آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مسیحیان و یهودیان بر این باورند که خداوند برای راهنمایی انسان، پیامبرانی را برانگیخت و پیام خود را از رهگذر وحی به آنها رساند. مجموعه ی این پیام های وحیانی در پیکر کتاب مقدس، مشتمل بر عهد عتیق و عهد جدید، شکل گرفته است. با نگاهی گذرا به تاریخ یهودیت و مسیحیت و متون تفسیری آنان، خواهیم دید که گونه های مختلف تفسیری با روش ها و گرایش های گوناگون، برداشت های گوناگونی از این متون عرضه کرده اند که گاه برای خواننده نه تنها هدایت بخش نیستند، بلکه ابهام آفرین نیز می نمایند. در میان این روش های تفسیری، دو روش نسبت به دیگر روش ها از کهنگی و گستردگی شایان ملاحظه ای برخوردارند؛ نخست، تفسیر ظاهری و دیگری، تفسیر غیرظاهری (تمثیلی و مجازی). تفسیر ظاهری تنها با ظاهر الفاظ و نخستین لایه ی معنایی سر و کار دارد، اما تفسیر غیر ظاهری که در نقطه ی مقابل رویکرد نخست قراردارد، در پی کشف معانی درونی و روحانی متون مقدس است. این رویکرد در تفسیر کتاب مقدس همیشه نمود جدی داشته و مفسر را در تبیین معنای واقعی متن و از میان برداشتن دشواریهای آن یاری می رساند. در این شیوه ی تفسیری، مسیحیان از یهودیان بهره های فراوان برده اند، به ویژه که با کمک آن می توانستند متون خود را با متون مقدس یهود پیوند زنند.

از نخستین دوران تدوین تفاسیر، تفسیرهای گوناگونی از قرآن کریم با رویکردهای متفاوت شکل گرفته اند. در این میان، تفسیر باطنی و جریان باطنیه که بر ابعاد درونی و باطنی وحی الهی تاکید داشته اند و گاه ابعاد ظاهری آن ها را نادیده می گرفتند، قابل تامل است. یکی از ویژگی های مهم قرآن که در منابع روایی امامیه و اهل سنت نیز بر آن، تاکید شده مقوله «ظهر و بطن» است؛ بدین معنا که افزون بر معنای ظاهری و لغوی واژگان، معنای ژرف و پنهان تری نیز در عبارات وحی نهفته است که فهم آن ها نیاز به شناخت خاص و اتخاذ ملاک های ویژه ای دارد.این نوشتار ضمن نگاهی گذرا به موضوع باطن در قرآن و چیستی آن براساس شواهد نقلی و نشان دادن دیدگاه های عمده در خصوص جایگاه معانی باطنی آیات و رابطه آن با معانی ظاهری، درصدد است به تحلیل و ارزیابی آن ها بپردازد و در نهایت، به این نتیجه رسیده است که دیدگاه صحیح، دیدگاهی است که معانی باطنی و معانی ظاهری را از حیث اهمیت و اعتبار، همسان یکدیگر بداند.

تفسیر المیزان تالیف علامه سید محمدحسین طباطبایی ازجمله تفاسیر ارزشمند قرآن درقرن چهاردهم هجری است که مولف آن درکنارروش تفسیر قرآن به قرآن وارائه بحث های متنوع اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی و...از روایات وارده درمنابع حدیثی شیعه وسنی استفاده وافر کرده است. باآن که علامه طباطبایی معتقد به استقلال قرآن دردلالت برمفاهیم خود بوده و به دفعات براستغنای قرآن ازغیرخود ازجمله روایات تاکید می کند، با این وجود وی کوشیده است تا به نحو معقول بین «تفسیر قرآن به قرآن» و«بهره‌گیری روایات در تفسیر قرآن» جمع کند. شیوه تفسیر المیزان چنین است که پس از تفسیر دسته‌ای از آیات، بابی با عنوان «بحث روایی» باز می‌شود و در آنجا تعدادی از روایات مرتبط با برخی از آن آیات یا موضوعات مطرح در آنها آورده و گاهی به نقد و بررسی آنها پرداخته می‌شود.

