آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«ملکوت» از آموزه‌های مشترک و دارای حیطه‌ی معنایی وسیعی در قرآن و اناجیل است . در قرآن کریم ، «ملکوت» به معنای اولیه‌ی «مُلک عظیم» و معنای خاص «باطن» و بخش تدبیرکننده‌ و الهی نظام هستی است که مراتبی هماهنگ با مراتب نزول امر الهی دارد . در اناجیل ، «ملکوت» به معنای اولیه‌ی «امر ملوکانه‌» و «قلمرو حکومت الهی» و دارای دو جنبه‌ی اساسی حال و آینده است. ملکوت آینده با ظهور پسر انسان در آخرالزمان مرتبط است که با ماموریت عیسی و در شخص او آغاز شده و امروز از نظر روحانی وجود دارد . این رساله به مقایسه‌ی معنا و ویژگی‌های ملکوت و نیز عوامل و آثار دستیابی به آن پرداخته است . در خصوص مقایسه‌ی این اصطلاح شایان ذکر است که «ملکوت» در قرآن و اناجیل قابل دستیابی در حیات دنیوی و اخروی است . در قرآن از این امر با تعبیر «نظر» و «رویت» و در اناجیل با تعابیر «ورود»، «جستجو»، «مالکیت» و «دیدن» ملکوت یاد شده است . دستیابی به آن در قرآن با شهود قلبی و در اناجیل از طریق جسم میسر است .هر چند در تفاسیر عرفانی اناجیل که ملکوت را «وحدت با خداوند» می‌دانند این دستیابی از طریق شهود ممکن می‌شود. «ایمان» ، «عمل صالح» ، «احسان» و «تزکیه‌ی نفس» از عوامل مشترک دستیابی به ملکوت در هر دو حوزه استاما «فقر» و «رنج» از عوامل مختص اناجیل و «توحید» و «هدایت تکوینی» ، مختص حوزه‌ی قرآنی است. از آثار دستیابی به ملکوت ، «حیات جاوید» ، «شناخت خدا» و «نجات» را می‌توان نام برد که در قرآن و اناجیل مذکور است؛ در این میان «یقین» ، «ترفیع درجات تکوینی» و «توحید» از آثاری است که تنها در قرآن و «برقراری عدالت جهانی» و «بهره‌مندی از رابطه‌ی پدری» تنها در اناجیل آمده است. در قرآن ملکوت حقیقتی است ثابت ، ماوراء‌طبیعی و عاری از مکان و زمان و تنها برای خداست اما در اناجیل وابسته به زمان و شخص عیسی است .

ربیت دینی بعنوان مهم ترین بعد تربیت مورد توجه و تاکید دو کتاب مقدس قرآن و تورات (تنخ)است. از دیدگاه دو کتاب، کودک از جایگاه والایی برخوردار است و تربیت دینی او از هنگام تولد ،آغاز میشود. اگرچه بر اساس آموزه‌های دینی مستنبط از قرآن، تربیت کودک پیش از تولد و از زمان انتخاب همسر آغاز میگردد. در هردوکتاب با اشاره به مراحل رشد انسان، میتوان مراحلی برای تربیت دینی کودک در نظر گرفت؛ اما بیان مراحل رشد و تربیت در قرآن صریح تر وکاملتر از تورات(تنخ) است. در هردو کتاب، تربیت دینی کودک در وهله نخست در خانواده واز سوی والدین کودک انجام می گیرد وبا ورود کودک به مدرسه، مربیان و معلمان کودک، عهده دار تعلیم وتربیت وی خواهند بود. در تورات(تنخ) وظیفه تربیتی پدر در ارتباط با فرزند پسر و مادر در ارتباط با دختر پررنگ تر مطرح شده است. در هر دو کتاب تربیت اعتقادی و عبادی کودکهمراه با آموزش مفاهیمی نظیر خداشناسی،راهنما شناسی وفرجام شناسی وبا استفاده از روشهای تربیتی مشترکی نظیر قصه گویی ،الگودهی،تمرین و تکرار انجام می گیرد.در این زمینه تاکید قرآن بر اصل فرجام شناسی، در تربیت دینی کودک شایان توجه است، اما تورات (تنخ)دیدگاه جامع و کاملی نسبت به موضوع فرجام شناسی مطرح نکرده است تا بتوان در تربیت دینی کودک از آن بهره جست. در هردو کتاب لازم است کودک قبل از رسیدن به سن بلوغ با وظایف شرعی و اعمال عبادی آشنا شود. در قرآن تاکید برعبادات واجبی نظیر نماز و روزه سبب شده تا مربیان، تربیت دینی کودک را بر پایه فراگیری این واجبات قرار دهند. هرچند به امور مستحبی نیز توجه شده است. اما در تورات(تنخ)، تربیت عبادی کودک با تاکید برفراگیری تورات ازکودکی و بزرگداشت اعیاد مذهبی ومناسک عبادی نظیر عید شبات و عید فصح صورت می پذیرد. واژگان کلیدی: تربیت اعتقادی، تربیت دینی، تربیت عبادی، تورات(تنخ)، کودک، قرآن.

