آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

معاد، از ضروریات دین اسلام و حسابرسی از ارکان معاد است. حسابرسی یعنی این که تمام رفتار وکردار آدمی در روز قیامت مورد بازخواست قرار می گیرد. حسابرسی روز قیامت، حتمی، نزدیک و سریع است و به صورت دقیق و عادلانه صورت می پذیرد و در آن همه ی اعمال مثل نماز و قرآن و نعمات مثل نعمت ولایت اهل بیت، نعمت عمر و جوانی و همه ی افراد حتی انبیا و اولیا الهی حسابرسی خواهند شد. ایمان به حسابرسی مهمترین عامل تربیت و تقوا در انسان است و انکار آن موجب گرفتاری به عذاب اخروی می گردد. کیفیت حسابرسی در منابع دینی (وزن) نامگذاری شده است و آنچه باعث سنگینی میزان اعمال می شود، حسنات است و آنچه که باعث سبک شدن میزان اعمال می شود سیئات است. اصحاب یمین کسانی هستند که میزان اعمالشان به واسطه ی حسناتشان سنگین شده است که حسابرسیآسانی را به همراه دارند که از جمله حسناتی که باعث سنگینی میزان می شود، رعایت موارد اخلاقی و اجتماعی مثل توبه، محاسبه نفس و تبعیت از قرآن و قناعت و میانه روی در امور زندگی و گذشت و حسن خلق می باشد و در مقابل اصحاب شمال کسانی هستند که میزان اعمالشان به خاطر سیئاتشان سبک شده است که حسابرسی سختی در انتظارشا ن می باشد که ازجمله آن سیئاتی باعث سبکی میزان می شود، سهل انگاری در نماز و قضاوت غیر عادلانه است. البته دوگروه هستند که میزان عملی در قیامت بر ایشان بر پا نمی شود، یک گروهی که پرونده ی اعمالشان از حسنه خالی است که بدون حساب وارد جهنم می شوند که از جمله آن ها مشرکین، حاکمان ظالم، اعراب متعصّب، تجّار دروغگو، علماء حسود و ثروتمندان بخیل می باشند و دوم کسانی که پرونده ی اعمالشان آنقدر دارای حسنات است که جز خدا کسی اجر آن را نمی داند که بدون حساب وارد بهشت می شوند که از جمله ی آن ها مخلَصین، مأجورین نزد خدا، صابرین، ایثارگران، شهدا دشت کربلا، اهل حیا و قناعت و میت در راه حج می باشد. در قیامت علاوه بر انسان ها، اجنه و حیوانات نیز مورد بازخواست قرارخواهند گرفت. از مهمترین مباحث حسابرسی، آن است که چه کسی پرونده ی اعمال را مورد حسابرسی قرار می دهد. در پاسخ به این سوال، آیات و روایات، خداوند متعال، ائمه اطهار و خود انسان را حسابگر می داند.

از نظر فلسفی عوالم اخروی خالی از هرگونه ماده و قوه انفعالی است. از همین رو حرکت و تغییر که به معنای از قوه به فعل شدن است، در آن عوالم بی معناست. تکامل نیز چون قرین با حرکت است، همین حکم را خواهد داشت. اما ملاصدرا از هیولی و قوه اخروی سخن به میان می‌آورد. همچنین در عباراتی از تبدّلات و استکمالات اخروی سخن می‌گوید. از طرف دیگر به نظر می‌رسد آیات و روایات وجود تکامل و تغییر در عوالم اخروی را تأیید می‌کنند و حتی از عوامل و موجبات آن سخن به میان می‌آورند. نگارنده در این رساله به دنبال یافتن منظور ملاصدرا از چنین عباراتی و مقایسه دیدگاه وی با کلمات معصومین علیهم السلام و قرآن کریم است. پاسخ به این پرسش‌ها، چشم انداز کلی ملاصدرا را به عالم آخرت و نظام آن روشن می‌سازد.به این منظور، کلمات وی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته و معلوم شده است که از نظر او ماده بعید اخروی، نفس انسانی و مواد قریب آن قوه خیال و یا ملکات حسنه یا سیئه انسان است که با نفس متحدند و منظور وی از قوه در آخرت، به معنای قدرت و توان وجودی است. همچنین دانسته شد وی در معنای تکامل و تغییر لزوماً حرکت را لحاظ نمی‌کند بلکه معنایی اعمّ از حرکت از آن ها دارد. و بالاخره بر اساس این مبانی امکان تکامل و تغییرات دفعی در آخرت و نیز استکمالات علمی و وقوع آن‌ها در بهشت و دوزخ معلوم شده است. در ادامه نیزعوامل و موجبات تکامل اخروی بر اساس مبانی ذکر شده از حکمت متعالیه بحث گردیده است.

