آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

زهد در لغت به معنای بی رغبتی به چیزی و قناعت به کم آن است و در اصطلاح عدم گرایش و رغبت قلبی به دنیا و امور دنیوی و بهره کم از متاع آن بخاطر کوچک شمردن آن است. زهد در روایات به معنای عدم تأسف بر آنچه از دست رفته و عدم شادی بر آنچه به انسان می رسد، می باشد. پیشینه زهد به زمانهای قدیم بر می گردد، زیرا اولین عادات و رسوم انسانی بوده است. از جهت تاریخی زهد، به ترتیب در هندیها و مسحیان و در مسلمانان یافت می گردد. دو دیدگاه در مورد تفسیر زهد وجود دارد. یکی آنکه زهد واقعی عبارت است از برداشت کم برای بازدهی بسیار. زهد با بعضی از مفاهیم اسلامی همچون، ایمان، تقوا، کسب حلال و قناعت رابطه تنگاتنگی دارد. دو دسته از عوامل مهم در پیدایش زهد مؤثر است: یکی از درجات بالای آن، بی رغبتی به مباحات و حلالهای دنیوی است و بالاتر از آن ترک کردن هر چیزی است که انسان را به غیر خدا سوق می دهد. چندین انگیزه در زهد ورزی انسان تأثیر دارد که بهترین آن حب الهی است. بی رغبتی به دنیا دارای آثار مختلفی در زندگی فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی است که در روایات معصومین: علیهم الس لام: بدانها اشاره گردیده است. نیز دارای آفاقی است که بواسطه آنها نمی توان به زهد واقعی دست یافت. مهمترین آنها حب به دنیا است که صفت مقابل زهد است. عناو ن فصلها ا ن رساله به ا ن صورت م باشد: فصل اول تعار ف لغو و اصطلاح زهد؛ فصل دوم: حقیقت زهد، فصل سوم: عوامل پیدایش زهد، فصل چهارم: درجات زهد، فصل پنجم: آثار زهد در روایات معصومین علیهم السلام، فصل ششم: آفات زهد در روایات معصومین علیهم السلام، فصل هفتم: اسوه های زهد

مسلمانان، مسیحیان و یهودیان همگی در این که تورات نام کتابی وحیانی است که خدا بر حضرت موسی7 وحی کرده است اتفاق نظر دارند. اما در مورد این که انجیل به مجموعه وحی های نازل شده بر حضرت عیسی7 گفته می شود، بین مسلمانان و مسیحیان اختلاف نظر اساسی وجود دارد. قرآن کریم بارها انجیل را در ردیف تورات و قرآن آورده و این بدان معناست که شأن انجیل در دین مسیحیت همان شأن قرآن در اسلام و تورات در یهودیت است. اما مسیحیان از اساس منکر آن هستند که عیسی هم‌چون یک پیامبر، کتابی به نام انجیل داشته است. آن‌ها معتقدند که گناه اولیه آدم باعث سلب حیات جاوید از آدم و بنی آدم شد. بر این اساس، «انجیل» از دیدگاه الهیدانان مسیحی، مژده به بازگشت حیات جاوید به انسان است که از طریق تجسّد، تصلیب و رستاخیز عیسی مسیح و ایمان بدان حاصل شده است. این پایان نامه در صدد اثبات این مطلب است که آن‌چه امروزه در میان مسیحیان به انجیل نامبردار است امری کاملاً الهیاتی است و به عکس، انجیل مطابق با اصطلاح قرآن با متون اولیه مسیحیان سازگاری بیشتری دارد. این امر با تحلیل آیات عهد جدید که این اصطلاح در آن به کار رفته به اثبات رسیده است.کلید واژه ها: انجیل قرآنی، انجیل مسیحی، اناجیل اربعه، عهد جدید و انجیل، مفسران و انجیل

