آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه یکی از رویکردهای مهم در پژوهش های مربوط به علم نشانه شناسی، مطالعات بینامتنی است که یادآور تعامل متون با یکدیگر است. این نوع پژوهش ها با کشف و تحلیل نشانه های رابط میان متون، به درک بهتر متن و خوانش نو از آن، کمک می کند.پژوهش حاضر درصدد شناخت و تحلیل چگونگی و میزان تأثیر قرآن کریم بر لفظ و محتوای ادعیه صحیفه امام سجاد(ع)، یکی از میراث های ارزشمند شیعه، است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی است؛ به همین دلیل پس از ارائه مباحث نظری، عملیات بینامتنی صحیفه با قرآن کریم که متن غایب در نظر گرفته شده، تحلیل و بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این تعامل، بیش تر به صورت نفی متوازی و نفی جزئی اس ت و در نمونه های اندکی، نفی کلی به کار رفته است. بنابراین پیوندی ناگسستنی میان سخنان امام و قرآن کریم وجود دارد و امام (ع)، علاوه بر الفاظ قرآن کریم، ضمن تعاملی آگاهانه، از محتوای آیات نیز بهره های فراوان برده اند.

در ترجمه قرآن عوامل زبانی و فرا زبانی متعددی چون واژگان، ساختار کلام، سیاق، شرایط زمانی و مکانی نزول آیه و پیش انگاره های اجتماعی، اعتقادی، سیأسی و فقهی و قرائات مختلف از آیه نقش مهمی‌ایفا می‌نمایند.در میان آیات قرآن، بخشی که به حکم آیه 7 سوره آل‏عمران «وَأُخَرُ مُتَشَابِهَات» متشابهند و اغلب مربوط به صفات خدا، رویت و آمدن خداوند، عصمت انبیا، ، امامت و ... هستند، بیشتر مورد اختلاف مترجمان قرار گرفته است؛ زیرا مترجم فضایی برای انعکاس اندیشه ها و اعتقادات خود پیدا کرده است تا بتواند توقعات و نیازهای اعتقادی و مبانی فکری جامعه خود را در بازآفرینی چنین متنی به نمایش بگذارد. از همین رو ترجمه های متفاوتی از قرآن با رویکرد های اعتقادی ایجاد شد که می‌توان گفت هر کدام از این ترجمه ها بازتابی از اندیشه های کلامی‌و اعتقادی مترجم آن است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که مترجم در برگردان اینگونه آیات، باید به چه روشی عمل کند؟ آیا باید آنها را به همان شکل منتقل کند یا موضعی مشخص اتخاذ کند و زمینه سوء برداشت ها را از میان بردارد؟ پاسخ این پرسش چنین است که هیچ گاه متن اصلی و متن ترجمه در جایگاه یکسان قرار ندارند و ما هرگز نمی‌توانیم متنی را برابر اصل قرآن قرار دهیم. بنابراین مترجم در این نمونه از آیات ضمن توجه به محدودیت های ترجمه، ناگزیر است تفسیری در لباس ترجمه ارائه کند که متناسب با اصول و مبانی پذیرفته شده اش باشد؛ از همین روست که تلقی خواننده از متن اصلی و متن ترجمه تفاوت می‌کند. این رساله در قالب 4 فصل به بررسی و استخراج آیاتی از قرآن می‌پردازد که ترجمه فارسی آنها به سبب وجوه کلامی، دستخوش اختلاف شده اند. لذا با پذیرفتن نقش اختلاف دیدگاه های کلامی ‌به عنوان یکی از علل اختلاف در ترجمه های فارسی و با تأکید بر تأثیر قابل توجه انگاره های اعتقادی و مبانی فکری مترجم، بر آن است که ترجمه های متفاوت از آیات را که بر اساس مبانی فکری مکاتب گوناگون انجام شده است، دسته بندی نماید تا بتوان به کمک این طبقه بندی ترجمه هایی تدوین نمود که حتی الامکان در بین معتقدان به یک مکتب کلامی، مشترک باشد.کلید واژه ها: قرآن کریم- ترجمه قرآن- تفسیر- علم کلام.

روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) بعنوان مهمترین منبع تفسیری می تواند در فهم متن قرآن کریم مورد استفاده قرار گیرد. از دیرباز دانشمندان اسلامی و مفسران در شرح و تبیین معانی آیات قرآن از روایات تفسیری بهره برده اند و در پی آن تفاسیری با رویکرد روایی و اثری نگاشته شده است. در این آثار اگر چه بسیاری از روایات تفسیری ذیل آیات قرار گرفته است اما برخی از روایات که می تواند مرتبط با آیات باشد در این تفاسیر به چشم نمی خورد. در این تحقیق با موضوع گزینش، گونه شناسی و تحلیل روایات تفسیری آیات 177تا 203 سوره بقره، تلاش شده است که با استفاده از روایات موجود در منابع حدیثی و تفسیریبه تبیین و شرح آیات بپردازیم. روایات تفسیری مفسران در ذیل آیات دارای تقسیم بندی خاصی نیست؛ اما به نظر می رسد که این روایات به گونه های قابل تقسیم است و به همین سبب گونه شناسی روایات تفسیر ی براساس محتوای روایات صورت گرفته است. همچنین پیام های معرفتی و تربیتی ذیل محورهای مهم هر آیه آمده است و در صورت نیاز به شرح روایت که دلالت آیه و روایت است پرداخته شده است. در نهایت این پژوهش برای بیست و هفت، آیه دویست و سی و شش روایت ذکر کرده است. از میان کتب تفسیری، تفاسیر«تسنیم»، «البرهان»، «نورالثقلین»، «کنزالدقائق» تا حدّی جامع و دربردانده ی اکثر روایات تفسیری می باشند و به ترتیب دارایبیشترین میزان روایات تفسیری است. ذیل برخی از آیات نیز، روایات با توجه به موضوعات بکار رفته در آیه انتخاب شده است که آن روایات در کتب تفسیری موجود نیست. گونه شناسی روایات نشان می دهد بیشترین نوع معرفتی که از روایات ائمه ی اطهار (علیهم السلام) نسبت به آیات بدست آمد از باب «شرح» و «دلالت تطبیقی» آیات است.

کار لازمه زندگی بشر است و برای همه اقشار جامعه امری ضروری به شمار می‌آید. پیشرفت هر کشور مبتنی برعملکرد افراد آن جامعه می‌باشد. بر همین اساس مبحث کار و بیکاری یکی از مباحث مهم در علوم مختلف از جمله جامعه-شناسی و اقتصاد می‌باشد. معارف و متون دینی و سیره‌ی اولیاء دین نیز بر این مسئله تأکید فراوان داشته‌اند. اسلام کار را مطلوب و محبوب معرفی می‌کند و به دنبال آن تنبلی و سستی را نکوهش می‌کند. این تحقیق به بررسی مسأله کار و تلاش از دیدگاه حضرت علی (ع) پرداخته است. بنابراین ابتدا مفهوم کار و اقسام آن از دیدگاههای مختلف بررسی گردید. سپس این مقوله از نظر جامعه شناسی آسیب شناسی شد و ضمن بیان انواع بیکاری و علل آن به بررسی معضلات ناشی از بیکاری در جامعه پرداخته شد. در این بخش با استناد به منابع اسلامی، ربا به عنوان یکی از عوامل ایجاد و گسترش بیکاری معرفی گردید. این در حالی است که در علم جامعه شناسی امروز که منبعث از آموزه های غربی است، نظام اقتصادی ربوی جزء عوامل ایجاد بیکاری شمرده نمی شود. در ادامه، مقوله کار و تلاش و واژگان مترادف آن دو در قرآن و روایات حضرت علی (ع) بررسی شد. پس از آن اقسام کار از بعد فقهی و کیفی بیان گردید. از نظر کیفیت، کار را می‌توان به سه دسته مطلق کار، کار شایسته و کار ناشایست تقسیم‌بندی نمود. آثار و اهداف مادی و معنوی کار در بعد فردی و اجتماعی از دیگر نتایجی است که این رساله به بررسی آن پرداخته است. بخش پایانی این تحقیق به بررسی ارتباط کار و تلاش با زهد از نظر حضرت علی (ع) اختصاص یافته است. در این بخش ضمن بیان شواهدی از سنت عملی و گفتاری حضرت علی (ع)، عوامل موفقیت در کار از دیدگاه ایشان و همچنین مساله زهد و آثار و نتایج آن بررسی شد تا مشخص شود که حضرت علی(ع) که خود نمونه کامل زهدورزی بودند هرگز دست از کار و تلاش برنداشتند. همچنین با استفاده از روایات ایشان و الهام از تعاریفی که گذشتگان در رابطه با زهد مطرح کرده‌اند، تعریف جدیدی از زهد ارائه شده است تا مشخص شود که کار و تلاش هیچ تضادی با زهد مورد نظر اسلام ندارد. طبق این تعریف می‌توان گفت زهد نقطه مقابل رغبت است به معنای بی‌میلی به دنیا و می‌توان زهد را برداشت حلال از دنیا به مقدار نیاز دانست.

