آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حیات امام جواد(ع) به‌سبب پدیده‌هایی، از دیگر امامان ممتاز است؛ زیرا در عصر پدر و جد بزرگوارش، عقایدی در بین شیعیان ایجاد شد که عده‌ای را از حق منحرف کرد و آنان را به باطل کشاند و موجب نپذیرفتن امامت ایشان گردید و شبهاتی را در این زمینه به‌وجود آورد. مقالة حاضر به شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی، ضمن برشمردن شبهات واردشده در این امر، به رفتار امام رضا(ع) و گونه‌شناسی مقابلة ایشان در برخورد با شبهات می‌پردازد. تحقیقات نشان داد که سه جریانِ تفکرِ «وقف» از زمان امام هفتم، به معنای «پایان یافتن امامت در ولایت امام کاظم(ع)» از یک سو، «ایجاد شبهه برای عقیم بودن امام رضا(ع)» از سوی دیگر، و نیز «هفت‌سالگی امام جواد(ع) در هنگام شهادت پدر»، به‌شدت موجب تردید در بین شیعیان شد و این امر، زمینه‌سازی لازم را به‌وسیلة امام هشتم می‌طلبید. امام رضا(ع) با گونه‌هایی همچون بشارت دربارة ولادت امام جواد(ع)، معرفی و نص بر امامت جوادالائمه(ع) به عنوان امام بعدی، رضایت به انجام «قیافه‌شناسی»، ارجاع شیعیان به امام جواد(ع) در پاسخ به سؤالات، ردّ شبهات واقفیه با دلایل قرآنی و عقلی و نمونه‌های دیگر، در پی پاسخ‌گویی به شبهات برآمدند.

ابن سکِّیت، صحابه امام جواد (ع) و امام هادی (ع)، از الگوهای علمی و عملی سده سوم محسوب می گردد. ابن سکیت پس از فراگیری علم و دانش به تعلیم و تعلّم پرداخت و مدتی هم به عنوان مربّی و معلم در دستگاه خلافت عباسی فعالیت داشت. منابع مهم و معتبر تاریخی او را در برخی علوم صاحب نظر دانسته اند و اخلاق و سلوک اجتماعی و علمی وی را ستوده اند. او در زمینه نقل حدیث و روایت هم معتمد و ثقه بوده است. بررسی منابع وگزاره‌های موجود در کتب تاریخی و جغرافیایی، تراجم، ادبی،‌ ‌رجال و معاجم، این فرضیه را تقویت می نماید که ابن سکّیت علاوه بر دانش های مرسوم عصر خود، از علوم متنوّع دیگری برخوردار بوده است و همین امر، ضرورت تحقیق پیرامون وی را آشکارتر می نماید. این پژوهش بر آن است که تبیین نماید اولاً موقعیّت علمی ابن سکّیت چگونه بوده است؟ ثانیاً نسبت وی با علوم متنوّع عصر خویش چیست؟ روش پژوهش حاضر، توصیفی، تبیینی است و به جایگاه علمی ابن سکّیت می پردازد.

بررسی حیات فرهنگی و اجتماعی اصحاب امامان شیعه:، نظر تاریخ‌پژوهان دهه‌های اخیر را به خود جلب کرده است. اغلب پژوهش‌های جدید، احمد بن محمد بن عمرو بن ابی‌نصر بزنطی (م221هـ‌.ق) را به عنوان یکی از اصحاب امام رضا(ع) مورد توجه قرار داده‌اند اما به همراهی او با امام جواد(ع) و نیز جایگاه کلامی او به صورت بایسته نپرداخته‌اند. این نوشتار پس از مروری بر زندگی‌نامه بزنطی، آرای کلامی او را موضوع بررسی خود قرار داده است و پس از ارائه تحلیلی درباره جایگاه او در بین جریان‌های کلامی آن روزگار، روایات کلامی او را با تکیه بر محتوا و قالب بیان آن، گزارش کرده است؛ در ادامه، میزان و چگونگی ارتباط او با این دو امام را با استناد به شواهد تاریخی، مقایسه کرده و با اثبات این مدعا که پاره‌ای از روایات بزنظی از امام رضا(ع)، در حقیقت منقول از امام جواد(ع) است، به این نتیجه رسیده است که وی، با وجود فاصله جغرافیایی که با اصحاب امام رضا(ع) داشت، توانست در عهد امام جواد(ع) هم جایگاه ویژه خود را در بین آنان حفظ کند.

با توجه به اینکه عترت پیامبر(ص) در جایگاه ترجمان قرآن هستند، شناخت روایات آن بزرگواران در تفسیر قرآن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش حاضر به گونه‌شناسی روایات امام جواد(ع) و امام هادی(ع) در تفسیر قرآن می‌پردازد. مراد از گونه‌شناسی، تفکیک روایات وارد شده در تفاسیر نقلی، در گونه‌های متعدد، بر اساس میزان و نحوه‌ی ارتباط آنها با تفسیر قرآن است. در مجموع، روایات رسیده از این دو امام بزرگوار(ع) در تفسیر قرآن، بالغ بر 9 گونه، بدین شرح است: 1- بیان معنای لغوی 2- تبیین تفسیری 3- تبیین معنای باطنی 4- تطبیق بر مصداق 5- بیان حکمت احکام و مسایل 6- توضیح قصص قرآن 7- اِخبار از غیب 8- استناد به آیات قرآن 9- بیان علوم قرآنی. بسامد هر یک از گونه‌ها در میان روایات امام جواد(ع) و امام هادی(ع) اندکی متفاوت از یکدیگر است. به نظر می‌رسد که این تفاوت‌ها ناشی از تغییر در اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران این دو امام بزرگوار(ع) بوده باشد، همانطور که شباهت‌های فراوان موجود در روایات ایشان نیز به دلیل شرایط مشابه دوران متوالی آنهاست. با این توضیح که فشار سیاست وقت بر امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و شیعیان آنها، سبب کثرت روایات "تطبیق بر مصداق" در کلام آن دو بزرگوار(ع)، جهت تبیین جایگاه اهل بیت(ع) و نیز شناخت دشمنان ایشان بوده است. چنانکه می‌توان تشدید فشارها در دوران امام هادی(ع) را علّت افزایش حجم عرضی(حجیم‌تر شدن) روایات این گونه در کلام آن حضرت(ع) دانست.

