آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هر کدام از ابعاد فطری، عقلانی، عاطفی و اخلاقی انسان، نیازهایی متناسب با ویژگی‌های خوددارند. انسان برای تأمین بخشی از آنها نیازمند وحی است. تحلیل عناوین و اوصاف قرآن، برای شناسایی این نیازها و پی‌بردن به نحوه تأمین آنها راه‌گشا است. در این مقاله، عناوین و اوصاف ذکر، حکمت و موعظه انتخاب شده‌اند تا ناظر به تأمین نیازهای مخاطب وحی، یعنی انسان، تحلیل شوند. انسان در بعد فطری، به «ذکر» نیاز دارد تا بر عوارضی از قبیل غفلت و نسیان غلبه کند. در بعد عقلانی به «حکمت» نیاز دارد تا معارفی را که به دلیل محدودیت‌های ذاتی، قادر به نیل به آنها نیست، حاصل کند. همچنین، در بعد عاطفی و اخلاقی، به موعظه نیاز دارد تا در مواجهه با کشش‌ها و هیجاناتی که بر تعقل وی اثرگذار، و در تصمیم‌گیری‌هایش دخیل‌اند، به تعادل برسد.

مهدویّت یکی از مسائل اساسی مذهب تشیع است و مخالفان به شبهه افکنی های گسترده ای در این زمینه دست زده اند؛ بنابر این لازم است تا قدم های محکم تری در این راه برداشته شود. تلاش نگارنده بر این بوده است که رساله حاضر از جهت طرح و اسلوب و از جهت موضوع و محتوی تازگی و نوآوری داشته باشد، به عنوان مثال: بحث از دیدگاه مفسّران در مورد آیه تأویلی جدا از بحث روایی بیان شده است، هم چنین ترتیب آیات به صورت دلالت آن بر موضوع تنظیم شده است و آیات تفسیری قبل از آیات تطبیقی ذکر شده است. این پایان نامه با موضوع « امام مهدی در روایات تفسیری اهل سنّت و مقایسه آن با دیدگاه شیعه» است و از چهار فصل تشکیل شده است: فصل اول به بیان موضوع، ضرورت پژوهش، نوآوری های پژوهش، معنا، ضابطه و معیار تأویل پرداخته است. در فصل دوم به مهدی موعود# در قرآن کریم، پاسخ به شبهات ابن خلدون و پیروان او، اعتراف فریقین به تواتر صحت احادیث مهدویت، وجوب اعتقاد به ظهور مهدی موعود، نگاهی به سیمای امام مهدی نزد شیعه، نام و القاب مهدی، نام پدر و مادر آن حضرت، دوره های زندگی حضرت مهدی، نواب خاصّ و علل و اسرار غیبت پرداخته شده است. در فصل سوم، سیزده آیه از آیات قرآن کریم از دیدگاه مفسّران شیعه و سنّی مورد بررسی قرار گرفته و روایات فریقین درباره آن آیات بیان شده است. فصل چهارم به کتاب شناسی توصیفی درباره امام مهدی اختصاص یافته است.

این نوشتار مشتمل بر پنج فصل است. فصل اول با کلیات موضوع، تعریف واژه ها و ضرورت پژوهش و اهداف آن آغاز می شود. در فصل دوم، گونه های متعدد از روابط بهنجار (سالم) جوانان اعم از ارتباط جوان با خدا ، جوان با خانواده و خویشان و جوان با دوستان و با فرهیختگان مورد کنکاش قرار گرفته است.در فصل سوم این نوشتار راهکارهای دین درایجاد روابط بهنجار غیر همجنس در چارچوب حدود ارتباط و اختلاف زن و مرد از منظر دین بررسی شده .در فصل چهارم ، زمینه ها و چگونگی ارتباط های نابهنجار به تفصیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که عمده مباحث این نوشتار را به خود اختصاص داده است.در فصل پایانی راهکارهای پیشگیری و درمان ناهنجاری در روابط پسران و دختران مد نظر قرار گرفته است.

