آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب از آثار اولیه اندیشمند معاصر «محمد عابد الجابری» (1935 - 2010) است. جابری در این کتاب این فرضیه عام را مطرح می‌کند که فهم تطور و صیرورت تاریخ عربی اسلامی از مجرای نظرات ابن‌خلدون در باب تاریخ بهتر صورت می‌گیرد؛ او در ادامه این فرضیه را گسترش می‌دهد تا برای مثال در مجموعه نقد عقل عربی بر پایه نظر ابن‌خلدون عوامل مؤثر بر تکوین عقل سیاسی عربی را عقیده، قبیله و غنیمت معرفی کند. همچنین در کتاب به روشنی ادعای ابن‌خلدون مبنی بر اینکه علم عمران یک علم کاملا نوبنیاد است، بررسی می‌شود.

ابن‌خلدون (808 ـ732 ق)، به عنوان پایه‌گذار علم عرفان، اغلب به عنوان فیلسوف تاریخ، جامعه‌شناس و تمدن‌شناس معروف شده است، در حالی که در حوزه‌های متعددی از دانش‌‌های عصر خود به پژوهش پرداخته و آثار ارزنده‌ای از خود به یادگار گذاشته است، یکی از آنها فلسفۀ عرفان است که تاکنون به آن توجه نشده است. در این مقاله دیدگاه اختصاصی او در این حوزه واکاوی می‌شود و اصالت و معرفت‌شناسی عرفان و دریافت‌های عرفانی و وحدت وجود با مبنای خاص فلسفۀ عرفان او تبیین می‌شود. هدف این مقالة توصیفی، دریافت همدلانۀ ابن خلدون با عرفان است که به روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به آثار اصلی او انجام شده است. اگر چه با چنین مطالعه‌ای روشن می‌شود که ابن خلدون اگر عارف رسمی هم نبوده، گرایش زیادی به عرفان داشته است.

ترجمه ماشینی : هدف ما دو چیز است: 1) تبیین و بحث درباره نگرش ابن خلدون نسبت به الهیات. 2) تحلیل و بحث در مورد سبک ابن خلدون. تحليل ما در زمينه مطالعات محسن مهدي درباره آثار ابن خلدون، به ويژه تز مهدي مبني بر مباني فلسفي مقدسه و شيوه «بروني ـ باطني» ابن خلدون انجام شده است. یافته های ما به شرح زیر است: 1) به نظر ابن خلدون، الهیات باید فقط برای اهداف دفاع از دین وجود داشته باشد و نمی تواند به طور مشروع ایده ها و روش های فلسفی را در بر گیرد. 2) فلسفه و دین وحیانی به یک اندازه معتبر هستند، هر کدام در حوزه خود. با این حال، هرگونه تلاشی برای آمیختن این دو رویکرد (همانطور که متکلمان مسلمان متأخر انجام دادند) باطل است. 3) واجبات دینی اسلام در تعهد شخصی انجام شود. دلیل فلسفی در اینجا مطرح نیست. 4) ابن خلدون این عقاید را از طریق سبک بسیار پیچیده «برونی- باطنی» بیان می کند.

مقاله حاضر به بررسی دیدگاه ابن خلدون به تأثیر عصبیت و دین اسلام در شکل گیری و انحطاط تمدن اسلامی می پردازد.با توجه به اینکه دین اسلام در بستر عصبیت عربی ظهور کرده، لذا این سوال مطرح است که در تحلیل تمدنی ابن خلدون، دین اسلام چه مواجهه ای با عصبیت عربی داشته است و در فرایند تاریخی تمدن اسلامی، عصبیت و دین اسلام چه تأثیری بر شکل گیری و بعد انحطاط آن داشته اند؟ در پاسخ به این سوال،به عنوان فرضیه می توان گفت که دین اسلام با تعدیل عصبیت عربی،امکان تمدن سازی را فراهم نموده و با بازگشت قبیله گرایی و عصبیت صرف قبیله ای، تمدن اسلامی رو به انحطاط رفته است.یافته های این پژوهش حاکی از این است که از دیدگاه ابن خلدون،تمدن در نقطه عدالت به وجود می آید و وقتی از این نقطه خارج شد، رو به انحطاط می گذارد. از دیدگاه وی،دین اسلام با عطف توجه عصبیّت عربی به حق و راستی، نیروی آن را دو چندان کرد و با تکیه بر نیروی شدید آن به سرعت در کشورهای دیگر توسعه یافت و موجب ایجاد تمدن عظیم اسلامی شد اما بعد از دوره خلفای راشدین، به تدریج با کنار گذاشتن اصول دین اسلام و بازگشت به قبیله گرایی، تمدن اسلامی رو به سوی انحطاط رفت.در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین دیدگاه فوق خواهیم پرداخت.