چکیدهبررسی شبهات عصمت امامان یکی از ابحاث مهم کلام بوده است، شبه استدلالی است که از مقدمات فاسدی تشکیل می‌شود که حقی را باطل یاباطل را حق جلوه می‌دهد و عصمت لطف الهی و ملکه نفسانی است که باوجود آن مکلف از ترک واجب در فعل حرام اختیارا جلوگیری می‌کند. و امام کسی است که دارای رهبری عمومی در اموردین و دنیابه صورت نیابت از پیامبر می‌کند.در این نوشتار شبهات عصمت امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بررسی می‌شود که از طرف بعضی مخالفین ارائه شده است. وآنها را براساس شواهد تاریخی، کلامی پاسخ داده می‌شود، مانند این که شبهه معروفی درباره امام رضا (ع) شده که چرا ولیعهدی ظالمین را قبول کرده در حالیکه در قرآن کریم از رکون و میلان پیدا کردن به ظالمین نهی شده است، پاسخ این شبه این است که به صورت اکراهی که از طرف مامون صورت گرفته بود و شواهد آن در تاریخ ثبت شده امام به خاطر مصلحت و صلاح دید آن وقت این ولی عهدی را پذیرفته و از آن موقعیت برای خدمت به اسلام و مسلمین بسیار بهره برده است. و شبه معروف در باره امام جواد (ع) این که چرا بادختر قاتل پدرش که دختر مامون می‌باشد ازدواج کرد در حالیکه خود آن زن هم دست پرورده دستگاه خلافت عباسی بوده و امام از این ازدواج امتناع نکرده است، و بناء بر قانون اسلام در ازدواج کفو بودن همسر لازم بود، و آن زن کفو امام نبود است.پاسخ این شبه این است که این ازدواج با اصرار مامون و کاملا جنبه سیاسی داشت و امام در این امر مجبور بوده است، و در سیرت بعضی پیامبران و امامان دیگر در این گونه حالات اتباع کرده، یکی از شبهات معروف اینکه چرا این دو امامان (ع) بر اقامه حکومت عباسی قیام نکرده و از موقعیت سیاسی و اجتماعی خودشان استفاده نکرده اند؟جوابش این است که وضعیت سیاسی آن زمان برای تشکیل حکومت سازگار نبوده بلکه گاهی جاسوسان دست به کمک می‌آمدند، تا این سلسله امامت را متهم کرده و از بین ببرند، و درآن زمان دو قسم از قیامها مذهبی و غیر مذهبی صورت گرفت، و امامان (ع) قیامهای مذهبی را تایید می‌کردند، ولی آنها هم در تشکیل حکومت موفق نشدند، و امامان (ع) برای ترتیب نفوس و هدایت امت کوشیده و انقلاب فرهنگی و اجتماعی مسلمانان در زمینه علم و دانش برپا کردند.

این پژوهش با هدف بررسی نقش «باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی» در رابطه «باور به دنیای ناعادلانه و عادلانه برای خود و دیگران» با «سلامت روان شناختی» اجرا شد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان رشته روان شناسی بودند که از بین آنها 267 نفر انتخاب و به پرسشنامه های باور به جهان آخرت، باور به جهان آخرت عادلانه، باور به دنیای ناعادلانه و عادلانه برای خود و دیگران و بهزیستی روان شناختی پاسخ دادند. نتایج نشان داد بین باور به جهان آخرت و باور به دنیای عادلانه برای دیگران با سلامت روان شناختی ادراک شده رابطه مثبت معنادار وجود دارد (P<0.01). نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که باور به جهان آخرت، رابطه باور به دنیای عادلانه برای دیگران را با سلامت روان شناختی ادراک شده تعدیل می نماید.

در جلد چهارم از این کتابچه وصیت‌های حضرت امام سجاد (ع) امام باقر (ع)، امام صادق (ع) امام کاظم (ع)، امام رضا (ع) و امام جواد (ع) به یاران و نزدیکان درج گردیده است.

شرح احوال، زندگانی و «مناقب معصومین»(ع) است. در این مجلد که آخرین مجلد از یک مجموعه دوازده جلدی است، به شرح حوادث مهم زندگانی، احوال و فضایل پنج امام از ائمه معصومین یعنی امام موسی بن جعفر(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) پرداخته شده است. نویسنده ضمن بیان ادله و نصوص امامت هر یک از پنج امام، به معجزات آنان، حوادث مهم دوران حیات ایشان و برخی از ویژگی‌های شخصی ایشان و سیره اخلاقی این امامان مانند علم، حلم، زهد، عبادت، کرم، سخاوت، تواضع، نحوه شهادت، احاطه آنان به انواع علوم ظاهری و باطنی، معجزات صادر شده از هر یک از آنان و آیات و روایات معرفی کننده شخصیت بزرگ معنوی آنان و بیان‌کننده مقام و منزلت اخروی ایشان اشاره کرده و ابعاد مختلف و ویژگی‌های منحصر به فرد این پنج امام را شرح نموده است.