مفهوم تدبر در شبکه معنایی قرآن با برخی از مفاهیم قرآنی پیوند خورده است که از کنار هم قرار دادن این مفاهیم، حوزه معنایی تدبر در قرآن شکل می گیرد. این حوزه معنایی در آیات مکی شامل مفاهیم؛ قول، کتاب و اولوالالباب و در آیات مدنی شامل مفاهیم؛ قلب،آیات و قرآن است. در چهار آیه ای که واژه تدبر در آنها بکار رفته، چهار طیف از مخاطبان قابل شناسایی است که عبارتند از: مشرکان، کافران، منافقان و مؤمنان. از آنجا که تدبر، امری مؤمنانه است، شامل مشرکان، کافران و منافقان نمی شود با این حال، در سه آیه، عدم تدبر آنها گوشزد شده است که به نظر می رسد مراد از تدبر برای این گروه، تدبر در کلیّت کتاب و قول الهی با هدف دریافت پیام الهی و ایمان به کتاب و قول است. تدبر در تفاصیل آیات و اتباع عملی آنها نیز نصیب مؤمنان خواهد شد که قرآن کریم بیشتر بر این مورد تأکید کرده است. این مقاله با رویکردی معناشناختی به بررسی تک تک مفاهیم موجود در حوزه معنایی تدبر در قرآن می پردازد و مراتب تدبر و اختلاف تعابیر بکار رفته برای آنها را مشخص خواهد کرد و در نهایت حوزه معنایی تدبر را ترسیم می کند.

این رساله به بررسی تأثیر قرائات ده گانه در تفسیر قرآن پرداخته و مطالب آن در شش بخش با این عنوان ها آمده است: بخش اول، قرائات: معنای لغوی قرائات، معنای اصطلاحی قرائات، موضوع و فائده و هدف قرائات، روایت و طریق و وجه و اختیار، قاریان معروف قرن اول، قاریان چهارده گانه و راویان آنها؛ بخش دوم، تفسیر: تعریف تفسیر، کتب تفسیر با گرایش قرائات، کتب توجیه و احتجاج قرائات؛ بخش سوم، قرائات و تفسیر آیات احکام: تأثیر قرائات بر تفسیر در باب عبادات، تأثیر قرائات بر تفسیر در باب معاملات، تأثیر قرائات بر تفسیر در باب نکاح، تأثیر قرائات بر تفسیر در باب حدود، تأثیر قرائات بر تفسیر در باب جهاد؛ بخش چهارم، تأثیر قرائات بر تفسیر آیات اعتقادی: تأثیر قرائات بر تفسیر آیات توحید، تأثیر قرائات بر تفسیر آیات نبوت؛ بخش پنجم، قرائات و مسائل ادبی: اثر لهجه های عربی بر قرائات قرآنی و رابطه آن با تفسیر، ارتباط میان قرائات قرآنی و اصل اشتقاق، ارتباط میان قرائات قرآنی و ساختارهای صرفی، ارتباط میان قرائات قرآنی و فرآیندهای آوایی؛ بخش ششم، قرائات و قرآن: رابطه میان قرائات و قرآن، تعدد قرائات، تطبیق میان وجوه قرائات و حروف هفت گانه، تیسیر امّت در حوزه اصول و فروع قرائی

