عدم آشنایی با دستاوردهای مسلمین در وضع و تفکیک اصطلاحات، عدم آشنایی با نگاه استدلالی و انتقادی مسلمین در تحلیل مبانی نظری اسلام، عدم آشنایی با علوم ابزاری مسلمین در مواجهه با متن قرآن و حدیث، عدم شناخت دلایل بساطت ذات الهی، عدم شناخت اندیشه حسن و قبح عقلی و مزایای آن ، عدم شناخت مراتب شناخت ذات خدا، عدم شناخت مزایای اندیشه امر بین الامرین، عدم شناخت دانش نقد حدیث در اسلام، عدم تقریر صحیح دلایل اثبات نبوت خاصه، عدم شناخت چگونگی یقین نبی به منشأ الهی وحی، عدم شناخت دانش قوائد تفسیر در اسلام، عدم شناخت دلایل یقینی بودن دلالت معجزه، عدم شناخت تقریر صحیح دلایل اعجاز قرآن ،عدم تبیین حد و معیار شگفت انگیزی و تحدی ناپذیری قرآن می‌باشد. همچنین ضعف‌های روشی شامل عقب‌گرد تاریخی در مناظرات مسیحیت و اسلام به روش جدلی و مدرسی، فقدان تقریر صحیح مبانی، فقدان معیار مشخص در نقد، عدم رعایت نقل معتبر، نتیجه گیری کلی از موارد جزئی، تلقی کلام اکثریت به عنوان کلام اسلامی، عدم ورود به مباحث مبنایی مورد نیاز می‌باشد. این کتاب تاکنون با پاسخ و نقدی مواجه نشده است لذا به جاست که با بررسی مناقشات مطرح شده در آن ضمن ارائه تصویر صحیحی از مبانی اصیل اسلام ، از نظر گاه اندیشه ناب شیعی پاسخ هایی ارائه گردد.

از مسائل مهم حوزه معرفت شناسی دینی مولفه های هرمنوتیکی تاثیرگذار بر علم و معرفت دینی می باشد عواملی که انسان را در فهم بهتر و عمیقتر از گزاره‌های دینی یعنی قرآن و سنت یاری می رسانند و می توانند در مواجهه با متون دینی و یا بازخوانی آنها در رویش و تولید معانی و محتوای جدید از گزاره‌های دینی نقش بسزایی داشته باشند و معارف جدید و نوی را از متون دینی فرا روی انسان قرار دهند، مقاله حاضر به روش توصیفی و تحلیلی به مجموع مولفه‌های هرمنوتیکی از این جهت که چه نقش و تاثیری در تولید و رویش معانی جدید و فهم بهتر گزاره‌های دینی از منظر آیت‌الله جوادی‌آملی پرداخته که موجب روشن شدن روشی جدید برای تفسیر معانی جدید و نوآورانه از گزاره‌های دینی می‌گردد عواملی که از نظر وی چنین می باشند: 1. رشد و تولید معرفت دینی 2. ناطق بودن متن شریعت 3. نفی تفسیر به رای 4. تفاوت در متکلم، مخاطب و الفاظ 5. اعتقاد به روح معنا 6. ذو مراتب بودن معانی گزاره‌های دین 7. ذو مراتب بودن فهم انسان‌ها از گزاره‌‌های دین 8. درک بهتر دین در سایه رشد علوم تجربی 9. تاثیر پیش‌فرض‌ها بر نوع فهم از متن 10. عرضه سئوالات جدید به دین 11. شبهه و اشکال معرفتی به دین 12. مقتضیات زمان و مکان

استفن هاوکینگ، فیزیک‌دان نظری معاصر، یافتن یک نظریه وحدت‌بخش در فیزیک را بسیار مٶثر می‌دانست. وی با بیان احتمالات سه‌گانه، مدعی وجود نظریه وحدت بزرگ است و آثار و فواید هستی‌شناسی همچون: امکان شناخت و توصیف قوانین حاکم بر کیهان، آگاهی از طرز کار جهان بی‌نهایت ریز در ابتدای آفرینش، پاسخ به پرسش‌ها درباره شروع، علت آفرینش و نقش خدا به عنوان خالق هستی را بر نظریه وحدت مترتب می‌داند. در این مقاله، نتایج و برایندهای متافیزیکی نظریه وحدت استخراج شده و در روشی تطبیقی با نظریه وحدت تشکیکی وجود ملاصدرا بررسی می‌شود. وحدت تشکیکی وجود، تأثیر قابل توجهی در هستی‌شناسی و نیز معرفت‌شناسی فلسفی گذاشته و عاملی برای پیوند علوم با یکدیگر، تبیین ارتباط اجزای عالم با هم، تحلیل اختیار انسان بدون منافات با اراده الهی، تبیین آغاز جهان و پاسخ به ابهامات هستی‌شناسی دیگر است. در این پژوهش نشان داده می‌شود که با نظریۀ وحدت وجود ملاصدرا می‌توان به پرسش‌های فلسفی هاوکینگ پاسخ داد.

