آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله شرّ یکی از مشکل ترین مسائل پیش روی اندیشه دینی است و هم اکنون بزرگترین دلیلی است که ملحدان برای انکار وجود خداوند به آن استناد می کنند. این مسأله ابراز می دارد که با وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق و خیرخواه مطلق، وجود شرور هیچ توجیهی نمی تواند داشته باشد. به دنبال این مسأله، پژوهش حاضر در پی آن است تا طبق دیدگاه دو فیلسوف مطرح، لایب نیتس و ریچارد سوئین برن، به مسأله شرّ بپردازد. این دو متفکر هر دو بر اساس عنایت و عدل الهی، در صدد ارائه راه حل هایی برای مساله شرّ هستند و هر دو بر اساس اختیار انسان، نظام احسن الهی و فواید شرور به این مهم می پردازند. در این تحقیق به شرح دیدگاه های فیلسوفان مذکور می پردازیم و وجوه اشتراک و افتراق این دو را یادآور می شویم.

مکاتباتی در سالهای 1715 م. و 1716 م. بین "لایب نیتس " و "کلارک " واقع شده است که در آنها موضوعات مختلف فلسفی، کلامی و حتی فیزکی (مانند اندازه‌گیری نیرو) مورد بحث قرار گرفته است . مهمترین این موضوعات عبارتند از: اصل جهت کافی، اصل وحدت نامتمایزها، زمان و مکان، جبر و اختیار، رابطهء نفس و بدن، علم انسان به صور ذهنی و به اشیاء خارجی، علم خداوند به اشیاء، خدای رخنه پوش ، ماهیت معجزه و خلا. چنانکه مشاهده می‌شود، غالب موضوعات فلسفی و کلامی مطرح شده در مکاتبات بین این دو دانشمند موضوعاتی است که در فلسفهء اسلامی و خصوصا در فلسفهء صدرالمتالهین مورد بحث قرار گرفته‌اند. مقایسهء بین آراء و افکار فلاسفهء اسلامی و فلاسفهء غربی از فعالیتهای علمی جالب و لازمی است که برای آشکار کردن نقاط قوت و ضعف دو طرف بسیار مفید و در ارتقاء فلسفه بسیار موثر است . سوال در موضوعات فسلفهء مقایسه‌ای این است که نظرات و ادلهء دو طرف تا چه اندازه به هم نزدیکند. مشکل در این موضوعات تعیین مطالب مورد اتفاق و تشخیص موارد اختلاف و با این مقایسه‌ها ثمرهء تلاش و سعی دانشمندان دو طرف در طول قرنها مکمل یکدیگر و موجب ترقی و پیشرفت علم می‌گردد. در این رساله موضوعات فلسفی و کلامی مطرح شده در مکاتبات انتخاب و با آراء و نظرات صدرالمتالهین که موسس حکمت متعالیه در فلسفه اسلامی است ، مقایسه شده است و به عبارت دیگر از دیدگاه صدرالمتالهین بین لایب نیتس و کلارک در مکاتبات داوری انجام گرفته است و با این کار موارد اتفاق یا اختلاف نظر صدرالمتالهین با لایب نیتس و همچنین با کلارک مشخص شده است . برای تحقق این مهم ابتدا نظرات لایت نیتس ، کلارک و نیوتن را با استفاده از مکاتبات مذکور و دیگر آثارشان و با کمک آثار شارحین آنها به وضوح تبیین کرده‌ایم، سپس آراء صدرالمتالهین را از منابع دست اول استخراج کرده و توضیح داده‌ایم. در انتها با تجزیه، تحلیل و بیان لوازم نظرات دانشمندان مذکور و مقایسه و انطباق جزء به جزء آنها، بین لایب نیتس و کلارک از نظر صدرالمتالهین داوری کرده‌ایم، یعنی در هر یک از مطالب مورد بحث در مکاتبات ، مشخص کرده‌ایم که از نظر صدرالمتالهین، کدام یک از آن دو دانشمند نظر صحیحی ارائه کرده است .

