آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

وحی، عنصری مهم درالهيات مسيحی و كلام اسلامی و از مسائل اصلی آنهاسـت. اين مسئله به ويژه درتفكرهای كشيش جـان مـك كـواری و اسـتاد مرتـضی مطهـری مطرح شده است. نوشتار حاضر می كوشـد مـسائلی همچـون چيـستی وحی، محتـوا و حامل وحی، اعتبار وحی، اقـسام يـا سـطوح وحـی، معرفـت شناسـی وحـی ، توصـيف معرفت وحيانی و... را از ديدگاه اين دو متفكر بررسی كند و با وجود اختلاف فـضای فكری و فرهنگی ودينی اين دو، مقايسه ای ميان ديدگاه های آنها ارائه دهد. در ضـمن اين مقايسه، نقاط تشابه و اختلاف نيز روشن خواهد شد.

از مهم‌ترین مسائل معرفت‌شناسی علوم انسانی (اسلامی)، مسأله معیارهای ثبوتی و اثباتی حجیت در سطح گزاره‌ها به‌ویژه ساختار و فرایند توجیه آنها است. گزاره‌های علوم انسانی، به دو دسته توصیفی و توصیه‌ای تقسیم‌ می‌شوند. پژوهش حاضر نشان داده است: در سطح ثبوتی، واقع‌نمایی گزاره‌های توصیفی، در مطابقت آن‌ها با واقع و نفس الامر است؛ اما واقع‌نمایی گزاره‌های توصیه‌ای (ازجمله اعتباریات)، قدری متفاوت است؛ زیرا اعتباریات، تابع احتیاجات حیاتی و عوامل محیطی بشر بوده و به تبع سیر تکاملی زندگی اجتماعی، متغیراند؛ لذا برخی با پذیرش ناواقع‌نمایی در این حوزه، قائل به نسبیت شده‌اند، زیرا معتقدند اعتبار گزاره‌های اعتباری در علوم انسانی، وابسته به خواست و قرارداد جامعه است؛ در حالی که گزاره‌های اعتباری نیز دارای نفس الامراند و نفس الامر هر چیزی به حسب خودش است. همچنین معیار اثباتی حجیت گزاره‌های علوم انسانی و شیوه توجیه آنها عمدتاً بر مدار نظریه ابتناء (مبناگرایی) است. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش عقلی و با بهره‌گیری از برخی آیات قرآن کریم، مسأله معیار صدق و ساختار توجیه انواع گزاره‌های علوم انسانی را نشان دهد.

امروزه پراکنده‌کاری و عدم تمحض پژوهشگران بر قلمرو موضوعی محدَّد و محدود در پژوهش‌های علوم انسانی، از جمله کاستی‌ها و کژی‌های بنیادین این حوزة معرفتی است. بر این اساس مسئله مقاله حاضر عبارت از تعریف و تبیین راهبرد تخصصی‌سازی پژوهش (تخصص‌گرایی تمحض‌محور)‌ در عرصه علوم انسانی و فرایند اجرای آن است. در این مقاله ابتدا واکاوی پیشینه پژوهش حاضر در ایران و جهان با مراجعه به ادبیات علمی مربوط صورت بسته و بیان دستاوردهای مشخص آن، مرحله بعدی را تشکیل داده است. همچنین ضمن تعریف مفاهیم مرتبط با پژوهش حاضر و بیان چهارچوب نظری آن از جهت غایت و روش، توضیح داده شده است که چرا راهبرد تمحض‌گرایی در پژوهش‌های علوم انسانی به گونه‌ای که مقالة حاضر به تبیین آن پرداخته، دارای اهمیت و ضرورت است. در ادامه به بررسی و تحلیل مفاد مقاله از جهات مختلف پرداخته، نهایتاً الگویی بومی از برنامه تمحض‌محوری و تخصص‌گرایی پژوهش به دست داده شده است. روش پژوهش حاضر از جهت ماهوی، نظری- تجربی و از جهت گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است. این تحقیق را می‌توان فشردة نظریه و نظام پژوهشی‌ای قلمداد کرد که مبتنی بر انگاره‌ای خاص به نام «تخصص‌گرایی تمحض‌محور» در فلسفة پژوهش است.

چکیده مساله راهنما شناسی از جمله مباحثی است که در تاریخ همواره مورد بحث بوده است و میان دانشمندان ادیان مختلف بحث و اختلافات زیادی در باب آن وجود داشته است . این اختلافات در دنیای اسلام در مبحث امامت به نقطه اوج می رسدبه طوری که با نوع نگرشهر کدام از آن ها به مساله امامت ، دیگر مباحث دینی از جملهمباحث فقهی ، کلامی ، تفسیری و حدیثی نیزدستخوش تغییرات جدی می شود. در میان متکلمینشیعی متاخر، میرزا احمد آشتیاتی یکی از چهره هایی است که نام او کمتر شناخته شده اما با تدقیق درآثار وی می توان دریافتکه اوسخنان محکم و منسجمی در این وادی داشته است.روش کلامی میرزا احمد آشتیانی به شیوه اکثر متکلمین متاخر، فلسفی است و نقش عقل در مباحث آن کاملا مشخص است. اصولا وییک حکیم صدرایی بوده است اما هنگام اثبات موضوعات کلامی خود رانهایتا متعهد به نقل می بیند و حتی به جزیی ترین موضوعات نقلی ارزش فراوانی می دهد. بادقت و پژوهش درسخنانمیرزا احمد آشتیانی در موضوع راهنما شناسی به این نتیجه می رسیم که وی در موارد اندکی از جمله بحث اعجاز قرآن نوآوری هایی داشته است و سخنانی مطرح می کند که متقدمین کمتر به آن توجه داشته اند ولی بیشتر موضوعاتی را کهوی در موضوع راهنما شناسی مطرح کرده است متکلمین متقدمی همچون خواجه نصیرالدین طوسی در تجرید و علامه حلی در شرح تجرید آنها رابه نحوی بیان کرده بودند . در این پژوهشبه بررسی اندیشه های کلامی میرزا احمد آشتیانی در باره راهنما شناسی «نبوت وامامت» پرداخته و آرای وی در این زمینه ، تبیین ، طبقه بندی ، بررسی و تحلیل خواهد شد .کلیدواژه ها : میرزا احمد آشتیانی، عقل، نقل، کلام، راهنما شناسی، نبوت، امامت

