آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگاره‌های مدنظر، روایت و به تصویر کشیدن وقایع در قالب «قصه» است که اهداف متعددی را با خود به همراه دارد. داستان طوفان نوح(ع) یکی از داستان‌های مشترک در میان دو کتاب مقدس تورات و قرآن است. این پژوهش در راستای تحلیل عناصر داستان طوفان نوح(ع)، با روش تحلیل تطبیقی خرد، سامان یافته و با استفاده از روش‌های جزئی دانش نشانه‌شناختی، واکاوی شده است. تاکنون پژوهش مشابهی صورت نگرفته است. نتیجۀ به‌دست‌آمده نشان می‌دهد هرچند اشتراک‌هایی بین دو روایت در عناصری همچون بیان نزول عذاب به‌سبب نافرمانی، تبیین شخصیت نقش اصلی داستان، کوهستانی‌بودن مکان داستان، محوریت زمانی خطی و منسجم وجود دارد، دربارۀ پیرنگ داستان، زاویۀ دید، شخصیت‌ها، کشمکش، گفت‌و‌گو و صحنه‌پردازی تفاوت‌های چشمگیری به چشم می‌خورد. نکتۀ مهم دیگر اینکه روایت تورات از طوفان نوح(ع) با پرداختن بیش از حد به جزئیات زمانی و مکانی، بیشتر شبیه روایتی تاریخی است؛ اما روایت قرآن از ماجرای طوفان در ورای بیان داستان، بیشتر اهداف هدایتی و انذاری و عبرت‌انگیز را دنبال می‌کند که این موضوع سبب جذابیت و اثرگذاری بیشتر روایت قرآنی شده است

قرآن‌کریم از قالب روایت‌گری داستان‌ها برای بیان معارف بهره برده­ است. علی­رغم کوشش‌های تفسیری فراوان، در حوزۀ قصص قرآنی، بررسی شیوۀ روایت‌گری خداوند در این آیات، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. چینش آیاتِ روایت‌گرِ طوفان نوح(ع)، در سورۀ هود(ع) با فرض آنکه بر اساس سیر زمانی به توصیف حوادث واقع شده در طوفان می‌پردازد، با تعارض‌هایی روبرو است. این پژوهش با پیشنهاد الگوی «رگ‌برگی» برای این آیات، ضابطه‌ای برای عدم رعایت توالی زمانی، در چینش این آیات به­دست می‌دهد. با تفکیک جملات مربوط به دو گروه مؤمنان و کافران از یکدیگر و قرار دادن آن­ها در الگوی رگ‌برگی، طرحی از کل وقایع ماجرای طوفان، به ترتیب زمان وقوع شکل خواهدگرفت. این نظامِ چینش آیات، ضمن آنکه می‌تواند در تفسیر برخی دیگر از روایت‌های قرآن کریم مورد توجه قرار گیرد، نخست روشن می‌سازد که گفتگوی میان نوح(ع) و فرزندش در آستانۀ برپایی طوفان انجام گرفته است و نه بعد از به حرکت در آمدن کشتی و دوم آنکه دعای نوح(ع) برای نجات فرزندش نه بعد از پایان یافتن طوفان، آن‌چنان که ترتیب آیات سورۀ هود(ع) نشان می‌دهد، بلکه درست پس از ربوده شدن فرزند نوح(ع) توسط امواج صورت گرفته است. همچنین مطابق این نظام، جریان یافتن مقولۀ «سلام»، بعد از پایان یافتن صحنۀ پر خطر طوفان و ناآگاهی نوح(ع) از وضعیت اعتقادی فرزند خویش، به گونه‌ای نو تفسیر می‌یابند.

با وجود روایت‌های مختلف در مورد طوفان نوح، این قصه در اساطیر سومری و بابلی و تورات و قرآن، دارای شباهت‌ها و تفاوت‌های بسیاری است؛ تفاوت‌ها كه در نقل‌های متعدد، عموماً در نوع برداشت هر قوم از كمّ و كيف اين رویداد خودنمايي مي‏كند. وجود روایت‌های مختلف و متفاوت از این داستان، اصل وقوع این حادثه را غیرقابل انکار می‌کند. هدف این پژوهش، بیان و مقایسه چهار روایت مشهور سومری، بابلی، توراتی و قرآنی با یکدیگر و تحلیل محتوای آنها با یکدیگر است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تفاوت‌ها، تنها در نوع نگرش دینی و اخلاقی آن است؛ اما روايت‌هاي طوفان نوح، نقل يك واقعه با شالوده‏اي يكسان است كه يكي مؤيد ديگري است. سیر داستان نیز از لحاظ تحلیل تاریخی، روند تکاملی و معرفتی را طی می‌کند. این مقاله، به شیوه توصیفی - تحلیلی و مقایسه‌ای، این داستان را مورد واکاوی قرار مي‌دهد.

