آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی راهبرد سیاسی نهادهای علمی بین‌المللی حوزوی در برابر جریان‌های تکفیری براساس مدل SWOT است. روش پژوهش تحلیل محتوا بوده و نشان داده شد که مدل تحلیل راهبردی در حوزه‌ی جریان‌های تکفیری، یک منظومه‌ی گسترده است که نیازمند تحلیل و آمایش دوره­ای است. به دلیل تعدد متغیرها، تغییر مدام شرایط سیاسی، رشد قارچ‌گونه‌ی جریان‌های تکفیری و...، این مدل باید به‌صورت هرمی شکسته و ریز شده و راهبردهای بخشی را در عین توجه به راهبردهای کلان، تحقق بخشد. بخش ثابت این مدل که باید مورد توجه سازمان‌های حوزوی بین‌المللی قرار گیرد، ابتدا حفظ قوت‌ها (S) و سعی در افزایش آن و سپس رفع ضعف‌ها (W) است. بخش سیّال مدل نیز که نیازمند توجه بیشتر و مطالعه‌ی تخصصی روزآمد است، تحلیلی پیرامون کاهش یا افزایش فرصت‌ها (O) و تهدیدها (T) و همچنین، تحول درونی ماهیت این موارد است. علاوه بر این، باید به ملازمه‌ی بین ضعف و تهدید و همچنین، قوت و فرصت در سازمان‌های حوزوی بین­المللی دقت شود. مدل جامع­تر و کامل­تر نیز هنگامی بدست می­آید که موضوع مدل، مستقلاً یک بار جریان‌های تکفیری قرار داده شود و به انضمام تحلیل راهبردی فعلی درآید. در این صورت، ملازمه‌ی متقابل چهار متغیر S,W,O,T به‌صورت تخصصی بدست خواهد آمد.

ايران در دو دهة اخير شاهد پيدايش و فعاليت برخي جريان‌هاي شبه‌ديني و معنويت‌گرا بوده كه در كانون توجه جامعه‌شناسان، فيلسوفان دين، روان‌شناسان دين، دين‌پژوهان و معنويت‌پژوهان قرار گرفته‌اند. جريان معروف به «عرفان كيهاني» يا «حلقه» يكي از آنهاست. اين جريان پايه‌هاي نظري و عملي خود را بر «شبكه شعور كيهاني»، بنا كرده است. عرفان كيهاني، اگرچه با نگاهي دقيق و ژرف، چيزي جز بافته‌هايي ناموزون، معيوب و التقاطي از آراء مكاتب مختلف نيست، اما كوشيده‌ است تا با وام‌گيري از ادبيات زيست‌بوم اسلامي و ايراني، خود را به عنوان مكتبي منسجم معرفتي جلوه دهد. مهم‌ترين روش رهبر و گردانندگان اين جريان براي رسيدن به چنين هدفي، تطبيق آموزه‌هاي خود با گزاره‌هاي تثبيت‌شدة‌ اسلامي است. براي نمونه، رهبر اين جريان در جاي جاي آثار خود، شبكه شعور مدعايي خود را با رحمانيت الهي منطبق دانسته است. اين پژوهش به دنبال اين است تا با بررسي و مقايسه شبكة شعورِ كيهاني جريان حلقه، با رحمانيتِ الهي اسلامي به عنوان يك مورد پژوهي مشخص، ميزان تطابق‌پذيري مدعيات اين پديده با آموزه‌هاي اسلامي را راستي‌آزمايي كند. يافته‌ها حاكي از اين است كه تصوير ارائه‌شده از شبكة شعور كيهاني در منابع حلقه با رحمانيت الهي منابع اسلامي همخوان نيست و حاكي از نافرجامي اين جريان براي برقراري اين‌هماني ميان ادعاهاي خود با منابع اسلامي است.

