آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی شبهه ایست منسوب به ابن‌کمّونه که در لسان فلاسف? آن زمان به عنوان یک معمای پیچیده و چالشی جدّی برای برهان‌های توحید واجب الوجود مطرح شده است. شبهه، دارای ریشه ای مشترک در میان اعتقاد مغان ایرانی به ثنویت و اصالت وجود در نزد حکماء مشاء است. ابن‌کمّونه شبهه خود را از نارسایی‌هایی که در میان این دو اعتقاد فلسفی وجود داشته، مطرح کرده است. تلاش این رساله بر آن بوده تا اعتقاد هم? فلاسفه به وجود کامل مطلق و عدم امکان تصور اصالت ماهیت دربار? واجب الوجود حتّی در میان معتقدان به اصالت ماهیت را نشان دهد.

در آغاز هر تحقیق فلسفی، شناسایی منابع آن تحقیق اهمیت ویژه‌ای دارد. این مقاله کوشیده است با دسته‌بندی منابع تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف، اعم از نگارش رساله یا مقاله، و ترجمه یا تصحیح متون، برداشتن گام نخست در راه تحقیق را آسان‌تر کند. این مقاله به نحوی نگاشته شده است که لازم است هر بار با توجه به حیطه مد نظر خود، به بخشی از آن مراجعه کنید. در اکثر بخش‌های این مقاله، سعی شده است تمامی منابع فارسی گزارش شود، اما در حیطه منابع خارجی، فقط به ذکر برخی از مهم‌ترین منابع اکتفا شده است.باید توجه داشت که تحقیقات مرتبط با مباحث فلسفه اسلامی معمولاً با چند حیطه مختلف دیگر ارتباط دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: کلام، منطق، عرفان، قرآن و حدیث، ادبیات، تاریخ و ادیان؛ بدین‌جهت در مواردی لازم است به منابع موجود در این حیطه‌ها نیز مراجعه شود. همچنین، برخی از دانشمندان، همچون ابوریحان بیرونی، به نحو رسمی جزء فلاسفه به شمار نمی‌آیند، اما نظرات ایشان در برخی تحقیقات فلسفی مهم است. در این منبع‌شناسی، به این دانشمندان نیز به نحو تبعی توجه شده است و به صورت خاص، محل توجه قرار نگرفته‌اند. بر این اساس، باید توجه داشت که منبع‌شناسی حاضر تمامی این حیطه‌ها را پوشش نمی‌دهد و تمرکز آن بر منابع فلسفی است، محققان می‌توانند با ایده‌گرفتن از این منبع‌شناسی، منابع مد نظر خود در حیطه‌های دیگر را نیز بیابند. از آن‌جایی که بیشتر منابع معرفی‌شده در این مقاله از کتاب‌های مرجع است، مشخصات کتاب‌شناختی آن‌ها فقط در حد لزوم بیان شده‌ است.

در حوزه تاریخ فلسفه اسلامی کتابهایی که به معرفی احوال و آثار فیلسوفان مختلف پرداخته اند، یا بدقت به عقاید فلسفی آنها توجه نداشته اند و یا به فیلسوفان مقدم پرداخته اند و از توجه به فلاسفه معاصر غفلت کرده اند و یا برعکس. همچنین آنچه تاکنون در زمینة تاریخ فلسفه اسلامی نوشته شده است، به روش «فیلسوف محور» و گاه «مکتب محور» بوده است و بندرت به روش «موضوع محور» توجه شده است.نوشتار حاضر به معرفی منابع موجود دربارة تاریخ فلسفة اسلامی میپردازد و مشخص میسازد که تاریخ نگاری فلسفه اسلامی در چه مواردی کامل و در چه مواردی دچار کمبود است، با این غرض که برای اهل تحقیق و تدریس در زمینه تاریخ فلسفه اسلامی سودمند باشد.