این رساله با عنوان«بررسی تحلیلی سرگذشت حضرت نوح علیه السلام از دیدگاه قرآن و عهدین» که در چهار فصل تنظیم گردیده بر آن است که سرگذشت آن حضرت را بر اساس آیات قرآن و روایات مشهور با گفته های تورات و انجیل دربارة آن حضرت بررسی و تحلیل نماید. در فصل اول با عنوان«کلیات» به مباحثی چون آشنایی اجمالی با قرآن و عهدین(تورات و انجیل) قرآن و مسألة تحریف، اسرائیلیات و تحریف معنوی در قرآن و تفاوت داستان و سرگذشت در قرآن و عهدین پرداخته شده است. فصل دوم این رساله که به شرح زندگانی و دعوت این پیامبر الهی می پردازد، مباحثی چون زندگینامه نوح، دین و شریعت در دوران نوح و اصول و ویژگی های دعوت نوح را مطرح ساخته و آنها را از دیدگاه قرآن و عهدین بررسی کرده است و در آخر هم مبحثی با عنوان علت عدم موفقیت نوح در دعوت و تبلیغ آورده شده است. رئوس کلی موضوعات فصل سوم که شرح واقعه طوفان، چگونگی شکل گیری و ماجرای بعدی آن است، به این قرار است: علت و سبب، نشانه آغازین و نحوة نزول طوفان، فرمان ساختن کشتی و عکس العمل کافران در برابر آن، نقد روایات اسرائیلی دربارة مشخصات و حوادث شگفت انگیز کشتی، سرنوشت فرزندان نوح، اسرائیلیات مطرح شده در این باره، سرچشمة این روایات و ...فصل چهارم تحت عنوان«طوفان نوح جهانی است یا منطقه ای» به موضوعاتی چون دیدگاه تورات، مورخان و مفسران اسلامی دربارة عمومیت طوفان، و اولوالعزم در منطق قرآن و حدیث پرداخته، تنها دو تن از پیامبران اولوالعزم(پیامبر خاتم(ص) و حضرت ابراهیم(ع) را دارای رسالت جهانی دانسته و برای سه پیامبر اولوالعزم دیگر از جمله حضرت نوح(ع) رسالتی قومی و منطقه ای اثبات کرده و سپس شواهد و دلایل قرآنی، تاریخی و باستانشناسی خود را در تأیید رسالت قومی نوح و منطقه ای بودن طوفان آورده است.

موضوع پژوهش حاضر، بررسی وجوه بلاغی برخی ادعیۀ حضرت زکریا و حضرت نوح است که به طور خاص در آغاز یا میانه آن، لفظ "ربّ" و مشتقات آن به کار رفته است. هدف کلی پژوهش، نشان دادن نقش اسلوب دعا، در شناخت بلاغت قرآن و دامنۀ تأثیر آن بر مخاطبان و افکندن طرحی نو در تحلیل وجوه بلاغی متون مقدس ادبی طرحی نو است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و از مهمترین دستاوردهای آن عبارت است از: الف) ادعیه مشتمل بر لفظ «رب» و مشتقات آن در قرآن، اغلب از نوع طلب و درخواست است. ب) دعای دو پیامبر به طور خاص، به ویژگی‏های برجسته‏ای متّصف است همچون گزینش دقیق واژگان، تغییر سبک بیانی یا عدول از مألوف که مهم‏ترین مؤلفه های آن تقدیم و تأخیر، ایجاز حذف، اطناب غیر مخل به معنا، التفات و تصویرپردازی های زیبا است و بیشتر از خلال آرایه های بیانی: استعاره، مجاز و کنایه تجسم یافته است. ج) زبان و لحن سخن نوح به مقتضای شرایط مصمّم تر، بی پرده‏تر و تهدیدآمیز است و کارکردی تنذیری دارد. اما زبان زکریا (ع)، زبان مناجات و لطافت و رحمت است. امید است که این مختصر بتواند برگ سبزی بر شاخسار درخت سایه گستر و پربار پژوهش‏های نوین قرآنی قلمداد گردد .

برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا می‌‌دانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و آیین واحدی زندگی می‏کردند که نیازی به پیامبر (حجّت بیرونی) نداشتند، با آغاز اختلاف‏هایی که دیگر با حکم عقل (حجّت درونی) به‏تنهایی قابل حل نبود، خداوند بعثت انبیاء را با فرستادن حضرت نوح(ع) آغاز کرد که از جمله آیات «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیکَ ...» (شوری،13) و «إِنَّا أَوْحَینَا إِلَیکَ کَمَا أَوْحَینَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیینَ مِنْ بَعْدِهِ» (نساء، 163) و نیز احادیث معتبر مبیّن آن است. این جستار ضمن بررسی دلایل این دسته از پژوهشگران، با تدبّر در آیات قرآن و مطالعۀ احادیث، پیامبری آدم ابوالبشر را با مؤلّفه‌های مطرح شده برای بعثت و نبوّت انبیا به بوتۀ نقد و سنجش گذارده است.