آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«دونادون» دومین اصل از اصول اعتقادی یارسان و از چالش‌برانگیزترین عقاید ایشان است. در طول تاریخ و در سیر تطور آیین یارسان، پیروان آن در تفسیر دونادون با هم اختلاف دارند. این اندیشه همواره مورد انتقاد غیر یارسانیان بوده است و بسیاری از محققان دونادون را تناسخ محدود می‌دانند. برخی از سرسپردگان آیین یارسان به‌صراحت دونادون را همان تناسخ می‌دانند. برخی دیگر هرچند از به کار بردن واژه تناسخ برای دونادون آشفته می‌شوند، این دو اندیشه را جدای از هم می‌دانند، اما تفسیرشان از ماهیت دونادون همان معنا و مفهوم تناسخ است. پیش‌فرض ضروری تحقیق این است که سرسپردگان آیین یارسان در طول تاریخ با هم در عقاید و آداب و رسوم، از جمله دونادون، اختلاف نظر داشته‌اند. سؤال پیشِ روی این تحقیق این است که دونادون چیست و چه نسبتی با تناسخ دارد. در این پژوهش بر آنیم با جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با روش توصیفی تحلیلی و تطبیقی ابتدا ماهیت دونادون را مشخص، سپس رابطه آن با تناسخ را تبیین کنیم.

افراط‌گرایی و خشونت از جمله آسیب‌های جدی است که باعث گسست میان کشورهای اسلامی می‌شود و افزون بر دشوارکردنِ هم‌زیستی، سرمایه‌های اقتصادی و فرهنگی را نیز به نابودی می‌کشاند. در این بین، پاکستان به عنوان دومین کشور پُرجمعیت اسلامی که سابقه تعامل پنج‌هزارساله تمدنی با ایران دارد، مدت‌ها است گرفتار تفرقه مذهبی است و این بر روابط سازنده آن با همسایه غربی‌اش، ایران، هم تأثیر منفی گذاشته است. با توجه به گرایش‌ها و ویژگی‌های تشیع ایرانی و تسنن صوفیانه پاکستان، به نظر می‌رسد یکی از راه‌های تقریب و وحدت، همانا توجه بیشتر به باورها و سنن مشابه و مشترک در منطقه، خصوصاً محوریت اهل بیت (ع)، است که هم در تشیع و هم در تصوف این مناطق وجود دارد. تأکید سلاسل صوفیه بر اتصال خرقه خویش به اشخاصی از اهل بیت (ع)، توسل به ایشان، زیارت قبور سادات و اولیا، و ... نشان از ظرفیت تقریب فراوان محبت اهل بیت (ع) در بین تمامی فِرَق دارد. بریلویه جماعت اصلی صوفیه پاکستان است که ظرفیت‌های خاصی برای ارتباط با تشیع دارند. در این مقاله راهبردهای بهره‌گیری از ظرفیت محبت به اهل بیت (ع)، گرایش‌های صوفیانه آنان، رویکرد ضدتکفیری و وهابیت‌ستیز و ظرفیت دیپلماسی علمی‌‌ حوزوی و دینی بریلوی‌ها به همراه راهکارهای عملی تحقق آن، که حاصل تعاملات و مشاهدات نزدیک میدانی با جامعه هدف بوده، بررسی شده است.