واژۀ «اولی الامر» تنها در دو آیۀ 59 و 83 سورۀ نساء به کار رفته و از نظر اصطلاح‌شناسی مورد نزاع فریقین است. بسیاری از بزرگان شیعه مصداق این تعبیر را در آیۀ 59 تنها بر معصومین(ع) حمل کرده‌اند و با تکیه بر سیاق و روایاتی متعدد عصمت «اولی‌الامر» را ضروری پنداشته‌اند. تعیین مصداق این اصطلاح در آیۀ 83، شیعیان را به دو دسته تقسیم کرده است: گروهی با ادلۀ درون متنی و استناد به روایات، لزوم عصمت را استنباط کرده و اهل بیت(ع) را مصداق متعیّن دانسته‌اند و برخی دیگر با برداشتی متفاوت از سیاق، به چنین انحصاری قائل نبوده و با ذکر روایاتی بر جواز اشتمال این تعبیر بر دیگران حکم رانده‌اند که به نظر می‌رسد به صواب نزدیکتر است. اکثر محققان اهل‌سنت نیز ضمن مخالفت با دیدگاه شیعه در هر دو آیه، با دلایلی ناتمام مصادیق متعددی چون حاکمان بر حق، عالمان، فقیهان و اهل حل و عقد را برای اولی‌الامر برشمرده‌اند که با کاستی‌هایی رو به روست.

تحدّی قرآن شامل صورت و محتوا، به خدایی بودن آن ناظر است و مثلیّت در آیات تحدّی یعنی هم عیاری و هم وزنی با آیات قرآن در آنچه آورده می شود. در همانند آوری قرآن عنصر زاویه دید مشرکان ( و نیز همه مخاطبان ) نسبت به قرآن دخالت دارد و نمی توان ادّعای همانند آوری از قرآن را فارغ از شرایط نزول و دیدگاه مخاطبان آن معنا کرد. به نظر می رسد در میان معیارهای چهارگانه مثلیّت از «هدایت بخشی»، «نظم نو و محتوای بدیع» ، «نظام مندی» و «تأثیرگذاری» ، مهم ترین معیار، «نظم نو و محتوای بدیع قرآن» است که از وصف «حدیث » برای قرآن استفاده می شود و به نوآوری های این کتاب در قالب و محتوا اشاره دارد و احتمالاً مدّ نظر علمای بلاغت و متکلّمان نیز بوده که به جنبه بلاغی قرآن عطف توجه بیشتری داشته اند. اگر ابداعی در قرآن نباشد، تحدّی به آن بی معنا است. تقلید در مدلول و محتوای قرآن و همچنین تقلید از قالب کلمات قرآن در پاسخ به تحدّی قرآن، بی خبری و بی اطّلاعی از اصول معارضه است که مخالفان قرآن با تقلید کامل از نظم و ترکیب آیات قرآن و تغییر برخی از الفاظ آن و همچنین سرقت از قرآن، به خیال خود به مبارزه طلبی قرآن پاسخ گفته و مثل آن را آورده اند.