در این مقاله، یکی از منابع اصلی شالودۀ فکری‌فلسفی ملاصدرا یافت و بررسی شده است. شاکلۀ وجودشناسی صدرالمتألهین بر مبانی بساطت، وحدت حقۀ حقیقیه، سریان وجودی و... استوار است و مطابقت بسیاری با بیانات حضرت علی(ع) در وصف خداوند متعال در نهج‌البلاغه مانند مطلقیت، وحدت غیرعددی، دوگانه و منفصل‌نبودن خداوند از موجودات و... دارد؛ به­گونه­ای‌که الهیات حضرت علی(ع) یکی از ارکان اصلی شاکلۀ عقل شیعی و اساس و بنیان وجودشناسی ملاصدرا است؛ ازاین‌رو، ساختار معنایی و محتوایی این دو نظام الهیاتی – خداشناسی حضرت علی(ع) و وجودشناسی ملاصدرا – هم به لحاظ ویژگی­ها و خصایص و هم به لحاظ اصول و مبانی تحلیل و بررسی شده‌اند. از این بررسی و پژوهش، نتیجه­ای سودمند و چشمگیر حاصل شده و آن اینکه بیشتر تفکرات فلاسفۀ اسلامی خصوصاً صدرا برگرفته از کلام معصوم(ع) است و این نشان‌دهندۀ اصالت هویتی فلسفۀ ملاصدرا و غیریونانی‌بودن آن است.

رویکرد کتاب مقدس و عمل‏کرد کلیسا در طول تاریخ مسیحیت، همواره دو عامل اساسی در شکل‌گیری و رشد الهیات فمینیستی بوده است. الهیات فمینیستی منبع نیرومند و سرشار از انگیزه‌ای است که در صدد است بر تمامی انواع «متون مقدس» ادیان، نگاهی دوباره بیندازد و این کار را بر مبنای اسناد و مدارک کتاب مقدس آغاز می‌کند؛ به عبارتی کتاب مقدس که پشتوانه نظری وضعیت کنونی زنان محسوب می‌شود، در الهیات مسیحی مورد تفسیر هرمنوتیکی قرار می‌گیرد که اولین بار با انتشار کتاب انجیل زنان نخستین گام‌های مطالعات انجیلی در این راه برداشته شد. در ادامه تفسیر انجیلی فمینیستی اساس فکر خود را به نحو خودآگاهانه‌ای بر تجربه ظلم به زن مبتنی می‌سازد و به سوی قرائت‌ها و پاسخ‌های مختلفی جهت تفسیر مجدد کتاب مقدس پیش می‌رود. در این پژوهش با روش توصیفی- تحیلی تحولات مطالعات انجیلی، عوامل مؤثر در روند شکل‌گیری الهیات فمینیست، به همراه ذکر بخش‌هایی از کتاب مقدس که برای الهیات فمینیستی ظرفیت تفسیر هرمنوتیکی را دارد، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

آیا عقل با آموزه های دینی در خصوص بندگی همسو است؟ با تحقیق و تفحص در لابه لای گوهرهای درخشان الهی که همان آیات و روایات ارزشمند ماست در می¬یابیم که این ارتباط بارها و بارها تاکید و تایید شده است، لذا در این تحقیق سعی شده که ابتدا مفهوم عقل (لغوی، اصطلاحی، نظری و عملی) بیان شود و جایگاه و منزلت آن در معارف دینی بررسی شود، سپس عملکرد عقل، تفاوت انسان با حیوان، مفهوم عقل در قران و کلمات مترادف آن در قران مورد توجه قرار گرفته است. عقل در لغت به معنای حبس و منع است و در فرهنگ دینی، نیرویی است در انسان که به واسطه‌ی آن حق را می‌فهمد و عمل می‌کند. آن شأنی که عهده دار فهم و اندیشه است عقل نظری، و آن شأنی که عهده دار انگیزه و عمل است، عقل عملی نام دارد. قرآن کریم به انحاء گوناگونی چون دعوت به تعقل در بیش از 48 آیه، اقامه‌ی براهین عقلی و طلب برهان از مخالفان، بیان فلسفه‌ی احکام و... حجیّت و ارزش عقل را امضاء نموده است. در قرآن کریم و روایات کلماتی وجود دارند که مترادف با عقلند. من جمله: نُهی، حِجر، قلب و لُبّ. در روایات نیز عقل از جایگاه والایی برخوردار است. ارزش عقل در روایات نیز به شکل‌های گوناگونی بیان شده است؛ چنانچه عقل اصل انسان و جانمایه ی آدمی، معیار تکلیف دینی، معیار ثواب و پاداش و ارزش گذاری اعمال و حجت و پیامبر درونی معرّفی شده است. که این‌ها همه بیانگر عظمت عقل در نگاه معارف دینی‌اند. آثار و نشانه های عاقل و همچنین منابع تعقل، در قران و روایات معرفی شده است. برای انسان عاقل در آیات و روایات نشانه‌هایی ذکر شده که برخی از آن‌ها عبارتند از: حلم، صبر، تواضع، گذشت، موعظه¬پذیری، رغبت به آخرت و سکوت. چنانچه برای انسان جاهل نیز که در برابر انسان عاقل است آثاری همچون دنیاگرایی، تکیه بر آرزو و امل و طلب مال، ذکر شده است. سپس مفهوم عبادت و بندگی از نظر لغوی و اصطلاحی بررسی شده و حقیقت عبادت، ارزش عبادت،گستره آن، فلسفه عبادت و ارکان عبادت بیان شده است. مفهوم اصلی عبادت، همان خضوع و خشوع است. البته خضوعی که همراه با گونه‌ای تقدیس باشد، یعنی خضوعی که با اعتقاد به الوهیت و ربوبیت معبود انجام شود و اگر خشوع آمیخته با تقدیس نباشد مصداق ادب و احترام است نه عبادت. ارتباط متقابل عقل و بندگی عمده مباحث این تحقیق است که به شکل های مختلفی بررسی شده است؛ از جمله: گونه های رابطه عقل و بندگی در قران و سنت، تاثیر عقل در استحکام بندگی، تاثیر بندگی در تکامل عقل، تاثیر موانع رشد عقل در سقوط بندگی و تاثیر موانع بندگی در عدم رشد عقل. عواملی همچون وحی، علم، ادب، تجربه، گردش در زمین، مشورت، مجاهدت با نفس، یاد خدا، هم‌نشینی با حکیمان، ترحم بر نادان،کمک خواستن از خدا و پیروی از حق باعث افزایش عقل و خردورزی می‌شود که نتیجه آن افزایش عبودیت و بندگی انسان است. در مقابل اموری مانند هوای نفس، هتک حرمت، آرزو، کبر، خشم، عجب، حب دنیا, شرب خمر، خوش گذرانی زیاد، گوشت گاو و حیوانات وحشی از عوامل تضعیف خرد معرفی شده‌اند که موجبات سقوط بندگی را هم فراهم می آورند. خردورزی و خردمندی آثاری دارد، از جمله عبودیت و بندگی خالق متعال، مبارزه با هواپرستی، فلاح و رستگاری، ترک محرمات، توجه به ناپایداری دنیا و آسیب‌های آن. در پایان نتیجه‌ی حاصله این است که با استمداد از حاملان وحی الهی، این موهبت الهی(عقل) را باید تقویت کرده و راه رستگاری و سعادت دنیا و آخرت را پیمود تا به مقصود نهایی که همان مقام قرب الهی است نایل شویم. امید است این کوشش و تلاش ناچیز مورد قبول درگاه احدیت واقع شود.