«ملكوت»، از واژه هايي است كه هم در قرآن و هم در اناجيل به كار رفته است. در اسلام، تفاسير متعددي از «ملكوت» به چشم مي خورد. تفاسيري مانند پادشاهي عظيم، عرش، عجايب آسمان‏ها و زمين، خزائن. در اين ميان، ملكوت همواره در تفاسير عرفاني قرآن كريم، عالمي ماورايي و باطن عالم است. شهود آن، با شناخت اسماء فعل الهي و شناخت توحيد همراه است. وصول به آن، با اعمال ارادي، فيض و هدايت به امر پروردگار ممكن است. همچنين وصول به ملكوت، با تغيير درجات نفس منطبق بر مراتب وجود همراه است. در حوزة مسيحيت نيز تفاسير متعددي از ملكوت، مانند پادشاهي مسيح در آخرالزمان و پادشاهي خدا ارائه شده است. اما در عرفان مسيحيت شرقي، «ملكوت» امري دروني است كه با شهود و اتحاد با خدا و تثليث ارتباط مي يابد. براي وصول به آن، وجود اعمال نيك ارادي انسان، با همكاري فيض روح القدس لازم است و نفس انسان بايد با فيض الهي تغيير كند تا آمادة حضور در ملكوت گردد.

مطابق قرآن و تورات ، عهد الهی اولین قالب برقراری رابطه ی انسان و خداست . مفاد این عهد برسر عبادت خدا و اطاعت اوست . این عهود در تورات صبغه ای نژادپرستانه و اغلب دنیایی به خود می گیرد در حالی که این عهود در قرآن همه ی افراد بشر را در برمی گیرد و بیشتر جنبه ی اخروی دارد . عبادت یکی از راه های ارتباط انسان با خدا در قرآن و تورات است . رابطه ی عمیق با خدا از طریق شناخت صفات الهی میسر است .

«سلسله‌مراتب جنسیتی» به معنای ترسیم برتری برای یکی از دو جنس زن یا مرد است. وجود سلسله‌مراتب جنستی در قرآن و نحوه تعامل مفسران با آیاتی که مضمون «سلسله‌مراتب جنسیتی» را در بر دارند، همواره محل بحث مفسران بوده است. کارن بائر، اندیشمند زن غیرمسلمانی است که در کتاب سلسله‌مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ‌های نو، با تمرکز بر سه مبحث «شهادت، خلقت، و ازدواج»، با اتخاذ «رویکردی درزمانی»[1] به بررسی تحلیلیِ سنت تفسیری مسلمانانِ سده‌های میانی تا مدرن، در تفسیر آیات ناظر بر «سلسله‌مراتب جنسیتی» پرداخته است. بائر مفسران را به دو دستۀ سده‌های میانی (قرن 2 تا 12 هجری) و مدرن (اواسط قرن 13 تا کنون) تقسیم کرده است. وی معتقد است که عالمان سده‌های میانی، سلسله‌مراتب جنسیتی در قرآن را امری بدیهی تلقی کرده‌اند؛ اما عالمان مدرن به بازتفسیر این‌گونه آیات پرداخته‌اند. به نظر بائر، عالمان پیشامدرن معتقد بودند که قرآن در ذات خود معنادار است؛ برخلاف عالمان پسامدرن که متن را خالی از معنا و نیازمند تفسیر می‌دانند. بائر دخالت دادن دستاوردهای تجربی در علوم تفسیر را ویژه مفسران مدرن می‌داند؛ همچنان که کاربرد استدلال‌های عقلی در تفاسیر مدرن پررنگ‌تر است. عالمان مدرن برخلاف مفسران سده‌های میانی، به مباحث اجتماعی عصر خود، مثل حقوق زن، نظر ویژه‌ای داشته‌اند. قرآن کریم، احادیث پیامبر، و مکتب فقهی مفسر، منابع ثابتی هستند که مفسران در تفسیر از آن‌ها استفاده می‌کردند؛ اما برخی از منابع در دوره‌های مختلف، از جایگاهی ویژه برخوردار بود. برای مثال، تفاسیر متقدم به مراجع اولیه، تفاسیر کلاسیک به احادیث پیامبر‹ ، و تفاسیر مدرن به استدلال‌های عقلی و نظریه‌های علمی اعتبار بیشتری می‌بخشیدند.

