آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل رابطه خدا و جهان در آموزه منادولوژی لایب‌نیتس می‌پردازد. لایب‌نیتس با ارائه نظریه منادها، جهان را متشکل از جوهرهای بسیط، غیرمادی و آگاه می‌داند که هر یک به طور مستقل و بدون تأثیر مستقیم بر یکدیگر، تغییرات درونی خود را تجربه می‌کنند. هماهنگی میان منادها از طریق نظم از پیش تعیین‌شده‌ای صورت می‌گیرد که خداوند، به عنوان مناد اعظم و کامل‌ترین جوهر، آن را در لحظه آفرینش برقرار کرده است. در این نظام، خداوند نه‌تنها خالق منادها، بلکه ناظم و علت نهایی کل هستی است و جهان را بر اساس اصل جهت کافی و بهترین جهان ممکن آفریده است. پژوهش، با روش تحلیلی-توصیفی، جایگاه خداوند در ساختار متافیزیکی لایب‌نیتس، تأثیر اصل هماهنگی پیشین بنیاد بر انسجام جهان، و چالش‌های نظریه منادولوژی در تبیین علیت، حدوث عالم، مساله شر، و رابطه نفس و بدن را بررسی می‌کند. همچنین، میزان سازگاری این نظام با آموزه‌های الهیات وحیانی و نقاط افتراق آن با دیدگاه‌های فیلسوفانی چون دکارت و اسپینوزا تحلیل می‌شود. این مطالعه نشان می‌دهد که هرچند منادولوژی تلاشی عقلانی برای تبیین پیوند خدا و جهان است، اما در برخی مباحث کلیدی با چالش‌های فلسفی و الهیاتی مواجه است که نیازمند ارزیابی انتقادی و تطبیقی است.

ظریۀ انتقادی را همواره فلسفه و جامعه‌شناسیِ معاصر به‌مثابۀ چیزی متعیَّن و «شناخته‌شده» درک کرده‌اند که ریشه‌های اصلیِ خود را در منفیّت هگلی-مارکسی می‌یابد. اما کمتر به این مسئله توجه شده که آیا می‌توان تبارهای نظری دیگری نیز برای آن شناسایی نمود؟ لایبنیتس را می‌توان فیلسوفی دانست که، از دریچۀ فلسفۀ دیفرانسیلی خود، تأثیری حاشیه‌‌ای ولی نیرومند بر نظریۀ انتقادی برجای نهاد. در این مقاله نشان داده می‌شود که سه مفهوم زیبایی‌شناختیِ ناهمسانی، خودبسندگی و هماهنگی چگونه در حساب تفاضلیِ لایبنیتسی ریشه دارند و می‌توانند با استفاده از مفاهیمی چون این‌همانی، موناد و هم‌امکانی توضیح داده شوند. علاوه بر شناسایی برخی ریشه‌های لایبنیتسیِ زیبایی‌شناسی منفی، این پرسش نیز مطرح می‌شود که مفاهیمِ یادشده در چه نسبتی با مفاهیم دیفرانسیلی قرار می‌گیرند؟ به‌جز مفهومِ ناهمسانی نزد آدورنو که به‌نوعی در رابطه‌ای آنتاگونیستی با اصل این‌همانی قرار دارد، دو مفهوم دیگر را می‌توان صورت‌هایی فلسفی-زیباشناختی از مفاهیمی ریاضیاتی دانست، به‌نحوی‌که هنرِ خودبسنده نوعی موناد و هماهنگی صورتی از پیوستگی نشان داده می‌شود. این مسئله که نظریۀ زیباشناسی چگونه می‌تواند از ریاضیات متأخر الهام پذیرد ایدۀ اصلی این پژوهش است.