بر مبنای کتابهای الیاقوت و النجاة، نظر و تعقل از منظر «نوبختی» و «الناصر لدین الله» مناط تکلیف است و واجب شمرده می شود. آن دو، خاستگاه حجیّت دین را عقل می دانند و در این دو اثر، سه کاربرد متفاوت را برای عقل برمی شمارند: اول؛ عقل را به عنوان ابزار استنباط و استدلال آموزه ها و معارف دین می دانند. دوم؛ عقل را به عنوان یکی از منابع معرفت و شناخت در کنار کتاب و سنت قرار می دهند. سوم؛ نگاه ابزاری به عقل در مسیر فهم و کشف مدلول کتاب و سنت دارند. هردو مؤلف به محدودیت گستره عقل در تشخیص حسن و قبح قائلند. البته عقل و شرع را با یکدیگر سازگار می دانند که این سازگاری به معنای عدم وجود تعارض میان آنها است، نه تطابق کامل عقل و شرع؛ زیرا عقل را در وصول به همه شرعیات ناتوان می دانند. در حقیقت از منظر نوبختی و الناصر، عقل در اصول اعتقادی مقدّم است و آن گاه که عقل ساکت باشد، نقل سخن می گوید و اگر عقل دلیلی بر مخالفت با نقل نداشته باشد یا با آن موافق باشد، نقل در تأیید عقل می آید و در نهایت، آن گاه که میان آن دو تعارضی حاصل شود، به قرینه عقل، نقل را به تأویل می برند.

اسلوب عربی نظریه شنقیطی است که به عنوان جایگزین مجاز در قرآن مطرح شده است. اسلوب در لغت به معنای راه و روش و در اصطلاح راه­هایی است که عرب زبانان در قالب آن، مقاصد خود را بیان می­کنند. شنقیطی دو خصوصیت حقیقی بودن و عدم نفی را در تعریف اسلوب عربی، بدون دلیل لحاظ کرده است. او این اصطلاح را از علمای بلاغت گرفته و در مقابل مجاز به کار برده است. وی اسلوب را به دو قسمِ بدون قرینه و نیازمند قرینه تقسیم کرده و استعمال عربی، ادعای نفی کنندگان مجاز و حقیقت عرفیه را به عنوان دلیل بر آن گرفته است. ادعای شنقیطی در مورد اسلوب، دارای نقدهای مختلفی است. عدم تعریف و بیان معیار برای تشخیص اسلوب و عدم دلیل، همچنین مصادره به مطلوب و نزاع لفظی از جمله اشکالات است. این نظریه در زمینه تفسیر قرآن، نمی­تواند تفسیر جامعی از همه آیات ارائه دهد و با بلاغت قرآن منافات دارد همچنین تبیین آیات الهی را در پایین­ترین سطح معنا قرار می­دهد.

شیوۀ مواجهه با عناصر ثابت و متغیّر، از موضوعات اصلی گونه‌شناسی اسلام سنّتی است. با قبول این انگاره که احکام شرعی تابع مصلحت و مفسده نفس‌الامری‌اند و نقش انکار‌نشدنی شرایط زمانی - مکانی در تبدّل قلمرو عناصر ثابت و متغیّر وجود دارد، این مسئلۀ فرعی پیش می‌آید که دامنه احکام ثابت و متغیّر در طیف‌های اسلام سنّتی تا کجاست؟ و چه مرزی میان احکام ثابت و متغیّر وجود دارد؟ آیا قلمروهای متفاوتی برای عناصر ثابت و متغیّر در این گفتمان ترسیم‌شدنی است؟ آیا می‌توان حدود و ثغور مشخصی را برای این عناصر ترسیم کرد؟ و دامنه تغییر در ثوابت در چه حوزه‌هایی است؟ پژوهش پیش‌رو ضمن تمرکز بر ارزیابی حدیث نبوی «حَلاَلُ مُحَمَّدٍ حَلاَلٌ أَبَداً إِلَى یوْمِ اَلْقِیامَةِ» و تحلیل آثار مترتب بر این حدیث، بر آن است که شیوۀ مواجهه طیف‌های سه‌گانه سنّتی را با روش توصیفی - تحلیلی بررسی کند و روش‌شناسی آنها را تبیین نماید. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد طیف محافظه‌کار سنّتی به فربهی عناصر ثابت و نحافت عناصر متغیّر ملتزم هستند و طیف مقاصدی سنّتی، با نگاه جامع‌الاطراف به عناصر متغیّر به قلمرو نحیف عناصر ثابت و توسعه دایره متغیّرات التزام دارند؛ از این‌رو از ارائه راه‌حل‌های جدید برای کنش فعّالانه به چالش‌های پیش‌روی اسلام و مدرنیته بهره می‌برند.