مقاله‌ی حاضر کوششی است برای ارزیابی و نقادی نظریه‌ی حرکت ارسطویی از منظر رویکرد منادولوژیک - رویکردی که می‌کوشد همه چیز را بدون دخالت معجزه‌آسای غیر، و صرفا با اتکا به درون‌زایی جوهر توضیح دهد. این رویکرد میراثی لایب‌نیتسی است و در این نوشته نیز چیستی آن با رجوع به منادولوژی لایب‌نیتس توضیح داده خواهد شد. اتخاذ رویکرد منادولوژیک در فهم نقادانه‌ی ارسطو موجب پدید آمدن تعبیری متفاوت با تعبیر رایج از فلسفه‌ی او خواهد شد که این تعبیر را تعبیر طبیعت‌شناسانه نام نهاده‌ایم. در این پژوهش به مفاهیم انتلخیا، دونامیس/فوسیس و انرگیا پرداخته شده است. بخش اصلی این نوشتار با تکیه بر تعبیر طبیعت‌شناسانه به سراغ تمایز موجودات طبیعی و مصنوعی و جدایی متحرک و محرک می‌رود تا نشان دهد نظرات ارسطو در این حوزه‌ها نه با رویکرد طبیعت‌شناسانه سازگارند و نه خود قدرت مقاومت در برابر انتقادات و پرسش‌ها را دارند. این مقاله تلاشی است بران آشکار کردن این نکته که ارسطویی ماندن مستلزم گذر از ارسطو است. مقاله‌ی حاضر رویکردی تاریخی و تبارشناسانه ندارد و صرفا تحلیلی است فلسفی درباره‌ی مفهوم خودمتحرک بودن، در موجودات غیرمجرد، از طریق خوانش ارسطو به اتکای منادولوژی.

هدف ازپژوهش حاضر، بررسی تطبیقی مسئله شر از منظر دو فیلسوفی است که هردو در سنت فلسفی خاص خودشان، حائز اهمیت و تأثیر غیر قابل انکاری هستند. در این بررسی سعی می‌شود به فهم عمیق‌تر دیدگاههای یک فیلسوف به طریق استنطاق از فلسفه طرف دیگر دست یافت. روش پژوهش در بررسی تطبیقی حاضر، روش توصیفی مبتنی بر تحلیل محتوا و مراجعه به آثار دست اول دو متفکر و شارحان آنهاست. لایب نیتس به سه نوع شر(متافیزیکی، فیزیکی و اخلاقی) قائل است.در فلسفه او شر متافیزیکی با موضوعات و مباحث بسیاری در تعامل است. از دید لایب‌نیتس ، شر مخلوق و مستقل نیست و لذا منشاء آن ماده نیست و ریشه آن نقص موجودات در ناحیه حقایق ازلی است. جهان واقعی واجد حداعلای تعادل میان خیر فیزیکی و اخلاقی است.طرف دیگر این مقایسه تطبیقی، ملاصدرا است. او خیر را براساس وجود و کمال وجود و شر را بر اساس عدم وجود و عدم کمال وجود معنا می‌کند و عرصه بروز و ظهور آن را عالم ماده معرفی می‌کند. ملا صدرا به راه حل عدمی دانستن شر و و نظریه تقسیمی باور دارد.به عنوان نتیجه گیری باید گفت: موارد اشتراک دو متفکر، بیش از موارد افتراق آن دو است.از جمله اینکه هر دو در راه‌حل عدمی دانستن شر و نیز دیدگاهی که نوعی اذعان به وجود شر وضرورت آن(راه حل دوم) است؛ اتفاق‌نظر دارند. همچنین هر-دو عمیق‌ترین استدلال خود (راه حل سومشان) را در مسئله شر، در بحث نظام احسن و بهترین جهان ممکن ارائه می دهند که در هر دو، راهبرد سومشان تفسیر و نسخه عمیق‌تر راهبرد دوم است.