در این پایان‌نامه موضوع "دعا در قرآن" از دو جهت مورد بررسی قرار گرفته است : 1) دعا به معنای مصدری 2) دعا به معنای اسمی. مراد از "دعا" به معنای مصدری، معناشناسی دعا در قرآن کریم است . در این قسمت سعی شده با استناد به قول لغت پژوهان و نیز موارد کاربرد واژه دعا و دیگر واژگان هم خانواده آن در قرآن کریم، مفهوم صحیح دعا از دیدگاه قرآن ارائه شود. سئوالی که در این بخش مطرح است این است که حقیقت دعا چیست ؟ آیا دعا، خواندن است یا خواستن؟ به عبارت دیگر آیا دعا با سئوال متفاوت است ؟ جوابی که ارائه شده است که دعا گرچه در مفهوم به معنای خواندن است ولی هر خواندنی مستلزم خواستن است . پس اگر کسی خدا را می‌خواند، خواسته‌ای دارد که او را می‌خواند. بنابراین گرچه مدلول مطابقی دعا، خواندن است .اما خواستن نیز جزو مدلول التزامی آن است لذا خداوند در مقام بازداشتن انسان از خواندن دیگران می‌فرماید: "والذین تدعون من دونه مایملکون من قطمیر. ان تدعوهم لایسمعوا دعاءکم و لوسمعوا مااستجابوا لکم. و کسانی را که بجز او می‌خوانید، مالک پوست هسته خرمایی (هم) نیستند. اگر آنها را بخوانید، دعای شما را نمی‌شنوند و اگر (فرضا) بشنوند اجابتتان نمی‌کنند." (فاطر، 14-13) و در ادامه فرمود: "یایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید. ای مردم، شما به خدا نیازمندید و خداست که بی‌نیاز ستوده است ." (فاطر، 15). نتیجه آنکه می‌توان گفت علت فاعلی دعا، فقر ذاتی انسان است و علت غایی آن، غنی شدن و گرفتن حاجات است و علل صوری و مادی آن، سئوال و ندا و خواندن با حال تضرع و ابتهال و تبتل است . از بررسی آیات قرآن بدست می‌آید که "دعا" و "عبادت " درعین تعدد مفهومی، وحدت مصداقی دارند، خواندن غیرخدا مستلزم خارج شدن از مرز عبودیت حق تعالی و وارد شدن به محدوده شرک است . در این قسمت مرز بین توسل و خواندن اولیای خدا و شرک به خدا روشن شده است . خواندن هر چیز و هر کسی که خداوند آن را واسطه فیض خود قرار نداده باشد و به تعبیر قرآن کریم "ما انزل الله بها من سلطن. و خدا دلیلی بر (حقانیت) آنها نازل نکرده است ." (یوسف ، 40) شرک است . مراد از دعا به معنای اسمی، بررسی مضامین دعاهایی است که در قرآن کریم از زبان انبیاء و اولیاء و ملائکه و مومنان و... بیان شده است . سه چیز محور درخواستهای دعا کنندگان در دعاهای قرآنی است : 1) استغفار و طلب آمرزش . مضمون بیشتر دعاهای قرآنی را طلب آمرزش تشکیل می‌دهد. از آنجا که گناه مانع قرب است ، قبل از هر درخواستی باید از خدا طلب مغفرت کرد و در روایات هم آمده است که "خیرالدعاء الاستغفار". 2) طلب هدایت و راه‌یابی به صراط مستقیم. 3) درخواست نعمت . علم و دانش ، صبر و پیروزی و فرزند صالح از جمله درخواستهای انبیاء و اولیاء در دعاهای خود است .