خاورشناسان روش‌های مختلفی را برای تاریخ‌گذاری روایات، ابداع و به مرور زمان اصلاح کرده و بسط داده‌اند. غیر از قواعد کلی که در هر روش وجود دارد، برخی مؤلفه‌ها و نکات ظریف باید در کاربست هر شیوه، مورد توجه جدی قرار گیرد؛ زیرا در غیر این‌صورت اعتبار نتایج پژوهش خدشه‌دار می‌شود. در این مقاله با بررسی آثار مختلف مربوط به تاریخ‌گذاری روایات و نیز تجربه حاصل از تاریخ‌گذاری نمونه‌هایی از روایات، مهم‌ترین مؤلفه‌ها در روش‌های تاریخ‌گذاری «مبتنی بر سند» و «تحلیل ترکیبی إسناد - متن» استخراج شده است. برخی از مؤلفه‌های مهم در تاریخ‌گذاری «مبتنی بر سند» عبارتند از: «بازیابی سندهای دارای ابهام»، «توجه به نظرات مختلف در تبیینِ بخش‌های مختلف شبکه إسناد و اعتبار تاریخی آن‌ها» و «توجه به شیوه‌های بررسی امانت‌داری و اعتبار تاریخی راویان و نقل آن‌ها». مهم‌ترین مؤلفه‌ها در روش ترکیبی إسناد -متن عبارتند از: «به دست آوردن سیر تطور متن بر اساس طرق نقل در شبکه إسناد»، «توجه به میزان کارآمدی آزمون همبستگی در اعتبارسنجی تاریخی روایات» و «توجه به میزان کارآمدی آزمون همبستگی در یافتن تحریر اولیه و راویان مؤثر در تغییر روایت».

در جریان انتصاب خلیفۀ الهی، قرآن کریم از تعلیم اسماء به حضرت آدم خبر می‌دهد؛ اسمائی که بر ملائکه عرضه می‌شود و آن‌ها اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند: ﴿وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَةِ...﴾ (البقره:31). چیستی و مصادیق این اسماء همواره مورد بحث و اختلاف مفسران بوده که در دو رأی، قابل ساماندهی است: 1. تعلیم همۀ حقایق عالم 2. شناساندن ارواح اهل‌بیت علیهم السلام که مستند به سه روایت تفسیری است. پژوهش حاضر، با تحلیل سندی و محتوایی، سه روایت یادشده را به ‌شهادت مؤیدات قرآنی و روایی، قابل اعتماد ارزیابی ‌می‌کند. آنگاه در مواجهۀ این روایات با دستۀ دیگری از روایات، از میان سه رویکرد مفسران، دیدگاه جمع بین دو دسته روایت را برمی‌گزیند؛ اما برای رفع اشکال‌های برخی مفسران، به این تحلیل می‌رسد که حقایق همۀ موجودات عالم به حضرت آدم، تعلیم داده شد که والاترین مصادیق آن، ارواح اهل‌بیت(ع) بوده؛ اما اسمائی که بر ملائکه عرضه شده و آن‌ها به دلیل مرتبۀ ناز‌‌ل‌تر از آن مطلع نبودند، تنها حقیقت اهل‌بیت بوده است. شواهد درون‌متنی آیه نظیر تفاوت ضمائر آیه، تفاوت کاربرد واژگان تعلیم در مورد آدم و انباء در مورد ملائک، نیز دقت در کاربست الفاظ روایاتِ سه‌گانه این رأی را تقویت می‌کند. بنابراین، آیۀ تعلیم اسماء با استناد به این سه روایت بر وجود نوری اهل‌بیت و تقدم خلقت نوری آنان بر آفرینش حضرت آدم، دلالت دارد.