اين نوشتار عهده دار تبيين، بررسی و نقد مفهوم خدا در تفكر كشيش و متالّه معاصر بريتانيـايی، جـان مك كواری (متولد 1919 (است. مك كواری ديدگاه های خود در الهيات فلسفی را بـر مبنـای تفكـر وجودگرای (اگزيستانسياليست (نام آشنای آلمانی، مارتين هايدگر پايه ريزی می كنـد. وی مـی كوشـد از ظرفيت های تفكر هايدگر كه ذاتاً دينی و حتّی به معنای متعارف «الهياتی» نيسـت، الهيـاتی دينـی را طرح ريزی كند. بنابراين «هستی» در تفكر هايدگر را با «خدا» تطبيق می دهد و الهيـات وجودگرايانـه (اگزيستانسياليستی) خود را توليد می كنـد. حاصـل تـلاش وی اگـر چـه از جهـت الهيـاتی ارزشـمند است، ليكن دو نقد از منظر حكمت اسـلامی بـر آن وارد اسـت: اولا،ً ديـدگاه مـك كـواری دربـاره «هستی» آنگاه كه هستی و خدا را يكی می داند، بـا دشـواری رو بـه رواسـت. ثانيـاً،وی آنگـاه كـه می كوشد نسبت هستی و خدا را تبيين كند، با خلط ميان مفهوم و مصداق هستی مواجه اسـت. امـا در حكمت اسلامی ضمنِ اينكه «وجود» و خدا يكی نيستند، مـرز ميـان مفهـوم و مصـداق وجـود دقيقـاً مشخص و بر اين اساس، نسبت وجود و خدا دقيق تـر،آسـان تـرو فهـم پـذير تر تبيـين مـی شـود. ايـن مطالب، مبناهايی مهم برای نقـد ديـدگاه مـك كـواری را فـراهم مـی آورد. در ايـن نوشـتار بـه ويـژه ديدگاه های ابن سينا و صدرالمتألهين درباره وجود مورد توجه است.

یکی از مسائل اصلی درمعرفت‌شناسی، نحوه «کاشفیت» علم (معرفت) و تحلیل و صورت‌بندی «صدق» است. درمیاناغلبنظریه‌های صدق نیز، «نظریه مطابقت»به معنای مطابق بودن گزاره با واقع،به عنوان معیار صدق قضایا،در نزد فلاسفه غرب و مسلمان طرفداران فراوانی یافته است.با این حال، این نظریه فارغ از ایرادلحاظ نشده و بر مبنای ثنویت ذهن و عین، اشکالاتی بر آن وارد شده است، از جمله: اجتماع جوهر و عرض، اندراج شیء تحت دو مقوله متباین و...، که با عنوان «مشکله وجود ذهنی» در میان حکمای مسلمان شهرت یافته است. اما از زمان ملاصدرا و براساس اصول هستی‌شناختی وی همچون:اصالت وجود و تشکیک وجود، دوگانگی ذهن و عین از دایره بحث خارج می‌شود و مطابقت به عنوان مطابق بودن یک مرتبه از وجود با مرتبه دیگر آن مطرح می‌گردد و بر اساس مبانی نهایی صدرائی از جمله: تجرد علم، اتحاد علم و عالم و معلوم، و حضوری بودن همه علوم، شکاف بین مطابِق و مطابَق در نظریه مطابقت، یکسره از میانمی‌رود. بدین ترتیب،مسئله مطابقت در فلسفه صدرا صورت جدیدی می‌یابد که مقاله حاضر به به بیان سیر تطور آن اختصاص یافته است.روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی- عقلی است.

مبناگرایی از مهم‌ترین و باسابقه‌‌ترین نظریه‌ها در زمینۀ توجیه معرفتی است که این قابلیت و ظرفیت را دارد که در مقابل بسیاری از رویکردهای رقیب که به شکاکیت و نسبی‌‌گرایی می‌انجامند، ایستادگی کند. در این میان، مبناگرایی در اندیشۀ ملاصدرا با توجه به مبانی خاص وی از جمله اصالت وجود و نسبتی که معرفت‌‌شناسی و وجودشناسی در اندیشه وی دارند، از نقاط قوت زیادی برخوردار است. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل جامعی از مبناگرایی در اندیشۀ این فیلسوف نامدار پرداخته و به این نتیجه رسیده‌ایم که اولاً معرفت‌‌شناسی ملاصدرا کاملاً تحت تأثیر وجود‌‌شناسی وی است؛ ثانیاً تنها با تفکیک مراحل معرفت با توجه به قوس صعود و نزول می‌‌توان فرایند علم و توجیه آن را توضیح داد؛ ثالثاً علوم حصولی فعل و در‌نتیجه تجلّی نفسِ مجردِ فاعل شناسا هستند و از‌این‌رو بازگشت علوم حصولی به علوم حضوری است و رابعاً توجیه معرفتی که تنها در تصدیقات مطرح است، با بازگشت تصدیقات نظری به بدیهی و تصدیقات بدیهی به علم حضوری تبیین می‌‌شود.