«کتاب‌شناسی فلسفۀ اسلامی»[1] به قلم هانس دایبر[2] در سال ۱۹۸۳ میلادی منتشر شده و در سال ۱۹۹۹م توسط انتشارات بریل[3] تجدید چاپ شده است. این کتاب‌شناسی در سال ۲۰۰۷م با افزوده‎هایی در حدود ۳۰۰۰ عنوان جدید در سه مجلد منتشر شده است. این اثر به تأثیر فلسفۀ اسلامی بر مکاتب یهودی، و متفکران قرون وسطای لاتینی نیز می‎پردازد و بازتاب فلسفۀ اسلامی بر تفکر اروپایی و اسلامی جدید را منعکس می‎سازد. مقدمۀ این کتاب به دلیل آنکه به تاریخچۀ مطالعات غربی در مورد فلسفۀ اسلامی اشاره می‎کند و برخی از منابع اولیۀ تاریخ‎نگاری غربی در زمینۀ فلسفۀ اسلامی را بیان می‎کند و نیز رویکرد مستشرقان در مواجهۀ با فلسفه و تفکر در جهان اسلام را معرفی می‎نماید، حائز اهمیت است. همچنین این مقاله بیانگر علت توجه مستشرقان به فلسفۀ اسلامی است و برخی از خطاهای ایشان در شناخت فلسفۀ اسلامی را متذکر شده است. هانس دایبر در این مقدمه، برخی از تاریخ فلسفه‎های اسلامی قدیمی را معرفی می‎کند که توسط شرق شناسان نگاشته شده‎اند و در ایران شناخته شده نیستند و سیر تدوین تاریخ فلسفه‎های اسلامی در مغرب زمین را تشریح می‎نماید.

فلسفه نظری در دنبای اسلام به سه ساحت طبیعیات، ریاضیات و الهیات تقسیم بندی می شود و اندیشمندان اسلامی فلسفه نظری را به ترتیبی که ذکر شد فرامیگرفتند. لذا به نظر می رسد که در برخی مباحث فلسفی در قسم الهیات بتوان مواردی را یافت که در آن ها از مبانی ریاضیاتی استفاده شده باشد. لذا در این پایان نامه سعی شده تا در چهار فصل به بررسی آراء فلاسفه اسلامی که مبانی ریاضیاتی دارد پرداخته شود تا معلوم کنیم در جه مباحثی از ریاضیات استفاده شده و آبا نحوه استفاده یه طور صحیح بوده با خبر؟

مکتب رواقی یکی از مکاتب فلسفی است که در دوره‌ی یونانی‌مآبی به وجود آمد و طرفداران ‏زیادی پیدا کرد. این مکتب را زنون در یونان پایه‌گذاری کرد اما بعدها دامنه‌ی آن تا روم نیز کشیده شد. ‏به لحاظ تاریخی در این مکتب سه دوره‌ی متقدم، میانی و متأخر وجود دارد و در هر دوره برخی از ‏بزرگان رواقی این مکتب را سرپرستی کردند. فلاسفه‌ی رواقی فلسفه را به سه بخش منطق، طبیعیات و ‏اخلاق تقسیم کردند اما به اخلاق و حکمت عملی توجه بیشتری داشتند. اساس اخلاق رواقی بر اصل ‏تغییر ناپذیری قانون حاکم بر طبیعت استوار است. بر این اساس تغییر دادن این قانون در توان انسان ‏نیست و او تنها باید تمایلات خود را با این قوانین هماهنگ کند. ‏دانشمندان جهان اسلام با رواقیان آشنا بوده‌اند و در آثار خود به این مکتب و بزرگان آن اشاره ‏کرده‌اند. حتی برخی به تأثیر رواقیان در حوزه‌های مختلفی چون کلام، تصوف، منطق و فلسفه پرداخته-‏اند. در این میان برخی نیز چون ملاصدرا پا را از این فراتر نهاده و صاحب مکتب اشراق (سهروردی) ‏را به صراحت پیرو رواقیان معرفی کرده. ‏در این رساله نخست تاریخچه مختصری از رواقیان و آراء فلسفی ایشان ذکر شد. سپس در فصل ‏سوم، کلیه مواردی که گزارشی از آراء رواقیان در جهان اسلام مطرح شده است ذکر گردید و در فصل ‏چهارم به عنوان نمونه تأثیر این آراء بر فلسفه سهروردی مورد اشاره قرار گرفت. براساس آرائی که در ‏جهان اسلام به رواقیان نسبت داده شده است، به نظر می‌رسد رواقیان در آراء زیر با برخی از فلاسفه‌ی ‏اسلامی اتفاق نظر دارند: مقدار تعلیمی بودن جسم، عرض دانستن صورت نوعیه، موجود شدن اشیاء به ‏جعل بسیط ماهیت، ذهنی بودن وجود، معلول بودن ماهیت، نور غنی دانستن واجب، بالرضا دانستن ‏فاعلیت خدا، اضافه‌ی اشراقی بودن علم خدا به جواهر نورانی عقلی، نفی کردن سکون بین حرکات، ‏قائل شدن به بعد مجرّد بودن مکان و منطبق شدن آن بر تمام جسم، تقسیم عقول به قواهر اعلون و ‏ارباب اصنام و . . . همچنین در این رساله نشان داده شد که شیخ اشراق تحت تأثیر آراء رواقیان بوده ‏است، چنانکه ملاصدرا نیز وی را شیخ اتباع رواقی نامیده است.‏واژگان کلیدی: رواقیان، شیخ اتباع رواقیان، سهروردی، اهل مظال، اصحاب اسطوان، روحانیون