این مجموعه، در وهله اوّل، نگاهی اجمالی به تعاریف تصوّف، تاریخچه ظهور، علل پیدایش و فِرق متعدّد این مذهب در جهان اسلام دارد. سپس به دخل و تصرّفاتی که این گروه در آیین مقدّس اسلام نموده اند، پرداخته و از حوزه حدیثی، آنها را مورد نقد و تحلیل قرار داده است. موضوع و هدف اصلی این تحقیق، آشنایی با دیدگاه های صوفیان نسبت به احادیث معصومان علیهم السلام است تا روشن شود که آنان تا چه اندازه پایبند به احادیث منقول از پیامبر اکرم و ائمه اطهار بوده اند و تا چه مقدار از این احادیث را کنار گذاشته و نسبت به آنها بی توجّه بوده اند، و نیز چه مقدار از احادیث را خودشان جعل نموده و به یکی از بزرگان دین نسبت داده اند. دیگر هدف مدّ نظر در این تحقیق، پرداختن به این مسئله است که تصوّف تا چه اندازه با دین اسلام و مخصوصاً احادیث منقول از معصومان علیهم السلام هماهنگی و همبستگی دارد، و آیا اصلاً چنین دیدگاهی مورد تأیید ائمه معصوم علیهم السلام بوده است یا نه؟ و این که متصوّفه در مشروعیت بخشیدن به اعمال خود، دست به دامان چه نوع احادیثی شده اند. آیا دلیلی قانع کننده و مدرکی معتبر و غیرقابل خدشه در اثبات حقّانیت خود دارند یا بر عکس، به احادیثی جعلی یا ضعیف و یا متشابه متشبّث شده اند؟ و نهایت این که اگر متصوّفه دارای اصالت نیستند، با چه حربه هایی توانسته اند تا به حال به موجودیت خود ادامه دهند و در این راستا، چه افکار و عقاید و اعمالی را ابداع نموده و به نام دین به خورد مسلمانان داده ند؟ همچنین در این تحقیق، روشن شده است که متصوّفه در راه نیل به اهداف خود، چه مقدار از احادیث صحیح را با تأویل های غلط و افراطی، از معانی اصلی و حقیقی آنها تغییر داده و معانی دیگری بر خلاف دستورهای دین مقدّس اسلام تحمیل نموده اند. در بخشی از این پایان نامه، به پاره ای از عقاید و بدعت های متصوّفه پرداخته شده و به طور خیلی خلاصه توضیح داده شده که عدّه ای از صوفیان در هر چهار حوزه جعل، تأویل های افراطی، طرد احادیث صحیح السند و بدعتگذاری، از هیچ گونه اقدامی دریغ نورزیده اند و به همین جهت، مورد انتقاد و مذمّت شدید ائمه معصوم علیهم السلام و نیز علما و فقهای طراز اوّل اسلام، قرار گرفته اند، که به بعضی از آنها در بخش آخر تحقیق، اشاره شده است. ضمناً جهت اثبات عدم هماهنگی گفتار صوفیان با کردارشان، به بیان مواردی از تناقض گویی آنان، به کتاب های خودشان استناد شده، تا موضوع برای خوانندگان بیشتر روشن شود. این پایان نامه، از یک مقدّمه و پنج فصل تشکیل یافته که هر فصل نیز بخش های متعدّدی دارد. در مقدّمه، ضرورت و اهمّیت بحث، سابقه تاریخی بحث، هدف بحث و محدودیت های آن از نظر سیاست ها و موقعیت های روز، بررسی شده است. فصل اوّل، درباره صوفی و تصوّف، تاریخچه ظهور این فرقه، علل پیدایش آنان، مهم ترین فرقه های صوفیه و سلسله های آنان، و ذکر مشایخ و بزرگان صوفیه است. فصل دوم، احادیث جعلی توسط متصوّفه و نقد آنها آمده است. فصل سوم، در مورد توجیه و تأویلات نادرست احادیث از ناحیه این فرقه و ردّ و نقد این تأویلات از بیان بزرگان است. در فصل چهارم به ردّ احادیث صحیح توسط صوفیه و بعضی از عقاید باطل آنان، و پاره ای از بدعت ها و آداب خلاف شرع صوفیه پرداخته شده است. فصل پنجم نیز مربوط به سیمای صوفیه در حدیث و نمونه هایی از تناقض گویی آنان است.

