آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نظر به اعتبار سنت نبوی(ص) و علوی(ع) و شأن و مرتبت والای ایشان در هدایت امت اسلامی، منابع تاریخی و روایی شیعه و اهل سنت به روشنی نشان می دهد که اصحاب پیامبر(ص) و معصومین(ع)، در پرتو اعتقاد به عصمت ایشان و توصیه های فراوان قرآن به پیروی از این بزرگواران، کوششی تام بر ثبت و ضبط حرکات و سکنات و اعمال و رفتار ایشان مبذول داشته اند، تا مبنایی برای الهام گیری و الگوپذیری آن نسل و آیندگان به یادگار گذارند. اما برای بهره برداری بهتر از این منابع، به نظر می رسد که از جمله اموری که تحلیل و ارزیابی و بهره برداری از سیرة معصومین(ع) را آسان تر می کند، تقسیم و تفکیک آن براساس ساحت ها و قلمروهای رفتاری وگفتاری ایشان است. یکی از قلمروهای اساسی و مهمی که متأسفانه جامعة امروزی به نحو آشکار و پنهان، گرفتار و نیازمند راه حلی اساسی پیرامون آن است، مسائل اخلاقی و مفاسد حوزة اخلاق اجتماعی و نحوة مواجهه با این دسته از مفاسد است؛ مفاسدی که جامعة انسانی و اسلامی از صدر اسلام تاکنون با آن مواجه بوده است و وحدت، انسجام، همدلی وهمیاری افراد جامعة اسلامی را خدشه دار می نماید؛ حیات اخلاقی جامعة اسلامی و روابط پایدار و مستحکم افراد جامعه را متزلزل می سازد و جامعة اسلامی را در معرض انحطاط و نابودی قرار می دهد. این پژوهش که می تواند زمینه ساز تدوین معجم موضوعی معصومین(ع) در مواجهه با مفاسد مختلف جامعه اسلامی باشد، با تأکید بر سیرة پیامبر(ص) و امام علی(ع) که در مسند حکومت بودند و نسبت به سایر معصومین(ع) از فضا و بستر مناسب تری برای مواجهه با مفاسد برخوردار بودند، مهم ترین و کاربردی ترین شیوه های مواجهة پیامبر(ص) و امام علی(ع) را در امر پیشگیری و درمان مفاسد حوزة اخلاق اجتماعی ارائه می دهد، تا روزنه ای باشد در جهت دست یابی بشر به آمال دیرینة خود؛ یعنی جامعه ای تهی از انحرافات و کج روی های مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظیر آن.

خدای متعال در آیه 125 سوره نحل گونه های دعوت به حق را بیان نموده است. حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن سه گونه دعوت به حق هستند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که گونه های دعوت به حق در خود آیات قرآن مجید به چه صورتی به کار رفته است؟ نوشتار حاضر پس از تحلیل آیه 125 سوره نحل، این شیوه ها را در سوره بقره به عنوان نمونه بر پایه روش پیمایشی و توصیفی بررسی و نمونه هایی از آیات مشتمل بر حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن را بازگو نموده است. مطالعه حاضر نشان می دهد گونه های دعوت به حق نه تنها در سوره بقره بلکه در همه آیات قرآن مجید قابل تطبیق اند. به نظر می رسد این شیوه ها در همه سوره ها و آیات قرآن کریم به کار رفته است. توجه به شیوه های دعوت به حق و کاربست آنها در ارتباطات و تبلیغ دینی بسیار اثرگذار است.

اين مجموعه كه با عنوان «بررسي شيوه مخالفت مخالفان پيامبر در سوره‌هاي مدني» مي‌باشد مشتمل بر سه فصل است:فصل اول به كليات تحقيق پرداخته شده از جمله تعريف موضوع، اهميت و پيشينة آن، روش تحقيق، تعريف مصطلحات.و از آنجا كه در فصل دوم و همچنين فصل سوم با عنوان «مخالفان»، بسيار برخورد مي‌شود و در دوران مدني، عمدة مخالفان پيامبر، اهل كتاب، منافقان و احياناً مشركاني بودند كه با آن حضرت جنگ داشتند، از اين رو در تعريف مصطلحات، برخي از مخالفان دسته اول پيامبر اكرم(ص) اشاره اجمالي شده است.در فصل دوم، تمام سور مدني و آياتي كه مرتبط با موضوع بحث مخالفت بود مورد بررسي قرار گرفته؛ شأن نزول آيات، روش و شيوه مخالفت‌هائي كه مخالفان بر مي‌گزيدند و همچنين ميزان تأثيرگذاري مخالفت‌ها در ميان مردم عادي و ديگر مسلمانان پرداخته شده است.فصل سوم، نتيجه‌گيري و جمع‌بندي مباحث را تشكيل مي‌دهد، مهمترين مخالفت‌ها كه در دوران مدني، مهمترين شيوه‌هاي مواجهه پيامبر(ص) با مخالفان و نيز بيان مخالفان عمده پيامبر(ص) در اين دوران اختصاص دارد.