درباره حقوق حیوانات، از متون قرون اول اسلامی آثار مختلفی به‌جا مانده است. با رشد فرهنگ و جهانی‌شدن در دوره اخیر، توجه فزون‌تری به حقوق حیوانات شده است. بر همین اساس در مغرب‌زمین از این موضوع سخن بیشتر به میان آمده که نتیجة آن منشور حقوق حیوانات و کنوانسیون‌های متعدد منطقه‌ای بعد از جنگ جهانی است. در این دوره دانشمندان مسلمان پیرامون حقوق حیوانات متأثر از این تحول بین‌المللی سعی و تلاش‌ بسیار انجام داده‌اند، بااین‌وجود تحقیق درخور توجه، صورت نگرفته است. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از روش تحلیل محتوا، موضوع را در دو مکتب اسلام و غرب مورد بررسی قرار داده است. با مقایسة منشور جهانی حقوق حیوانات و کنوانسیون‌های مربوطه، با قرآن و نامة 25 نهج‌البلاغه و دیگر قوانین حقوقی می‌توان به این نتیجه رسید که در فرهنگ اسلامی خیلی پیش­تر از غرب به حقوق حیوانات همراه با جزئیات آن، پرداخته شده و همچنین مفاد منشور جهانی در این زمینه کامل نبوده و افزون بر آن در مواردی نیز دچار افراط‌ و تفریط می­باشد. لازم به ذکر است که احکام اسلام در این‌باره جامع و فراگیر، و در ادبیات دینی رعایت حقوق حیوانات، تکلیفی الهی به‌شمار می­آید.

سیاق از مهمترین قرائن در فهم مراد الهی است که در تفاسیر ساختارنگر از ابزارهای اصلی مفسر محسوب می­گردد. با توجه به اهمیت تفسیر ألأساس سعید حوی در میان این تفاسیر، ضرورت دارد تا تعداد دفعات به­کارگیری سیاق ذیل هر کارکرد، احصاء و برداشت­هایش نیز در بوته نقد قرار گیرد تا دقت مفسر در بهره‌مندی از سیاق در حل اختلافات تفسیری روشن شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است که براساس یافته­های این پژوهه، حوی از سیاق در 357 مورد که مشتمل بر 12 کارکرد از جمله توسعه و تحدید گستره دلالت الفاظ، اثبات پیوستگی آیات به­ظاهر گسسته، فهم نوع ادوات و... می­شود، بهره برده است که تعدد کارکردها به معنای توجه مفسر به موضوعات مختلف است. حوی هر چند به کاربست­های متعدد سیاق توجه داشته اما در کارکردهایی همچون فهم آیات و سُوَر مکی و مدنی، کشف واحد نزول، اختیار قرائت و... که در زمره کاربردهای سیاق محسوب می‌شوند، توجهی نداشته است همچنین عدم توجه کافی به انواع سیاق، برتری دادن عقاید خویش و آراء دیگران بر آن، سبب ضعف در برداشت­هایش شده است.

فهم آیات به وسیله سیاق موضوعی مهم در میان مفسران ساختارنگر است. تفسیر ألأساس سعید حوی به جهت اهمیتش در میان این رویکرد باعث شده تا تعداد دفعات به کارگیری سیاق و گونه­های آن إحصا گردد و دقت مفسر در برداشت‌هایش نیز مورد سنجش قرار گیرد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. حوی از سیاق در 357 مورد و 12 کارکرد بهره برده است. رد و پذیرش آراء، کشف ارتباط قصص با غرض و مفاهیم سوره از دهم کارکردهای تفسیری در تفسیر ألأساس هستند. نقل آراء اهم مفسران ساختارنگر در کنار آراء حوی گویای این مطلب است که این مفسران در عین داشتن وحدت رویکرد دارای اختلاف رای می­باشند. از عوامل موثر در تعدد فهم­ها می‌توان به عدم توجه کافی به ساختاریابی سوره و انواع سیاق، رجحان دادن مبانی فکری و عقاید مفسر و دیگر اندیشمندان بر سیاق و توجه بسیار حوی به اثبات ارتباط میان محور منتخب هر سوره با آیات آن سوره، اشاره کرد. برخی از موارد مذکور، میان مجموعه تفاسیر ساختارنگر مشترک و برخی نیز خاص تفسیر ألأساس است.