یکی از موضوعات مطرح در زمینه قرآن فلسفه نسخ های قرآنی است. سوال اصلی مطرح در این تحقیق این است که به چه علت نسخ رخ می دهد؟ یکی از خصوصیات شریعت اسلام را می توان سهله و سمحه بودن آن دانست. دین اسلام با عقل و فطرت بشری مطابق است، عقل و فطرت مخالف سختی احکام است. تشریع احکام در اسلام نیز بر این اساس است. نسخ احکام یکی از راه هایی بوده که سبب سهله و سمحه بودن شریعت شده است و سختی های احکامیکه مردم وضع کردند از میان برداشته است. در سایر شرایع نیز هدف اصلی انبیاء بازگشت به فطرت و ایجاد تعقل در مردم بوده است، اما با انحرافات و بدعت هایی که بشر در شریعت خود ایجاد می کردند، دین از مسیر حقیقی خود منحرف می شد.بنابر اینشریعت های جدید می آمدند و با نسخ بدعت ها و انحرافات دین را به مسیر اصلی خود بازگرداند. همچنین نیازهای مردم طبق زمان و مکان متفاوت می شد. یکی از علل نسخ همین بود که حکمی در یک زمان مناسب و در زمانی دیگر غیر قابل عمل بود.یکی از خصوصیات دیگر شریعت اسلام را می توان انعطاف پذیری احکام آن دانست. یکی از مصادیق انعطاف پذیری نسخ در احکام است که مطابق با شرایط زمان، مکان و تابع عقل و فطرت است و در صورتی که حکمی مخالف با این موارد باشد، آن حکم را می توان غیر قابل عمل دانست. با بررسی هایی که در این پژوهش صورت گرفت، روشن شد تغییر احکام و سنن از سوی قرآن به دو علت بوده است: یکی از میان برداشتن سنت های باطلی که در عصر جاهلی رواج یافته بود و مخالف عقل و فطرت انسان بود. فلسفه دیگر نسخ مطابقت احکام با شرایط و مقتضیات عصری بود. بر این اساس پژوهش در چهار فصل نگارش شده است. در فصل اول به عنوان کلیات به بیان مسأله، پیشینه، سوالات و فرضیات تحقیق پرداخته شده است. در ادامه فصل تعریف اصطلاحاتی را که مرتبط با موضوع است، آورده ایم. از جمله آن تعریف نسخ، انواع نسخ، رابطه احکام از جمله احکام حکومتی، احکام اولیه، ثانویه، ثابت و متغیر با نسخ است. در نهایت به بیان فلسفه نسخ پرداخته ایم. در فصل دوم بر اساس فلسفه های نسخ، ابتدا به بررسی فلسفه نسخ سنت های باطلی می پردازیم که در عصر جاهلی وجود داشت و توسط اسلام نسخ گردید. در این فصل روشن گردید که هدف اسلام از نسخ از میان برداشتن این سنت های باطل و بازگرداندن مردم به اصل فطرت خود بوده است. با توجه به فلسفه دیگر نسخ فصل سوم را به بررسی مواردی پرداختیم که با شرایط و متضیات عصر ناسازگار بودند و ضرورت تغییر آن ها وجود داشت.همچنین به علت این که نسخ های قرآنی اعم از درون دینی و میان دینی است، در فصل چهارم به این موضوع پرداختیم. در ابتدا فلسفه نسخ میان دینی را بیان کردیم و سپس مقارنه ای میان فلسفه نسخ میان دینی و درون دینی انجام گردید.با بررسی نسخ میان دینی و درون دینی روشن می شود که تفاوتی میان فلسفه نسخ آن دو وجود ندارد و هر دو یکی است. اگرچه در مطاوی کتب علوم قرآن و تفسیر و نیز کتب اصول فقه و فقه به طور گذرا از فلسفه نسخ به طور کلی یا نسخ های قرآنی سخن رفته است؛ اما هرگز به طور مفصّل و مستقل هیچ اثری به چشم نمی خورد. بنابر این هدف از این پژوهش این بود که با مراجعه به کتب علوم قرآنی و اصول فقه و تفاسیر این مبحث به طور گسترده بررسی شود.

مسیحیت از ادیان بزرگ ابراهیمی است که بیش از دو هزار سال سابقه دارد و هم اکنون از نظر شمار پیروان، بزرگ ترین دین جهان به شمار می رود. مسیحیت همانند اسلام ادعا دارد که دینی جهانی و جاودانه است. از این رو، مواجهه اسلام با مسیحیت امری اجتناب ناپذیر است. قرآن کریم در مواجهه با عقاید و ادعاهای مسیحیان، آیات فراوانی را به آنها اختصاص داده است. علاوه بر این، آیات فراوانی نیز در زمینه ی اهل کتاب- یهود و نصارا توأماً- به بیان دیدگاهها ی مشترک آنها و برخورد قرآن نسبت به آنها پرداخته است. این پژوهش در آغاز با گزارشی از وضعیت مسیحیت در جزیره العرب، به بیان گروههای فکری مسیحیان و عقاید آنها در عصر نزول قرآن پرداخته است. پس از آن، سیر تاریخی برخورد قرآن با مسیحیت و اهل کتاب– یهود و نصارا- را مورد بررسی قرار داده است. این سیر تاریخی به طور کلی به دو مرحله مکی و مدنی تقسیم شده است؛ در هر مرحله هم گام با وحی، موضوعات قرآنی را در ارتباط با مسیحیت به طور خاص و اهل کتاب به طور عام -یهود ونصارا- مطرح کرده است. پس از آن به بررسی شبهات و اشکالاتی که مسیحیان در مورد قرآن کریم مطرح کرده اند پرداخته است. به طور کلی مواجهه قرآن با مسیحیت، مواجهه الهیاتی است. قرآن رابطه خوب مسیحیان با مسلمانان را ستوده است. با این حال، برخورد مسالمت آمیز مسیحیان با مسلمانان سبب نشده است تا قرآن در مورد عقاید نادرست آنها مماشات کند، بلکه با لحنی بسیار صریح و تند عقاید نادرست آنها را گوشزد کرده و به اصلاح آن همت گماشته است.