در این پایان نامه به تصحیح و نقد تفسیر دو سوره آل عمران و نساء از کتاب المبانی لنظم المعانی پرداخته شده است. مفسران احمد بن محمد عاصمی یکی از دانشمندان سنی مذهب قرن پنجم هجری است. شیوه اصلی مفسر براساس داستان ها و مصادیق تاریخی و شان نزول سور و آیات مبتنی است ولی از آنجاییکه شالوده و تفسیر بر مبنای خلاصه نویسی بنانهاده شده ناگفته های فراوانی در آن نهفته است که پژوهش حاضر با استناد به منابع روایی و تفسیری شیعه و سنی خصوصا تفاسیر قدما عهده دار شرح و تبیین نکات مهم و اساسی آن است. در این تفسیر نسبت به برخی از شخصیت های تاریخ اسلام همچون عبدالله بن سلام به دیده اغماض نگاه شده و از آنها با اکرام و اجلال یاد گردیده در حالیکه از کنار عده ای از شخصیت های ارز و با وقایع مهم آن عصر همچون داستان مباهله عبوری سطحی و کریمانه صورت گرفته است. انگیزه های فردی همچون دفاع از عقادی و تعصبات مذهبی باعث شده تا مفسر در شرح برخی آیات تا حدودی از واقعیت ها فاصله گرفته و تفسیری ناتمام ارایه دهد. در نتیجه در طول تفسیر این دو سوره عده ای لایق زنده بادهای نابجا فرض شده و عده ای دیگر مظلومانه دچار گزش تلخ انتقاد گشته اند. در این پایان نامه علاوه بر نقد و بررسی نظریات و دیدگاههای تفسیری موجود با مراجعه به منابع فرهنگ و ادب عرب به تنقیح و تصحیح متن نیز پرداخته شده است. در این خصوص کلمات ثقیل و مهجور شرح داده شده و موارد خطا اصلاح و ویرایش گردیده است.

این پایان نامه تحت عنوان جایگاه انسان در نهج البلاغه برآنست که دیدگاه نهج البلاغه در باره انسان را تبیین نماید و به دو سئوال اساسی پاسخ دهد: ‎1 - انسان چگونه موجودی است. ‎2 - انسان چگونه باید شد. برای یافتن پاسخ به سوالات مذکور، به سخنان امیر مومنان علی (ع) در نهج البلاغه و بعضا منابع دیگر مراجعه نموده و سعی شده است در اغلب موارد از آیات قرآنی نیز استفاده شود. همچنین از نظرات شارحین نهج البلاغه و مفسیرین قرآن استفاده شده و در برخی موارد، این نظرات مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . این پایان نامه شامل چهار فصل به شرح ذیل است : فصل اول، کلیات : این فصل شامل بیان مساله و تاریخچه بحث، اهمیت موضوع و روش تحقیق می باشد، و نیز توضیحات ضروری در باره نهج البلاغه و مولف آن و ویژگیهای بلاغی نهج البلاغه و نیز انسان شناسی امام علی (ع) و معنا شناسی واژه های مربوط به انسان، در این فصل آمده است . فصل دوم، شان و منزلت انسان : این فصل شامل سه بخش است که بخش اول در بردارنده خلقت انسان و امتیازات خدادادی او می باشد و در بخش دوم مقایسه ای بین انسان و سایر موجودات صورت گرفته است و در بخش سوم، رابطه انسان با دنیا تبیین شده است . فصل سوم، ویژگیهای انسان : این فصل دارای دو بخش است که بخش اول به ویژگیهای ذاتی و بخش دوم به ویژگیهای عرضی انسان پرداخته است . فصل چهارم، انسان کامل : در این فصل ویژگیهای انسان کامل و عوامل کسب کمال مورد بحث و بررسی قرار گرفته است/