سوره کوثر به عنوان کوچکترین سوره قرآن، یادآور بزرگترین هدیه الهی بر پیامبر اسلام (ص) است که به منظور آرامش خاطر آن حضرت در برابر انبوه حوادث دردناک و زخم زبانهای مکرّر دشمنان به خاطر مرگ پسران پیامبر نازل شده است، این سوره چشم اندازی بسیار امیدوارکننده برای آینده،فرا روی پیامبر اسلام (ص) قرار می دهد که خبر از ناکام بودن دشمنان و دوام و بقای نسل و فکر پیامبر اسلام (ص) می دهد و از لحاظ اعجاز توجه اذهان را به خود مشغول کرده است؛ زیرا تنها سوره قرآن می باشد که همه آیات آن به لحاظ اِخبار از غیب و پیشگویی از آینده و از جهت بلاغی دارای اعجاز است که این خود دلیل بر صدق رسالت پیامبر اسلام (ص) می باشد. در تفسیر بعضی از واژه های این سوره تفاوت قابل ملاحظه ای بین مفسران فریقین دیده می شود؛ مفهوم کلمه کوثر به معنی خیر فراوان است، اما اختلاف در این است که مصداق کوثر چیست؟ نهر یا حوضی در بهشت، فرزندان پرخیر و برکت پیامبر از فاطمه زهرا (س)، مقام رسالت و نبوت، نعمت دانش و حکمت، قرآن، علمای امت و یا همه این موارد و دیگر مواهب و نعمتها ومنظور از «صَلِّ» آیا نماز به نحو مطلق یا خاص است و یا مراد از آن شکر یا عبادت یا دعا برای پروردگار می باشد، همچنین منظور از «وَانحَر» آیا قربانی به نحو مطلق یا خاص است ویا فعل متعلّق به نماز است؟ نظریه های گوناگونی در این زمینه بین مفسران فریقین وجود دارد. این پژوهش کوشیده است تا تفسیر سوره کوثر را با استفاده از منابع تفسیری فریقین به صورت تطبیقی و نظام مند ارائه کند و پس از ارزیابی دیدگاهها، دیدگاه صحیح را با ادلّه آن نمایان سازد.

نگاهی گذرا به تراث روایی شیعه، حجم قابل توجهی از روایات ناظر بر آیات قرآنی را پیش روی ما می‌نهد که با هدف بازنمایی باطن ولایی قرآن، دست به تأویل آیات به مقامات ائمه؟عهم؟ زده‌اند؛ تا جایی که گویی این نوع روایات، به عنوان نمادی برجسته برای مجموعۀ روایات تفسیری شیعه در‌آمده‌اند. دست‌کم در خصوص شمار چشمگیری از این‌گونه روایات، نوعی ناهمگونی با سایر روایات دیده می‌شود. در‌نتیجه، درک و پذیرش آنها گاه با چالش روبه‌رو بوده است. حتی بر پایۀ مبانی کلامی امامیه نیز، فهم و تحلیل این‌دست از روایات، هماره با صعوبت و درهم‌تنیدگی همراه بوده است؛ به‌گونه‌ای‌که دانشوران شیعه در مواجهه با این روایات، یا تحلیل و تشریح آنها را با سکوت برگزار کرده‌ و به نقل صِرف آنها از منابع پیشین به منابع پسین بسنده کرده‌اند و یا میان معرکه‌ای از آرای گوناگون و گاه متعارض، در پذیرش و تحلیل آنها گرفتار آمده‌اند. در این مقاله، در چارچوب مبانی کلامی پذیرفته‌شدۀ امامیه، در پی آنیم تا با واکاوی ویژگی‌های باطن ولایی قرآن بر پایۀ تحلیل روایات تأویلگر قرآن به مقامات ائمه(ع)، همبستگی باطن ولایی قرآن با شأن بنیادی ائمۀ طاهرین(ع) را در نظاموارۀ دین برنمایانیم. نتیجه این‌که، ضمن اثبات باطن ولایی قرآن، اصول و ویژگی‌هایی را که لحاظ آنها در تحلیل این بازنمایی بایسته است، بررسیده‌ایم.

مقام صالحان مفهومی مشکک است و گسترة وسیع و افراد مختلفی را دربرمی‌گیرد. بالاترین رتبة این مقام مورد درخواست انبیاء بوده است. هدف از این پژوهش تبیین مقام صالحان و درک مقصود حضرت یوسف علیه‌السلام از صالحانی است که درخواست الحاق به آنان را دارد. در این باره فروض مختلفی مطرح شده از جمله اینکه منظور معصومین علیهم السلام، انبیاء دیگر، صالحان آخر‌الزمان و نیز عاقبت به خیری در آخرت باشد. این نوشتار با جمع‌آوری اقوال و آراء در این موضوع به روش کتابخانه‌ای و بررسی و تحلیل و نقد این نظریه‌ها و با توجه به قرائن و شواهد قرآنی و روایی، به این مطلب پرداخته است که با توجه به پژوهش انجام شده، به نظر می‌رسد دعای حضرت یوسف علیه‌السلام جهت الحاق به معصومان علیهم‌السلام بوده است و سایر نظریه‌ها نیز با آن قابل جمع است.