نظریه تحول عام معرفت دینی که موجب شک گرایی و نسبیت گرای در معرفت دینی گشته مبتنی بر مبانی است از جمله 1. جدای دین از معرفت دینی 2. تحول عام در علوم 3. ترابط عمومی تمام معارف 3. تاثیری پذیری معارف دینی از معارف بشری 4. صامت بودن شریعت 5. تاثیر پیش فرض های مفسر بر متن. که بر اساس این مبانی نمی توان به هیچ فهم ثابت و ماندگاری از دین دست یافت، حال در این مقاله به روش عقلی و تحلیلی مبتنی بر نظریات آیت الله جوادی آملی به نقد این نظریه و مبانی آن پرداخته‌ایم، عدم تحول در برخی علوم همچون گزاره های یقینی، ضروریات عقلی و صدق و کذب گزاره های علوم، وجود تحول تنزلی در کنار تکاملی، عدم تاثیر بالجمله علوم بر معارف دینی، بی دلیل بودن ترابط و تحول عام معارف بشری و به تبع معارف دینی و تناقض درونی موجود در آن، و پذیرش قواعد حاکم بر روش شناختی زبان از عوامل مهم عدم پذیرش تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت الله جوادی آملی می باشد و در واقع این نظریه به «تبدل معرفت» می انجامد. همچنین تمایز انگاره بین اصل دین و معرفت شناسی دین و عدم وصول به درک حقیقت دین از نشانه های دیگر مردود بودن این نظریه می باشد.

حافظ رجب برسی یکی از عرفای شیعی مذهب است که درباب مقامات عالی و معنوی و فضائل امام علی (ع) دارای نظریات بلندی است. بعضی از علمای هم زمان و پس از وی او را به غالی بودن متّهم نموده‌اند. برخی هم مانند، امام خمینی و حسن زاده آملی و امینی به دفاع از وی برخاسته و رفع تهمت از جنابش نموده‌اند. مسئله اصلی نوشتار حاضر، بررسی مفهوم غلوّ و غالی‌گری در نظریات ولایی برسی، در باره امیرالمؤمنین به‌ویژه در حوزه تأویلات قرآنی وی است. لذا به‌منظور روشن شدن این‌که، آیا نظریات ولائی این عارف در مورد آن حضرت غلوّ آمیز است یا خیر و اگر غلوّ آمیز است آیا این غلوّ، غلوّ الحادی است یا غیر الحادی و اگر غلوّ آمیز نیست چرا برخی نسبت غلوّ و غالی گری به ایشان داده‌اند؛ به بررسی برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های ایشان در کلیّه آثار وی پرداخته شده است. ای‍ن ب‍ررس‍ی با ریشه‌یابی مفهوم غلوّ و ابعاد آن در کلام شیعی به ان‍ج‍ام رسیده است و از آن جائی که بیشترین نظریات ولائی این اندیشمند در کتاب م‍ش‍ارق الاان‍وار ال‍ی‍ق‍ین آمده بیشتر این کتاب مورد توجّه قرار گرفته است. نتی‍ج‍ه ای‍ن تحقیق، رفع تهمت غلوّ در بعد الحادی و غیر الحادی در اندیشه‌ها و تأویلات قرآنی وی است اگر چه همانطور که علامه مجلسی فرموده مطالبی در اندیشه‌های این اندیشمند یافت می‌شود که ایشان در بیان آن‌ها متفرّد است تفصیل مطالب را در مقاله باید جست.

در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، مسأله نقد سیف‌الدین آمدی (۵۵۱ ـ ۶۳۱ ق) -متکلم برجسته اشعری ـ در نفی و رد عصمت امام علی× بررسی شده است. در کتاب ابکار‌‌ الافکار فی اصول‌الدین هفت فعل و ترک فعل با عنوان «الزام» به امام× نسبت داده و نتیجه گرفته‌اند که لازمه آن الزامات، فقدان عصمت است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد هر هفت الزام آمدی هیچ خدشه‌ای به عصمت امام× وارد نمی‌کند. آمدی اهل جدل و مغالطه است، تسلطی به تاریخ و حدیث ندارد و از روایات ضعیف بهره برده، او در پژوهش بی‌طرف نیست و متعصبانه به‌دنبال اثبات پیش‌فرضهای خود می‌باشد. اشکالاتی مانند پذیرش حکمیت، بیعت، همکاری با خلفا و برخورد با قاتل زبیر و .... دارای پاسخ و توجیه هستند و هیچ منافاتی با عصمت ندارند.