هر یک از اضلاع سه گانه مثلث نظریه علمای ابرار، ارکان سه گانه نص، علم و عصمت را در باور به امامت ائمه اهل البیت ع تحت الشعاع قرار می دهد. القاء تطوّر شگرف در گزاره های باور تشیّع به امامت در طول تاریخ، مهمترین هدف این نظریه است. تردید در وجود نصّ بر امامت امامان اثناعشر، اکتسابی دانستن علم امام و انکار عصمت امامان در میان تشیّع اعتدالی و مورد تأیید ائمه اهل بیت ع در عصر حضور و انگاره غالیانه باور به این سه اصل در آن دوران، لبّ لباب این نظریه است و بر این اساس اعتقاد به امامت سیر تکاملی خویش را پیموده و در قرون چهارم و پنجم، شاکله امروزین را یافته و رفته رفته، فربه تر شده و از «علمای ابرار» به «ائمه معصومین» تغییر ماهیت یافته است. این تحقیق، به بررسی آرای و اندیشه های اعتقادی اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع در مسأله امامت پرداخته و وجود باور به نص بر امامت اهل بیت ع، علم الهی و لدنیّ امامان و اعتقاد به عصمت ایشان در عصر حضور از دریچه نگرش ایشان مورد مداقه قرار گرفته و در سه فصل سامان یافته است. تأکید بر اصحاب اجماع و بررسی آرای ایشان از دو حیث اهمیت دارد. نخست آن که آنان مورد تأیید ائمه اهل بیت ع بوده اند و دست یابی به عقاید ایشان در امامت، تا حد زیادی کاشف تأیید عقیده صحیح در آن باب از سوی امامان:خواهد بود. دوم اینکه اصحاب اجماع به دلیل مقبولیت عمومی در جامعه، به خوبی شایستگی نمایندگی از طیف شیعیان عصر حضور را داشتند و بررسی آرای آن قابلیت تعمیم به عموم جامعه شیعی عصر حضور را خواهد داشت. به رغم تصور اندیشمندان معاصر، شیعیان عصر حضور به ویژه اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، بر وجود نصّ بر امامت از سوی خداوند و پیامبر اکرم ص و ائمه پیشین ع باور داشته و آن را بهترین دستاویز تمسّک و اطاعت از امامان می دانستند. اصحاب اجماع، علاوه بر باور به گستردگی علم ائمه ع، در عین باور به بشر بودن ایشان، آنان را محدَّث و دارای ارتباط با منبع علم الهی دانسته، علم ایشان را در حال افزایش می دانستند. اصحاب اجماع نیز مانند بسیاری از اصحاب امامان: در عصر حضور، بر عصمت ائمه ع از گناه، خطا و اشتباه باور داشته و استدلالات عقلی و نقلی اقامه می کردند و برای فهم و القاء عصمت، بر اساس آموخته های خویش از اهل بیت ع، به آیات متعددی از قرآن کریم استناد می کردند. ارکان سه گانه نص، علم و عصمت در باور به امامت ائمه اهل بیت ع در میان اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، استوار و پذیرفته شده بوده، عدم باور برخی از شیعیان به این ارکان، از تقصیر آنان در این مسأله حکایت دارد. بدون آن که شائبه غلو در اصحاب اجماع وجود داشته باشد، ایشان نمایندگی اعتقادی جامعه شیعی عصر حضور در اعتقاد به امامت را با رعایت این سه رکن داشته اند.

در این تحقیق، دیدگاه وهابیت درباره انبیا با تکیه بر آیات قرآن و روایاتی که در منابع اهل‌سنت ذکر شده است، مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. مباحث این رساله به شیوه‌ی تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کلامی وهابیان و پژوهش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، سامان یافته است. سلفیه و وهابیت عنوان جریانی از اصحاب حدیث اهل‌سنت با گرایش‌های گوناگون است که بر نقل تأکید فراوان دارد. این جریان فکری معتقد است که فهم سلف صالح سه قرن اول هجری از همه فهم‌ها بالاخص عقل گرایان و شهودیان بهتر و به حقیقت نزدیک‌تر است و دیگر فهم‌ها خالی از خلوص است. وهابیت، تابع محمد بن عبدالوهاب و در واقع و حقیقت تابع ابن تیمیه هستند و دیدگاه‌هایی بر خلاف همه‌ی امت اسلام دارند. وهابیان فضائل انبیاء از قبیل عصمت، علم غیب و شفاعت و دیگر فضائلی که موهبت الهی به آن‌ها می‌باشد را انکار می‌کنند و برای آنان قداستی قائل نبوده و در حد انسان عادی تنزل می‌دهند. آنان با برداشت نادرست از قرآن و روایات و با تحمیل عقیده‌ی افراطی خود، اسلام را دین خشونت در دنیا معرفی نموده و موجب اختلاف در بین امت اسلامی شده‌اند. در این پایان نامه قصد بر این است که: نظرات آنان را درباره انبیاء بررسی نموده و به گوشه‌ای از انحرافات آن‌ها پرداخته و آن را مورد نقد و بررسی قرار دهیم، تا هم امت اسلام از دسایس و وساوس این اقلیت مطلع گردند و شاید فریب خوردگان آنان هم دست از تکفیر مسلمین برداشته و به جانب حق روی نمایند و تفرقه و اهانت و اسائه‌ی ادب به ساحت انبیای الهی و مسلمین را رها کنند.