قرآن کریم در جهت اهداف هدایتی و تربیتی خود از داستان و عناصر داستان استفاده کرده است. مطالعات جدید در حوزه نقد ادبی راه را برای تحلیل و واکاوی بهتر این داستان ها گشوده است. در طی ماجراهای داستان های قرآن، مخاطب در متن حوادث قرار می‌گیرد و جریان‌ها برای او عینیت پیدا می‏کند. داستان گاو بنی اسرائیل یکی از داستان‌های قرآن است که اهمیت هنری ویژه ای دارد. در این داستان، عناصر به گونه‌ای هنرمندانه، زیر چتر عنصری به نام پیرنگ با هم تلفیق می‌شود. پیرنگ این داستان از الگویی پیروی می‌کند که امروزه نیز در عرصه داستان‌پردازی مطرح است. این داستان به طرز نمایشی نقل می‌شود تا خواننده در جریان فراز و فرودهای قضیه کشته شدن یک فرد قرار گیرد و لحظات هیجان انگیز داستان را با شخصیت‌های داستان تجربه کند. این مقاله به استخراج پیرنگ اصلی داستان و تحلیل جلوه های هنری آن به کمک واکاوی عناصر داستان اختصاص دارد.

در جُستار حاضر با مروری بر مبانی هستی‌شناختی ملاصدرا به روش توصیفی - تحلیلی، تلاش شده افزون بر بررسی تأثیر هرکدام از مبانی حکمت متعالیه بر برداشت‌های تفسیری آیه شاکله به چگونگی بکار گیری‌شان در مباحث زیبایی‌شناختی صدرایی بپردازد. از منظر ملاصدرا شاکله خداوند اسماء و صفات جمیل است که در حاقّ ذات وجود اوست. شاکله آفرینش هم، تجلّی تامّ و تمام اسماء حسنی الهی است که سرمنشأ ازلی دارد و در هر آنی شأنی از شئون و بطنی از بُطون بدیعِ احسن الخالقین در نظام احسن، ظُهور می‌یابد. شاکله اولیه انسان همان فطرت خدادادی است که انسان با قدرت عقل و اختیار و با تکرار صفات و عادات، شاکله ثانویه وجودی خود را به‌صورت ملکات کریمه یا کریه می‌سازد و در نشئهٔ برزخی و اخروی هر ملکه‌ای از نفوس انسانی بهشت و جهنم متناسب با آن را ایجاد می‌کند و او را به سمت اعلی‌علیین یا اسفل سافلین سوق می‌دهد. هدف نگارنده نشان‌دادن بخشی جزئی از تفسیر زیباشناسانه صدرایی است تا بتوان از نتایج پژوهش در تربیت شاکله فردی و اجتماعی متربیان استفاده نمود. از کاربردهای متعدد پژوهش تبیین بحث عدل جزایی است؛ بدین معنا که شاکله زیبای برزخی و اخروی ثمره مُترتّب عِلّی اعمال و اخلاق حسنه در رسوخ ملکات شاکله دنیوی است.

ابن جریر طبری صاحب تفسیر «جامع البیان عن آی القرآن» در تفسیر آیات به مسئله اختلاف قرائات توجه داشته و با توجه به ضوابط و معیارهای خود یکی از وجوه قرائت را اختیار کرده است. با تأمل در مواردی که ابن جریر یک وجه از قرائت را اختیار کرده، در می یابیم وی در بسیاری از موارد هماهنگی قرائت با سیاق را مؤید یک وجه از قرائت دانسته و بر اساس آن قرائت خود را اختیار کرده است. با توجه به اهمیت موضوع، این نوشتار، ضمن بیان معنای واژه های اختیار، سیاق و پیشینه کاربست آن در تفسیر و قرائات، به بررسی و تحلیل یکی از معیارهای طبری در اختیار قرائت که هماهنگی قرائت با سیاق است، پرداخته و برخی مسائل در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است.