این رساله شامل سه فصل است . در فصل اول به شرح و توضیح جری و تطبیقی و جایگاه آن در تفسیر قرآن پرداخته شده است و بیان شده که جری و تطبیق سیری تاویلی دارد. در فصل دوم، روایات تطبیق به ترتیب آورده شده اند. این روایات از تفاسیر روایی شیعه نظیر تفسیر قمی، تفسیر عیاشی، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، تفسیر فرات کوفی، تفسیر نورالثقلین، البرهان فی تفسیرالقرآن، جمع آوری شده اند. در فصل سوم، تحلیل و نقد و بررسی روایات از نظر متن و سند، پیگیری شده است . در بررسی سندی احادیث بیان شده که منابع اولیه این روایات، اغلب کتبی هستند که چندان معتبر به نظر نمی رسند و یا اینکه تفاسیر رایج مقطوع الاسناد هستند. علاوه بر این حضور غلات و جاعلان حدیث در اسناد این روایات نمایان است . در تحلیلی که پیرامون متن این روایات ارائه شد به این نتیجه رسیدیم که بسیاری از این تاویلات با ظاهر قرآن مغایرت دارد و در یک راستا نیستند. البته در کنار این تاویلات ناصحیح، تطبیقات صحیح فراوانی از ناحیه امامان (ع) نقل شده است که به برخی از آنها اشاره شده است/

دانشمندان علوم قرآن بویژه مفسران از دیرباز به علم تناسب، توجه ویژه ای مبذول کرده اند. زیرا بر این باور بودند که ترتیب مصحف عثمانی توقیفی است و لزوما چینش آیات و سور باید از روی حکمتی صورت پذیرفته باشد. مفسران به تناست سور کمتر پرداخته اند و بیشتر به بیان تناسب آیات اهتمام ورزیده اند. البته در ذکر تناسب آیات نیز اغلب تناسب آیاتی را که نامتناسب می نموده، بیان کرده اند. طی این پژوهش که در آن دیدگاههای سه مفسر یعنی طبرسی، فخر رازی، و آلوسی بررسی شده، ملاحظه گردید که فخررازی به علم تناسب بیش از دو مفسر دیگر پرداخته و طبرسی فقط در مواردی که تناسب آیات دشوار به نظر می رسیده، تحت عنوان النظم ذکر تناسب کرده است. از جمع بندی مواردی که مفسران مذکور به بیان تناسب پرداخته اند، چنین حاصل می شود که چند نوع تناسب در قرآن ممکن است وجود داشته باشد: تناسب کلی میان دو سوره متوالی، تناسب چند سوره متوالی، تناسب صدر و ذیل هر سوره، تناسب فقرات هر سوره، تناسب آیات هر فقره و حتی تناسب الفاظ هر آیه. گفتنی است تناسب میان برخی از سور بسیار دشوار است؛ لذا بیناتی که مفسران در تناسب آنها آورده اند،کاملا تکلف آمیز به نظر می آید و معمولا این تناسبهایی که برای سوره ها ارائه می شود، به ترتیب خاصی از سوره ها اختصاص ندارد و آن را در هر ترتیبی می توان ارائه کرد تناسب آیات نیز در مواردی که نزولات جداگانه ای داشته اند، در پاره ای از موارد دشوار است؛ اما در غیر این موارد کاملا طبیعی است./