اعتبارسنجی روایات کتاب مستطرفات السرائر در بخش انتهایی کتاب، موضوع این پژوهش است. ابن‌ادریس حلی از محدثان قرن هفتم هجری- که می‌توان آن را دوران آغاز تغییر معیار صحت احادیث دانست- تعدادی از روایات را از منابع حدیثی دیگر استخراج و به صورت عمدتاً مرسل در کتاب خود درج کرده است. به منظور اعتباربخشی به این روایات، نظرات موافقی از جانب برخی معاصران وجود دارد. برخی از ایشان با اتکاء بر ادعای ابن‌ادریس که در تألیف کتاب خود به خبر واحد اعتناء نکرده است و یا با مدنظر قرار دادن سلسله اجازات ابن‌ادریس تا شیخ طوسی و یا اشاره به روش ابن‌ادریس در دستیابی به احادیث به صورت وجاده، سعی در اعتبار بخشی روایات این کتاب دارند. پس از بررسی ساختار کتاب مستطرفات السرائر و واکاوی ادله صحت روایات، مشخص گردید که صحیح دانستن تمامی روایات این کتاب از منظر سندی ناصواب است ؛ بسیاری از آن‌ها از ارسال خارج نمی‌شود و بسیاری دیگر به علت ضعف و ناشناسی روات معتبر نیستند. از سویی قراین صحت نزد قدما که احتمالاً مورد کاربست ابن‌ادریس قرار گرفته‌اند، برای ما ناشناس است و بر اساس آن نمی‌توان به صحت تمام روایات این کتاب حکم راند. علاوه بر آن اگر به یک قرینه قدمایی دست یابیم، نمی‌توان آن را برای تمامی روایات مستطرفات به کار برد، زیرا اگر چه مستطرفات السرائر مجازاً یک کتاب انگاشته می‌شود، اما در حقیقت مجموعه‌ای از چند کتاب متفاوت است.

دعا و نیایش امری فطری و طبیعی در نهاد و سرشت همه انسان ها بوده و تاریخ زندگی بشر، حاکی از آن است که انسان از همان آغاز پیدایش، به شیوه ها و زبان های مختلف مشغول راز و نیاز با موجودی قوی و چاره ساز بوده است. هر چند دعا به هر زبانی نیکوست، اما دعاهائی که از زبان اولیای الهی، به عنوان انسان های کامل نقل شدهاند، دارای مضامین عالی تر و جامع تری می باشند و بررسی دعاهای منقول از پیامبر اعظم (ص) و امامان معصوم (ع)، نشان از نگرش جامع ادعیه شیعی به تمام ابعاد زندگی انسانی است که ناگزیر از حیات جمعی بوده و اجتماعی بودن از امور فطری اوست. از طرفی، زندگی انسان همواره با آسیب ها و انحرافاتی همراه بوده و افرادی با هنجار شکنی به کج روی پرداخته اند؛ و مدیران جامعه همواره در پی یافتن مصادیق و ماهیت آسیب ها و همچنین شیوه های پیشگیری و کنترل آن ها بوده اند. در پژوهش حاضر، آن دسته از مضامین اجتماعی ادعیه شیعی مطالعه می شوند که به آسیب شناسی زندگی اجتماعی انسان اشاره دارند. نگاه جامع معصومین (ع) به انسان و هدف زندگی او، باعث شده تا مصادیق آسیب های اجتماعی که در ادعیه نسبت به آن ها هشدار داده می شوند، در مقایسه با آنچه در متون جامعه شناسی معاصر مطرح می شوند، از جامعیت بیشتری برخوردار باشند. علاوه بر این، در بیان معصومین (ع)، ایمان به خدا و اتصاف به تقوا و اخلاق اسلامی و بروز آن ها در رفتار های اجتماعی و الگو قرار دادن پیامبر و اهل بیت ایشان، موثرترین شیوه پیشگیری و تقلیل آسیب ها و کج روی های اجتماعی معرفی می شوند.