در آیات مربوط به سکونت حضرت آدم(ع) و حوا در بهشت، خداوند آنها را از نزدیک شدن به درخت معینی، نهی می‌کند که مفسران فریقین، در مورد چیستی این درخت وجوه مختلفی را مطرح کرده‌اند. برخی مفسران شیعه، با استناد به سه روایت از معصومان، شجرۀ ممنوعه را با وجود اهل‌بیت(ع) مرتبط دانسته‌اند. راستی‌آزمایی این قول بسیار حائز اهمیت است چرا که در صورت صحت، می‌تواند دلالت آیاتی از قرآن را بر خلقت نوری اهل‌بیت(ع) به اثبات برساند. این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی، روایات یادشده را از حیث سند و محتوا ارزیابی ‌کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که لااقل یکی از این روایات، از اتقان سندی و متنی کافی برخوردار است. اما در سند دو روایت دیگر، خدشه‌هایی وجود دارد؛ با این حال، شواهدی از عقل، قرآن و روایات، موجبات مقبولیت آن‌ها را فراهم آورده است. تحلیل محتوایی این روایات نیز بر این مطلب دلالت دارد که درخت ممنوعه، از میوه‌های مختلفی برخوردار بوده؛ لیکن در بین میوه‌ها، آنچه برای حضرت آدم(ع) و حوا جذابیّت داشته، علم محمد و آل محمد(ص) بوده است. مطابق این وجه، به نظر می‌رسد آیات شجرۀ ممنوعه، بر وجود نوری اهل‌بیت(ع) نیز اشارت دارد.

داوری روشمند نسبت به اقوال دیگران در قالب تأئید سخن حق و رد سخن باطل از ویژگی‌های اختصاصی قرآن است . این پژوهش به منظور الگوگیری از قرآن در گفتگو با ملتها وصاحبان سایر ادیان الهی ، داوری قرآن را نسبت به سخنان کافران بررسی کرده است. کافران ، اهل کتاب (یهودیان ومسیحیان)ومشرکانند.سخنان مشرکان پر بسامدترین نقل قول‌های قرآن و سخنان مسیحیان کم بسامدترین آن است . سخنان نقل شده از یهود عبارتست از : 1- دسیسه‌ها ، مثل سفارش یکدیگر به افشا نکردن حقایق تورات 2- تعصبات ، مانند ادعای حق خیانت به غیر یهود 3- سخنان نادرست درباره خدا و نبوت ، مانند دست بسته و فقیر خواندن خداوند و اعتقاد به نازل نشدن چیزی از جانب خداوند بر بشر .قرآن سخن دو گروه از مسیحیان را گزارش می‌کند : 1-مسیحیان مومن به پیامبر اسلام که از خداوند درخواست می‌کنند در زمره‌ی شاهدان و صالحان قرار گیرند 2-مسیحیان غیر مومن به پیامبر اسلام که قرآن ،تنها مهم‌ترین انحراف اعتقادی آنان یعنی عیسی خدایی و تثلیث را از آنها نقل می‌کند.عقاید نادرست در مورد خدا ، نبوت ، معاد و سخنان نادرست در مورد مومنان و عقاید خرافی مهم-ترین سخنان منقول از مشرکان است .خداوند فقط سخن مسیحیان مومن را با وعده‌ی ورود آنان به بهشت تأئید می‌کند و سخنان سایر مسیحیان و بقیه‌ی کافران را ابطال می‌نماید . برخی از شیوه‌های ابطال سخن کافران در قرآن عبارتست از : افشاگری ، بیان نظر صحیح ، ریشه‌یابی ، بیان پیامد ، درخواست دلیل ، بیان دلیل برای رد ادعا . استفاده از شیوه‌های استدلالی ، پرکاربردترین شیوه قرآن در بیان بطلان عقاید انحرافی کافران است .

نظریه بینامتنیت رویکردی است که روابط بین متون و چگونگی ارتباط بین آن‌ها را بررسی می‌کند. در این رویکرد دلالت‌های گوناگون متون در فضای متون دیگر آشکار می‌شود. کاربست این نظریه در مطالعات دینی در تبیین پیوند عمیق قرآن و عترت است. در این پژوهش دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه با موضوع آغاز ماه رمضان در دو سطح لایه‌های ظاهری و باطنی متن بررسی و تبیین می‌شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال کشف افق معنایی جدید از این دعا است. روابط بینامتنی با سه گونه ساختاری و مضمونی و واژگانی پیگیری شده است. نتایج به دست آمده از پژوهش، گویای آن است که حضرت در طول این دعا از ساختارهای مختلف قرآنی در موضوعاتی همچون نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر، درخواست ملحق شدن به بندگان صالح، حمد خداوند بر نعمت هدایت و غیره بهره برده‌اند به گونه‌ای که قرآن در درخواست‌هایشان تجلّی یافته‌است.