یکی از مسائل پیش ‌روی فلسفه معاصر، بویژه فلسفه تحلیلی، دلالت شناسی «ناچیزها» یا «ناموجودات» است. منظور از ناموجودات آن دسته از اشیاء است که فاقد موقعیت مکانی و زمانی می‌باشند. ماینونگ استدلالی تحلیلی ارائه می‌کند که بر اساس آن اثبات می‌شود، اشیائی از قبیل زئوس، سانتاکلوز، پگاسوس و نظایر اینها باید مدلول داشته باشند و در نتیجه باید به نحوی موجود باشند. راسل با ارائه نظریه وصفها خاص، ادعا می‌کند که باور ماینونگ از تحلیل منطقی غلط وی در مورد جملاتی که شامل اسامی خاص می‌باشند، ناشی ‌شده است. همچنین وی با ارائه مثالهای نقض نظریه ماینونگ را با چالشی منطقی مواجه می‌کند.ارنست مالی شاگرد ماینونگ، با قائل شدن تمایز بین «ارضاء شدن» و «مشخص شدن» خواص (منظور از خاصه محمول یک موضعی است)، تناقضهای منطقی ناشی از اشیاء ماینونگی را مرتفع می‌سازد. ادوارد زالتا یکی از پیروان مکتب مالی، و شاید بارزترین آنها، با ارائه صورت بندی دقیقی از «ارضاء شدن» و «مشخص شدن» در منطق جدید، توانسته است به ایده مالی قوت ببخشد. همچنین با معرفی دوگانه «شیء ملموس» و «شیء انتزاعی»، بر آن است که در متافیزیک از رویکرد اصل موضوعی بهره‌گیری کند و به واسطه آن روشی نوین در تحلیل مسائلی فلسفی فراهم سازد.پس از معرفی و صورت‌بندی نظریه اشیاء انتزاعی، نشان داده می‌شود که مفاهیم لایب نیتزی نیز اشیاء انتزاعی هستند. سپس به بررسی حساب مفاهیم لایب نیتزی خواهیم پرداخت و نظریه صدق لایب نیتز، جهان‌های ممکن و موناد را در قالب نظریه اشیاء انتزاعی صورت بندی خواهیم کرد. با توجه به بستر منقح فراهم شده در چارچوب نظریه اشیاء انتزاعی، برخی از ایده‌های اساسی مونادولوژی را از منظر تحلیل منطقی- فلسفی بررسی خواهیم کرد.

«اصل پراگماتیکی» مبنای پراگماتیسم پیرس است. او در تأسیس این اصل تحت تأثیر دکارت و اصطلاح «وضوح» او، و کانت و معنای «پراگما» از سوی اوست. پیرس ابتدا وضوح را از منظر دکارت و لایب‌نیتس معنا می‌کند، اما آنها را کافی ندانسته و مورد انتقاد قرار می‌دهد. پس از آن، اصل پراگماتیکی خود را ارائه می‌دهد و آن‌را به‌عنوان عالی‌ترین مرحلة وضوح معرفی می‌کند. او در نامگذاری این اصل واژة «پراگما» (‌نه پراکتیک) را برمی‌گزیند، چون مطابق نظر کانت «تجربه» در‌معنای پراگما دخالت تام دارد. این اصل، اصلی منطقی است که در نظریة تحقیق پیرس مطرح می‌شود و به آثار عملی محسوسی توجه دارد که درپی هر عقیده‌ای ایجاد می‌شود. پیرس در نظریة تحقیق از عقیده سخن می‌گوید آنگاه که انسان را آماده عمل می‌کند. او وظیفه فکر را ایجاد عادت، و هویت عادت را هدایت به‌سوی عمل می‌داند. بدین‌ترتیب، وی میان عقیده، عمل، عادت و آثار محسوس و عملی عقیده ارتباط برقرار می‌کند. این اصل هم‌چنین اصلی معنا شناختی است که کارکرد اصلی آن برطرف کردن معضلات مابعدالطبیعه و روشن ساختن بی‌معنایی برخی از گزاره‌های آن است.