صحابه پیامبر  از جایگاه خاصی برخوردارند، بنابراین دیدگاه شان نسبت به مسائل اسلامی آن روز و فهم آن ها از وقایع می تواند راهنمای ما به سوی حقایق باشد. شبهه مطرح شده، عدم فهم امامت و خلافت علی  از حدیث غدیر توسط صحابه است. این شبهه را فیصل نور در الإمامة والن صمطرح نموده و معتقد است که امکان ندارد صحابه ای که در همه حوادث، کنار پیامبر  بودند، این مسئله را نادیده بگیرند. آیا واقعاً صحابه متوجّه کلام پیامبر  نشدند؟ نوشتار حاضر که نگارش آن به صورت کتابخانه ای بوده و با استفاده از روش های استنباطی تدوین شده است، سعی دارد از منابع اصلی اهل سنّت جهت نقد - و بررسی شبهه استفاده نماید. نتیجه آن که با بررسی تاریخی واقعه و اتّفاقات پس از آن، فهم صحابه مبنی بر درک امامت و خلافت امیر مؤمنان  از حدیث غدیر به اثبات می رسد.

با فرض صدور الفاظ متن از سوی خداوند و بافرض آن­که متن قرآن و کتاب مقدس دارای قرائت­ها و نسخه­های مختلف باشد، این پرسش پدیدار می­شود که معنای کدام قرائت و کدام نسخه را می­توان معتبر و مطابق با مراد خداوند دانست. توجه به قرائت­ها و نسخه­های مختلف از متن قرآن و کتاب مقدس، تاثیر بسزایی در فهم این متون دارد. از این­رو نوشتار حاضر، موضوع قرائت­ها و نسخه­ها را ابتدا در قرآن و سپس درکتاب مقدس به بحث خواهد گذاشت. نتیجه آن­که اختلاف قرائت در متن عهد عتیق و قرآن، به جهت استفاده نکردن از اعراب و مصوت بوده و این امر در قرآن بیش­تر واقع شده است. اما بحث نسخه­ها در کتاب مقدس به شدت مطرح است؛ زیرا قانونی ­شدن عهد قدیم و عهد جدید برخلاف قرآن، فرآیند تدریجی داشته است.

مقام انسان در دایره وجود، بسیار عالی است. خداوند انسان را به گونه‌ای خلق کرده که می‌تواند تا سدره المنتهی پیشرفت نماید و با رعایت اخلاق به اوج مقام انسانیت (خلیفه اللهی) برسد. آیه 79 سوره اسراء، ضمن دعوت پیامبر و مسلمانان و بلکه انسان به شب زنده داری بارعایت اخلاق الهی، به مقام والای «محمود» اشاره می‌نماید. به راستی حقیقت مقام محمود چیست؟ کدام ویژگی اخلاقی سبب رسیدن به آن می‌شود؟ در این پژوهش به روش کتابخانه ای، به تحلیل و استنتاج نظر مفسران و اندیشمندان اسلامی اعم از شیعه وسنی، پرداخته و نتایج نشان می‌دهد که «مقام محمود» به مقام شفاعت، مقام وجه الله، اعطای لوای حمد، جامع خصلت های ستوده، مقام لقاء الله، بالاترین مرتبه حمد، اهلیت ظهور امام مهدی(عج) ، بالاترین مقام عرفانی سلوک(مع الحق فی الخلق) و واسطه بین خداوند و مقام حمد تعریف شده است. نظریه ای که بیش از همه در میان مفسران فریقین مشهور است ، نظریه مقام شفاعت کبری پیامبر(ص) و به تبع آن ائمه معصومین و اولیاء الله می‌باشد. البته مقام لقاء الله که شفاعت را هم در برمی گیرد.در این نوشتار قابل بررسی است.

تفسیر لغوی، شیوه‌ای است که مفسر، لغات و واژگان آیات قرآن کریم را از زوایای گوناگون، مورد بررسی قرار داده و در برداشت‌های تفسیری خود، مفردات الفاظ قرآن و معانی گوناگون هر لغت، ریشه و اصل هر لفظ و نیز ترکیب جمله­ها را محور استناد قرار می‌دهد. شکی نیست پیامبر (ص) طبق سنت الهی، روش خاصی را برای فهمانیدن مقاصدش اختراع نکرده است و با قومش با همان طریقة مأنوس تفهیم و تکلم که بر ایشان شناخته شده بود، سخن گفته است؛ ولی همه‌ی عرب‌زبانان زمان نزول، از معانی مختلف همه‌ی واژگان قرآن آگاه نبودند و در مواردی که برای فهم الفاظ و عبارات قرآن دچار اشکال می‌شدند، نیازمند تحقیق و تفحص از مفاد واژگان از محضر پیامبراکرم (ص) می‌شدند. بنابراین لغت، از همان ابتدای نزول قرآن تاکنون، اساس در شناخت دلالت­های واژگان قرآنی و آگاهی به راز اعجاز ترکیب قرآنی است.