اسلام اهمیت زیادی به اندیشه ورزی و تعقل داده است و در قرآن و کلام معصومین به انسانها سفارش فراوان شده برای استفاده از این نعمت بزرگ الهی و نیز بر حذر بودن از بیکار گذاشتن فکر و اندیشه. در مقایسه با سایر ادیان، اسلام بیشترین اهمیت و ارزش را برای عقل و اندیشه بشر قائل شده است و عقل و شرع را مکمل هم و رابطةبین آن دو را دو سویه و هماهنگ می داند. در احادیث معصومین توجه خاصی به این مسئله شده و بیان شده که تعقل در نهایت منجر به تدین خواهد شد. همچنین دربارة ارزش عقل و خرد سخنان ارزشمندی از پیامبر(ص) و ائمة معصومین علیهم السلام رسیده که جای تأمل بسیار دارد. به همین خاطر موضوع این تحقیق جایگاه معقل در روایات اسلامی انتخاب شده است که در پنج فصل به شرح زیر آمده است. در فصل اول پس از بیان کلیات تعاریفی از تعقل و عقل و رابطة بین این دو آمده است. در فصل دوم اهمیت اسلام به اندیشه ورزی و امتیاز اسلام بر سایر ادیان، رابطة تعقل و تدین و عقل و شرع و محدودة تفکر و تعقل از دیدگاه روایات بیان شده است. در فصل سوم ارزش و جایگاه خرد و خردمند و بعضی از خصوصیات خردمندان در روایات آمده است. در فصل چهارم برخی آفات و موانع تعقل از دیدگاه روایت بیان شده است. در فصل پنجم تبعات و پیامدهای عدم تعقل از نظر قرآن و روایات مورد بحث قرار گرفته است/

پایان نامه ای که در پیش رو دارید با عرض ارادت به محضر خاندان عصمت و طهارت(ع)، برای باز نمود تعلق دانشی از علوم، مصطلح به علوم قرآنی، به این خاندان است؛ زیرا که برخی از همان آغاز تا سده های اخیر با جعل و وضع، انتساب این علوم را به این خاندان نفی کرده دیگرانی را در این مقام نشانده اند؛ که باید راه رفته، بازگشته شود، مبادی، مقدمات و روش شناخت و فهم بازشناسی شده و مکتب نویی بنا نهاده شود. افزون آنکه این مجموعه علم یا علوم مورد بی مهری حوزه های علمی شیعی نیز قرار گرفته است؛ هر چند که فقاهت و فقه جعفری بر معارف مستخرج از قرآن مجید بنا نهاده شده، تاکنون کمتر تألیف مستقلی در باب آراء و اندیشه های دانشمندان شیعی و به ویژه امامیه نگاشته شده است. به عبارت بهتر هر چند که نظریات اصولی و نحوه تمسک به الفاظ و معانی قرآن از لابه لای آثار علمای امامیه قابل دسترسی و استخراج است، اما تألیف مستقلی در این باب کمتر نگاشته شده است. در این پایان نامه تلاش بر آن بوده که با بازشناسی منابع و مبادی این علم در آثار امامیه چه بدان تصریح شده باشد (مانند مقدمه تفاسیر) و چه به صورت مضمر آمده باشد (کتابهای علم اصول و الهیات)، چگونگی برخورد با مجموعه این علوم بازشناسی شده، روش آنان شناسانده شود./

یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر تصمیمها، عملکردها و روش زندگی هر انسانی، مطلع بودن وتوجه او به هشدارهایی است که از طرف افراد آگاه در هر زمینه ای به او داده می شود. به همین دلیل هر آن کسی که خواهان زندگی سعادتمند است ناگزیر به دنبال آن است که، از کسی که از تمام ارتباطات و قوانین نظام عالم هستی و از پیچیدگی های انسان از خود او به او آگاه تر است، کسب تکلیف کند و نسبت به آن اموری که او هشدار داده واز آن نهی کرده، با خبر شود تا از آنها پرهیز وحذر کند و مقدمات خوشبختی خویش را فراهم آورد و خداوند حکیم نیز این نیاز بشر را به بهترین وجه پاسخ داده واز تمام مهلکات او را با خبر کرده و به او هشدارهای لازم را داده است. تحقیق وپژوهش حاضر نیز با این پیش فرض که قرآن مجید کلام خداست و خداوند به وسیله آن تمام هشدارهایی که آگاه کننده بشر نسبت به خطرات و مهلکات است را گوشزد کرده به سراغ این منبع وحی رفته تا هشدارهای خداوند به بشر را احصاء و استخراج کند. بر همین اساس در این پژوهش با نظر به تمام آیات قرآن، آیات هشدار دهنده انتخاب شده و از آنها هشدارها، تحذیرها ومنهیات الهی استنباط گردیده و در قالب یک تقسیم بندی و چینش جدید به نگارش در آمده است. نتیجه و ثمره ای که این پژوهش به آن دست یافته، آن است که، هشدارها، تحذیرها و منهیات قرآنی به صورت منظم و دسته بندی شده در زمینه های مختلف فردی و اجتماعی، مدون شده و خواننده می تواند با مطالعه این پژوهش فهرست هشدارهای الهی را همراه با آیات قرآنی مربوط به آن هشدارها را با توضیح و تبیین مجمل و مختصر ملاحظه فرماید. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحقیق کتابخانه ای بوده است./