امروزه شیعه امامیه تنها راه نصب امام را نصّ جلی و خفی یا انجام‌دادن معجزه که نوعی نص فعلی است می‌داند و درباره ضرورت تعیین و نصب امام از طرف خدا و معرفی او با نص نبی یا امام پیشین، دلایل و براهین عقلی و نقلی متعددی مطرح می‌کند. برای اثبات و شناخت صفاتی مانند علم و عصمت که برای امام ضروری است، هیچ راهی جز تعیین الاهی و معرفی پیامبر وجود ندارد. بر این اساس، هر فردی که پیامبر (ص) بر امامت او تصریح و تنصیص کرده باشد امام است. اصحاب اجماع امامین صادقین (ع) از ثقه‌ترین شیعیان عصر حضورند که می‌توان به استناد باورهایشان در آن دوران، ریشه‌های تاریخی باور کنونی بر امامت را در دوره حیات ائمه (ع) پی‌جویی کرد. بر اساس وقایع تاریخی، ابراز عقاید و مناظرات ایشان با سایرین، می‌توان به این واقعیت دست یافت که به رغم نظر برخی از متفکران شیعی معاصر، در زمینه باور بر امامت ائمه اهل‌ بیت (ع)، در بدنه عمومی جامعه شیعی تطوری خاص که حکایتگر تکامل در این باور باشد به دست نمی‌آید و غالب شیعیان عصر حضور نیز همچون شیعیان امروز به منصوص از سوی خدا و رسول‌بودن امامان باور داشته‌اند.

يكي از نخستين مواجهات گروه‌هاي مختلف مذهبي با جريان بابيه، رويارويي شيخيه، به‌ويژه خاندان كريم‌خانية كرمان است. رهبران اين خاندان پس از ادعاي علي‌محمد باب مبني بر جانشيني سيدكاظم رشتي و طرح دعاوي عجيب و غريبي همچون بابيت امام زمان، امامت (مهدويت)، نبوت و الوهيت، به مقابله با باب و پيروانش برخاستند و در اين زمينه رديات متعددي نوشتند. آنان با استناد به محكمات كتاب و سنت و نيز با بهره‌گيري از موارد اجماعي و ادلة عقلي، ادعاهاي باب را نقد كردند و آنها را فاقد وجاهت علمي و عقلي برشمردند. اين نوشتار پس از گزارشي مختصر از ردّيه‌نويسان طايفة كريم‌خانيه، به گزارش كرونولوجيكالي و توصيفي ـ ساختاري آنها پرداخته، محورهاي اساسي اين ردّيه‌ها را تبيين مي‌كند و براساس گزارشي ديالكتيكي واكنش بابيان را نيز بررسي مي‌كند و در آخر تحليل و جمع‌بندي نهايي را ارائه مي‌نمايد.

انسان در پی کمال جویی خود با اندیشه مهدویت مواجه است که یکی از کمالات اساسی در آن‌، تکامل عقل است.اما از آنجا این تکامل، نمی‌تواند به صورت انفجاری و جهش ناگهانی در بشر رخ دهد، نیازمند زمینه سازی است.راهکار ایجاد زمینه سازی برای نزدیک شدن به زمان ظهور و بالا رفتن ظرفیت‌های بشر برای درک آن عصر‌، عقلانیت است و انسان می‌تواند با شناخت عوامل و موانع رشد عقل‌، امکان پرورش این استعداد را فراهم و بشریت را آماده پذیرش دوران ظهور کند.در دوران ظهور‌، امام علیه السلام به عقل‌های مستعد و آماده‌، کمک می‌کند تا هر چه بیشتر تکامل یابند و سپس به مدد عقل کمال یافته بشر‌، که تأثیر مهمی بر همه ابعاد وجود انسان دارد‌، بشریت را در همه حوزه‌های سیاسی‌، اقتصادی‌، اخلاقی و... به کمال ممکن می‌رساند و جامعه آرمانی انسان در حکومت مهدوی شکل می‌گیرد.

در متون دینی زرتشتی، انتقال فرّه ایزدی و پادشاهی از شاهی به شاه دیگر، سلسله‌ای از انسان‌های فرّه‌مند را پدید آورد که به واسطه همان فرّه، وظیفه سرپرستی خلق و تصرف در امور آنها و برقراری نور در سراسر هستی را عهده‌دار شدند. بعد از فتح ایران توسط مسلمانان، فرّه ایزدی بار دیگر با حفظ صورت‌بندی‌های گفتمانی خود، در متون مختلف نمود تازه‌ای پیدا کرد. در مذهب اسماعیلیه بنا به شرایط زمانی و مکانی، سلسله‌ای از انسان‌های کامل تشکیل شدند که آنها نیز وظایفی مشابه با انسان‌های فرّه‌مند، یعنی وظیفه حفظ و نگهداری مردم را از خطر گمراهی بر عهده داشتند. با این نظر و با توجه ‌به وجود عناصر الهیاتی در گفتمان فرّه ایزدی که بر مبنای آن حاکمان با برخورداری از تأیید اهوره‌مزدا و با داشتن گونه‌ای «ولایت» و خاصیت آیینگی، فیض اهوره‌مزدا را به مردم انتقال دادند؛ این مسئله را می‌توان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اشتراک نظر در گفتمان فرّه ایزدی و بحث ولایت و انسان کامل در ادبیات جهان اسلام به ‌حساب آورد. به ‌این ‌ترتیب تکوین و سیر تطور مفهومی تدریجی در نظریه ولایت و انسان کامل و پیوند آن میان حکمت خسروانی و عرفان ایرانی تا قرن هفتم هجری در زمینه حاکمیت سیاسی در ایران پدید آمد. این مقاله با روش تطبیقی، در پی بررسی و تحلیل این دو جریان دینی - عرفانی ایرانی و اسلامی است تا پرده از شباهت‌ها و اختلاف‌های این دو جریان بردارد.