پایان نامه در 128 صفحه از دو بخش و پنج فصل تشکیل شده است . بخش یکم که شامل فصول اول و دوم است به کلیاتی در باب عصمت اختصاص یافته که در آن از معنی لغوی وتعریف عصمت ، مراحل و دامنة عصمت انبیاء و نیز دلایل متکلمین شیعه در این باب سخن به میان آمده است . در بخش دوم که فصول سوم و چهارم و پنجم را در بر می گیرد ، آراء دو تن از دانشمندان بزرگ شیعه یعنی سید مرتضی (علم الهدی) وعلامه سید محمد حسین طباطبائی در بابت ‹‹عصمت انبیاء ›› بررسی و مقایسه گردیده و لوازم منطقی دیدگاههای آنان تبیین شده است که می تواند خواننده را با تطورات فکری شیعه در فاصله ای هزار ساله در مساله مورد بحث ، کمی آشنا سازد.

محیی الدین ابن عربی عارف بنام قرن ششم هجری قمری و بنیان گذار عرفان نظری، در مورد مسألة نبوت و ولایت نظراتی ارائه داده است. امّا وی در هیچ مسأله ای به اندازة مسألة ختم ولایت و خاتمیت به طور مشوّش و مضطرب و به ظاهر متناقض، سخن نگفته است وی در آثارش به خصوص فتوحات مکیه و فصوص الحکم در مورد ختم ولایت سخن رانده است که شارحان و تابعان آن مانند علامه داوود قیصری، مؤید الدین محمد جندی، ملا عبدالرزاق کاشانی، سید حیدر آملی و آقا محمدرضا قمشه ای(حکیم صهبا) به تفسر و توضیح آن پرداخته اند. در میان شارحان وی سید حیدر آملی سخنان ابن عربی را در مورد ختم ولایت متناقض دانسته و گاهی در آثار خویش ابن عربی را مورد هجوم خویش قرار داده و نظرات ابن عربی و قیصری شارح او را حمل بر مذهب تسنّن می نماید. امّا حکیم الهی آقا محمد رضا قمشه ای (حکیم صهبا)(ره) با درایت و ظرافت و دقّت تمام کوشیده است تا میان آراء ابن عربی در مورد مسأله ختم ولایت تلفیق و تألیف ایجاد کند. شاید در میان شارحان وی در مورد این مسأله هیچ کس به پای حکیم صهبا نرسد زیرا وی با استادی تمام و با تقسیماتی که در مورد ولایت ارائه داده است توانسته است سخنان شیخ اکبر ابن عربی را به گونه ای ارائه دهد که حاکی از عدم تضاد و تناقض باشد. از نظر او خاتم ولایت مطلقة محمدیه همان امیرالمومنین علی(ع) یا مهدی موعود(ع) می باشد و معتقد است که ابن عربی هم مانند وی علی بن ابیطالب را ختم ولایت مطلقة محمدیه می داند.