بررسی و علت‎یابی چگونگی پدیدآمدن حکومت‎ها و نیز زوال و سقوط آنها از جمله مهم‎ترین موضوعات مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی بوده است. یکی از این اندیشمندان، ابن‎خلدون، متفکر مسلمان قرن هشتم هجری است که پس از مطالعات گستردۀ تاریخی، نظریۀ خود را با عنوان «علم جدید عمران» ارائه کرد. با این نظریه می‎توان ظهور و سقوط حکومت‎های گذشته را تبیین نمود؛ ولی آیا با این نظریه می‎توان ظهور و سقوط حکومت‎های معاصر را هم تبیین کرد؟ در پاسخ می‎توان گفت با وجود اینکه شاخص‎های (عوامل) تعیین‎شده از سوی ابن‎خلدون در مورد ظهور و سقوط حکومت‎‎ها که با نگاه واقع‎گرایانه تدوین‎شده، فرازمانی بوده است و امروزه هم کاربرد دارد؛ ولی با توجه به تغییر عصبیت‎ها و ظهور عصبیت‎های نوین و نیز نقش سازمان‎های بین‎المللی و دولت‎های خارجی و فناوری‎های جدید، به‎ویژه رسانه‎ها در ظهور، ثبات و سقوط حکومت‎‎ها می‎بایست این نظریه بازبینی‎شده و اصلاحاتی را در کاربرد این نظریه به‎کار گرفت تا امکان تبیین دقیق‎تر و واقعی‎تر ظهور و سقوط حکومت‎های معاصر براساس این نظریه فراهم شود.

این مسئله که مورخان در نگارش و ثبت گزارشات و حوادث تاریخ و هم‌چنین در ارائه تحلیل از وقایع تاریخی، تحت تأثیر باورها و اندیشه‌های کلامی پیشین خود بوده‌اند و یا اینکه توانسته‌اند از این تأثیر‌پذیری رهایی یابند، در مورد ابن خلدون و کتاب العبرایشان نیز مطرح شده است. به همین دلیل بررسی اصل وقوع چنین امری و نیز دست یافتن به حدود و گستره آن، مسئله‌ای مهم به شمار می‌آید و در صورت اثبات چنین مطلبی، روشن می‌شود که کتاب العبر بدون بررسی علمی، اعتبار و ارزش چندانی ندارد و بدون تحقیق نمی‌توان قول ایشان را قبول و اعتماد به نظریات تاریخی‌اش کرد. ازاین رو در این رساله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با مراجعه به منابع مختلف تاریخی، حدیثی و حتی تفسیری اهل سنت و نگاشته‌های معتبر شیعه، کتاب العبر را مورد بررسی قرار داده و معلوم گشت که ابن خلدون از باورها و اندیشه‌های کلامی خود در باب نبوت و امامت و بغض و عداوتی که نسبت حضرت علی (علیه السلام) داشته و ارادتی که نسبت به خلفا ابراز داشته است، گزاره‌های متعددی از ولایت و فضائل حضرت علی(علیه السلام) را حذف کرده و در مقابل نیز با توجه به علایق و باورهای سیاسی خود، مطاعن خلفا را دستخوش تحریف قرارداده است و در نقل تاریخ جانب امانت را رعایت نکرده است و در تاریخ‌نگاری خود به تمام قامت تلاشش در راستای حفظ باورها و معتقدات کلامی‌اش بوده است.

ترجمه ماشینی: این بررسی تحلیلی معرفت شناسی ابن خلدون با محوریت فصل ششم مقدّمه است. ابن خلدون در این فصل با عنوان کتاب علم، ایده‌های کلی خود را درباره دانش و علم و ارتباط آن با سازمان اجتماعی بشر و ایجاد تمدن ترسیم می‌کند.