مداحان به عنوان قشر تأثیرگذار و آشنای با مکتب اهل بیت b موظف‌اند مبانی قرآن کریم و اهل بیت b را در ظلم‌ستیزی برای مردم بیان کنند و از این طریق روحیه ظلم‌ستیزی را در جامعه گسترش دهند. در این تحقیق، که با رویکرد توصیفی‌تحلیلی انجام شده، ابتدا به مبانی ظلم‌ستیزی در قرآن، سنّت و عقل پرداخته‌ایم. سپس بر نقش مداحان در آگاهی‌بخشی به مردم در زمینه ظلم به خداوند در اموری همچون شرک، ریا و توسل غیرمشروع و نیز مبارزه با آنها تأکید کرده‌ایم. در ادامه نقش مداحان در ایجاد روشنگری در جامعه در زمینه‌های ظلم مردم به مردم، ظلم مردم به خود، ظلم مردم به حاکم و ظلم حاکم به مردم بررسی شده است. کاربرد اساسی شعر به عنوان ابزار مداحان در مبارزه با ظلم از صدر اسلام تا کنون موضوع دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم. همچنین، نقش اساسی مداحان در گسترش روحیه مبارزه با حاکم ظالم در جامعه و پیروزی در سه مقطع مبارزه با رژیم پهلوی، دفاع مقدس و دفاع از حرم‌های عراق و سوریه در حمله گروه‌های تکفیری را بررسی کرده‌ایم.

تفاوت جنسیتی،نوع انسان را به دو صنف بزرگ زن و مرد، تصنیف میکند.باوجودتمام اختلاف‌ها، زن و مرددرذیل نوعی واحد قرارمی‌گیرند،با این حال، اختلاف‌های وابسته به جنسیت، نگاه های متفاوتی را نسبت به فعلیت انسانی زن و فعالیت های اجتماعی او سبب شده. برخی، مرد بودن را نوعی کمال انسانی برشمرده و معتقدند زن به دلیل نوع خلقت و جنسیتش نمی تواند انسانی کامل به شمار رود و فعالیت اجتماعی او تنها مانعی درمقابل تعالی مرد است. در مقابل، اندیشمندان اسلامی معتقدند که ملاک در ارزش انسانی، تقواست و زن و مرد هر دو می توانند به کمالات انسانی دست یابند و اجتماع نیز به حضور زن، نیازمند است. هردواندیشه درمعرفت اسلامی، دارای نمایندگانی است؛اماآنچه ضرورت دارد، مشخص شدن نگاه اصیل اسلامی است و این مهم جز با عرضه این دو دیدگاه بر آیات و سنت ممکن نخواهد بود. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر تفاوت جنسیتی بر فعلیت انسانی و فعالیت‌ اجتماعی از نظرگاه امامیه و وهابیت با محوریت اندیشه‌های آیت‌الله جوادی‌آملی و بن‌باز است که با روش تطبیق و تحلیل به نگارش درآمده است. براین اساس، بن باز دروهابیت ازجمله کسانی است که با اعتقاد به نقص عقل و ایمان زن،فعلیت انسانی اورا بی‌پاسخ قرار داده و به بهانه اختلاط، اوراازحضوردراجتماع بازمی‌دارد.درمقابل، آیت‌الله جوادی،مهم‌ترین بعد انسان را روح می‌داند که جنسیت درآن معنا ندارد و زن و مردبا تقوا پیشگی می‌توانند مراحل فعلیت خودرابدون هرگونه تبعیض،پشت سرگذارند.فعالیت اجتماعی نیز برای زن، بارعایت حدوداسلامی،جایز و در برخی موارد،ضروری است. این نگاه، افزون برمطابقت با عقل،برگرفته ازآیات قرآن و روایات است.