باب حادی‌عشر اثر علامه حلّی از کتب معتبر و ارزشمند در علم کلام است که بالغ بر ۲۰ شرح و چندین ترجمه بر آن نوشته شده و هم چنین توسط شعرا به فارسی و عربی به نظم درآمده است.خضر بن محمد رازی حبلرودی ازجمله شارحین کتاب مذکور است، وی یکی از علمای بزرگ قرن نهم به شمار می‌رود که تألیفات و شروح متعددی در حوزه منطق، فلسفه و کلام دارد. ازجمله تألیفات وی، شرح باب حادی‌عشر است که ابتدا به صورت مبسوط با نام جامع الدرر نگاشته شد و سپس حبلرودی همین کتاب را خلاصه کرد و گزیده‌ای از آن را با افزودن فوائدی با نام مفتاح الغرر لفتح الباب الحادی‌عشر به رشته تحریر درآورد.پژوهش حاضر، تصحیحی انتقادی بر رساله مفتاح الغرر است که هم به جهت شرح باب حادی‌عشر و هم به جهت علم و منزلت شارح آن حائز اهمیت است. روش این تصحیح روش التقاطی است و به صورت مقابله ۴ نسخهاز ۵۳ نسخه موجود از این رساله و یک نسخه چاپی از خود باب حادی‌عشر انجام گرفته است.

کریولی از نقطه نظر فلسفه تحلیلی به ارسطو نزدیک می شود.رویکرد او با پرسش های همراه است کهبه تعبیر خود کریولی ارسطو آنها را در رویای خود نیز مجسم نکرده است یا حتی شاید فاقد اسباب مفهومی برای فهم یا پاسخ به آنها باشد. با این حال کریولی در این کتاب برآن است که دیدگاه های ارسطو راجع به صدق و کذب را بازسازی کند و تلاش خود را مصروف این عمل می نماید که با استمداد از آثار ارسطو نشان دهد او به چه طریق می تواند به این پرسشها پاسخ دهد.او در این کتاب می پرسد؛ حاملان صدق و کذب چیستند؟شروط صدق گزاره های حملی چیست؟چه تحلیلی ارسطو راجع به شروط صدق گزاره هایحملی که دارای حد تهی هستند می تواند ارائه کند؟ آیا نظریه صدق ارسطو مطابقتی است و اگر اینگونه است چه نوع نظریه صدقی را برگزیده است؟رابطه میان صدق و زمان چگونه است و مشخصا اینکه برطبق نظر ارسطو آیا ممکن است که حاملان صدق و کذب ارزش صدق گوناگونی در زمانهای مختلف داشته باشند؟پاسخ ارسطو به پارادکس دروغگو چیست و در انتها اینکه آیا ارسطو اصل دو ارزشی را رد می‌کند؟سپس کریولی به دقت فرازهایمهم از آثار ارسطو که مرتبط با هریک از این پرسش هااست را تحلیل می‌کند و در خلال ان به برخی از مشکلات شناخته شده نظام معناشناسی ارسطو توجه می‌کند.کریولی در کتاب نظریه صدق ارسطو ،این دیدگاه به کرات بیان شده که نظریه صدق ارسطو یک نظریه مطابقتی صدق است را واضح می گرداند و از آن دفاع می کند.