برای بررسی متن قرآن و اثبات اینکه همین متن از زمان رسول خدا(ص) به ما رسیده است، ادلّة متنوّعی از سوی علمای مسلمان ارائه شده که برخی از این ادلّه نیاز به بررسی، تعدیل و شفّاف سازی دارند، از جملۀ این ادلّه، نظریّۀ تواتر متن قرآن است که به خوبی تبیین نشده است. اقوال علما در این مقوله بسیار متشتّت و گاهی نیز معارض یکدیگر است، در حالی که تواتر متن یکی از اساسی ترین ادلّه برای اثبات تاریخی بودن و سندیّت قرآن است. در این مقاله، با تبیین تواتر قرآن، دو چالش عمدة فرا روی آن، یعنی مخالفت برخی صحابه با کار عثمان در توحید مصاحف و اختلاف قرائت ها مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر نگارندگان، این دو مسئله نمی تواند موضوع تواتر اصل قرآن را خدشه دار سازد. بر این اساس، برای اثبات تواتر قرآن، نیازی به تمسّک به ادلّه ای چون اجماع علما، روایات غیرمعتبر، تقیّه و موارد مشابه نیست که از سوی علما برای ایجاد سازگاری بین این دو مقوله به کار گرفته شده است.

در فرهنگ اسلامی، ایوب نمادی از صبر و شکیبایی است به طوری که «صبر ایوب» به مَثَلی ماندگار در فرهنگ مسلمانان تبدیل شده است. مطابق روایت قرآن، شخصیت ایوب در کوران «رنجی عظیم» و «صبری شگفت» شکوفا شده و قرآن کریم ایوبِ پیامبر را با اوصافی چون «صابر»، «نعم العبد» و «اوّاب» ستوده و او را برای «اولوالالباب» شایسته یادکرد دانسته است. اما کتاب مقدسِ یهودی-مسیحی از ناله‌های ایوب و شِکوَه‌های او از عدالت خدا روایت کرده است. از این رو، می‌توان گفت در فرهنگ یهودی- مسیحی، ایوب برآیند «رنج» و «ناشکیبایی» و «پرسشگری» است، که البته در نهایت به معرفت خداوند و تسلیم در برابر ارادة او نایل می‌آید. مسئلة مهم در داستان حضرت ایوب، چراییِ رنج اوست. از نظر الاهیاتی، این درد و رنج چه معنایی دارد و چگونه با عدالت خداوند سازگار است؟ این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی،‌ ضمن مطالعه‌ای تطبیقی بین قرآن کریم و کتاب مقدس در داستان حضرت ایوب، شکل و محتوای داستان ایوب در این دو کتاب را مورد بررسی قرار داده است. سبک بیان و محتوای این دو کتاب در داستان ایوب بسیار متفاوت است. با این حال، سبک بیان هر دو کتاب متناسب با فضای فکری و فرهنگی مخاطبان اولیه آنهاست. کتاب ایوب منعکس کننده عقاید برخی از گروهّ‌های یهودی است و قرآن نیز در زمانی که پیامبر و مسلمانان در مکه با سختی‌های فراوانی مواجه بودند، با بیانی موجز و زیبا به معرفی ایوب به عنوان الگوی صبر و پایداری پرداخته است.

حضور واژه‌ی «نَفْس» و مشتقاتش در شاخه‌های زبان‌ سامی و کاربرد متعددش در قرآن و عهدین، نشان از قدمت و اهمیت آن دارد که پژوهش دربارۀ آن بایسته است. ساختار واژه در شاخه‌های شمال شرقی و شمال غربی «ن پ ش» و در شاخه‌های جنوبی «ن ف س» است که نشان از تحول آن در فرایند انتقال از شاخه‌‌‌ای به شاخه‌ی دیگر دارد. پژوهش حاضر با روش تاریخی تطبیقی به تبار‌شناسی این واژه‌ در زبان‌های سامی و بررسی کاربرد مصادیق و معانی آن در قرآن و عهدین و ارائه موارد اشتراک و افتراق آن ، پرداخته‌است. شواهد نشان می‌دهد که وجوه اشتراک در ساختار و معنا به مراتب بیشتر از افتراق است. واژه در برخی از شاخه‌ها توسعه‌ی معنایی بیشتری داشته که این گسترش در قرآن و عهدین نیز مشهود است. «استراحت کردن» و «حیات» دو معنای مشترک واژه در تمامی شاخه‌ها است و معانی متعدد دیگر از این دو معنا گسترش یافته‌اند. معانی واژه بعد از توسعه‌ی معنایی در تمامی شاخه‌ها بیشتر ناظر بر‌ مسائل ماورائی، چون خداوند، روح و جان است. برخی از واژه پژوهان زبان عربی به ارتباط این واژه با واژه‌ی «نَفَس» پرداخته‌اند در حالی که این موضوع در شاخه‌های دیگر زبان سامی وجود ندارد