علمای اهل‌سنت در مسئله قیام عاشورا، اعم از اصل قیام، خاستگاه، علل و اسباب و اهداف مترتب بر آن، دیدگاه یکسانی ندارند. اختلاف دیدگاه علمای اهل‌سنت در سه رویکرد مخالف قیام، موافق قیام و رویکرد خنثی قابل طبقه‌بندی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رویکرد مخالف قیام عاشورا صرفاً متعلق به اقلیتی در میان اهل‌سنت است که واقعه را با محوریت پذیرش مشروعیت خلافت یزید می‌آورند و این‌گونه تحلیل می‌کنند که وی دارای خلافت و بیعت بوده و امام در شرایطی قیام کرده که هیچ‌یک از بیعت و خلافت را نداشته است. به همین دلیل، اقدام ایشان مخالفت صحابه و همراه‌نشدن ایشان را در پی دارد. آنان حرکت امام را شقّ عصای مسلمانان و گامی در جهت ایجاد تفرقه و فتنه تعبیر می‌کنند و معتقدند که روایات حرمت خروج بر عدم جواز قیام دلالت می‌کند. در پژوهش پیش‌رو با تبیین و نقد رویکرد مخالف قیام و دلایل حاکم بر آن به روش توصیفی - تحلیلی روشن شده است که طرفداران این رویکرد اولاً به بی‌راهه رفته‌اند و ثانیاً در اقلیت هستند.

از جمله مباحث اساسی دین اسلام و متکلمان اسلامی، خلود در جهنم است. اعتقاد به این امر در زمره عقاید اخروی مسلمانان است و قرآن بر جاودانه‌بودن عذاب کفار دلالت تام و صریح دارد. خلود به معنای باقی‌ماندن در حالتی است؛ همچنین می‌توان واژه خلود را به معنای بقای همیشگی چه در بهشت یا جهنم دانست. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی به دنبال بررسی خالدین در جهنم از دیدگاه اشاعره است؛ بنابراین ابتدا ضمن توجه به آیات الهی در جایگاه منبع مشترک مسلمانان، دیدگاه بزرگان و متکلمان اشاعره را در این‌باره بیان می‌دارد؛ سپس این نتیجه می‌رسد که از دید ایشان کافران مستحق خلود و استمرار ابدی در جهنم هستند و مؤمن گنهکار نیز بعد از گذراندن یک دوره عذاب با شفاعت پیامبر نجات می‌یابد.

تلاش محدثان و مورخان در جهت ثبت و ضبط گزارش‌های مهدوی از قرن سوم تاکنون گنجینه گرانبهایی از احادیث مهدوی را در اختیار ما نهاده است. چگونگی نگارش اخبار مهدوی از شرایط سیاسی و فرهنگی زمانه و افکار نویسنده متأثر بوده است. بازنمایی تأثیر باورها و گرایش‌های فکری در انعکاس اخبار مهدوی نسب مهدی؟ع؟ تا قرن هفتم، با استفاده از منابع روایی، تاریخی و تفسیری، هدف پژوهش پیش رو است. روش تحقیق حاضر توصیفی _ تحلیلی با رویکرد تاریخی است. احادیث مهدوی نسب مهدی؟ع؟ ذیل هفت گونه در منابع شیعه و اهل‌سنت، بازتاب گسترده‌ای داشت. برآیند مجموع احادیث منابع شیعه دوازده امامی این است که امام مهدی؟عج؟ از نوادگان رسول خدا؟ص؟ و علی؟ع؟ و فاطمه؟س؟ وپدرش نهمین نواده امام حسین؟ع؟ یعنی امام حسن عسکری؟ع؟ است. منابع اهل‌سنت و برخی از گرایش‌های فرقه‌ای غیر دوازده امامی، مهدی؟ع؟ را فردی از اهل‌بیت می‌دانند. با توجه به توسع معنایی اهل‌بیت؟عهم؟ که شامل شخصی از نسل رسول خدا؟ص؟ از طریق فاطمه؟س؟ و یا فردی از آل علی؟ع؟، آل عقیل، آل جعفر و آل عباس است، مهدی موعود؟عج؟، لزوماً محمدبن الحسن العسکری نیست.