دانشمندان مسلمان در تبیین صفات خبری روش‌هایی از قبیل؛ تاویل، تشبیه، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح کرده‌اند. محمد ‌بن اسحاق بن خزیمه فقیه و محدث بزرگ اهل سنت(233-311ق.) در کتاب التوحید، با ذکر انبوهی از آیات، روایات و استدلالها، به اثبات صفات خبری پرداخته است. سوال این است که مستندات، استدلال‌ها و تحلیل‌های ابن خزیمه چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که مستندات او شامل آیات، روایات و استدلالهای شبه کلامی بوده و با اشکالات و ناسازگاری‌های متعددی روبروست. کتاب التوحید ابن خزیمه، همواره به عنوان یکی از منابع دست اول و اصیل عقاید ظاهر گرایان و به ویژه وهابیت به شمار آمده و این کتاب تاکنون به صورت مستقل مورد بررسی و نقد قرار نگرفته است؛ از این رو بررسی و نقد نظریه تشبیهی ابن خزیمه و مستندات او می‌تواند در دفاع از توحید ناب و دفع باورهای انحرافی تاثیر گذار و مفید باشد. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن ‌خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی-تحلیلی، این نتایج حاصل شد. در بعد هستی شناسی صفات و اثبات صفات خبری بر خداوند، تبیین ابن خزیمه مبتنی بر اصالت معنای ظاهری آیات و روایات و مخالفت با تاویل صورت گرفته است. بر این اساس، ابن خزیمه برای اثبات هر کدام از اعضا وجوارح جسمانی برای خداوند بابی گشوده و همچون مشبهه حشویه، خدایی انسان‌گونه به تصویر کشیده است. تبیین او از برخی آیات، با معنای ظاهری آیات دیگر متعارض نشان می‌دهد؛ همچنانکه روایات او نیز با معنای ظاهری روایات دیگر ناسازگار است. برخی روایات کتاب التوحید نیز ضعف سندی دارند. در بعد معناشناسی صفات، ابن خزیمه در اکثر ابواب کتابش همچون باب اصبع، رجل، ساق، قدم، عرش، ضحک و تکلم، روایات را با همان معنای ظاهری و تشبیهی رها کرده و متعرض بیان معنای غیر تشبیهی نشده است. او در برخی از ابواب همچون باب وجه، ید و عین، با تکیه بر استدلالهای شبه کلامی همچون قدم وحدوث، قوت و ضعف و... تلاش کرده است تا صفات خداوند را متمایز از صفات انسان قلمدادکرده و دیدگاه خود را بلاتشبیه معرفی کند. ابن خزیمه با این استدلالها نه تنها توفیقی در رفع تشبیه نداشته، بلکه به جسم انگاری دامن زده است. از دیگر تعارضات مهم کتاب التوحید می‌توان به استفاده مکرر از تاویل در آیات و روایات در عین تخطئه اهل تاویل و رد آن از جانب ابن خزیمه، اشاره کرد.

دانشمندان مسلمان درتبیین صفات خبری روش­هایی از قبیل تشبیه، تأویل، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح نموده­اند. محمد ­بن اسحاق بن خزیمه محدث و فقیه نامدار اهل سنت(311-233ق.) در کتاب التوحید با ذکر انبوهی از آیات، روایات و استدلال‌ها به اثبات صفات خبری پرداخته است. سؤال این است که مدعای ابن خزیمه و استدلال‌های او چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که ابن خزیمه با طرح استدلال‌هایی از قبیل قوت و قدم صفات خداوند، ادعای «اثبات بلاتشبیه» کرده و به رد تأویل پرداخته است. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن‌­خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی، تحلیلی، این نتایج حاصل شد: استدلال‌های ابن خزیمه با تعارضات و محذورات متعددی روبه‌رو بوده و ابن خزیمه نه تنها توفیقی در رفع تشبیه نداشته، بلکه به جسم انگاری دامن زده است. او در عین تخطئه اهل تأویل به استفاده مکرر از تأویل در تبیین آیات و روایات پرداخته است. کتاب التوحید ابن خزیمه، همواره مستمسک رهبران سلفی همچون ابن­تیمیه و مورد توجه وهابیت قرار گرفته و روشن نمودن ناکارآمدی آن می­تواند در دفاع از توحید ناب، تأثیرگزار و مفید باشد.