آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

برهان نظم، از قدیمی‌ترین براهینی است که برای اثبات وجود خدا اقامه شده است و سابقۀ آن در زمان فیلسوفان رواقی بر می‌گردد. از برهان نظم تقریرات مختلفی ارائه شده است. ویلیام پیلی، نظام جهان را به ساعت مچی تشبیه کرده و هیوم گفته است، این دستگاهی عظیم جهانی که حیرت انگیز طراحی شده است، این تنظیم و طرح معلول ها نشان از ناظم و طراح است وانگهی آن چه ما در اطراف خود می‌بینیم، هیچ طرح انسانی، بدون طراح نیست اعم از خانه و وسایل... . در قرآن کریم، دهها آیه را می‌توان یافت که از آن برای نظم جهان و طبیعت سخن گفته شده است. برهان نظم، نشان واضحی از وجود خالق متعال است ولی با آن هم، کسانی پیدا شدند، دلالت نظم را بر وجود خداوند، نقد کردند. هیوم گفته است، اولا جهان منحصر به فرد است و ثانیا تشبیه آن به مصنوعات انسانی که دارای صانع است، بر اساس تمثیل است و تمثیل نمی‌تواند ثابت کند که این نظم و تدبیر، طراح و مدبری دارد. از طرفی برفرض قبول وجود خالق، شرور و آفات، حکمت و عدالت و قدرت مطلقه ی خدا را زیر سئوال می‌برد. سوئین برن از جمله فیلسوفانی است که از اشکالات هیوم جواب داده است.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

تلقی هیوم از جوهر نفسانی و این‌همانی شخصی حاصل ادعای تجربه­گرایانۀ او مبنی بر ابتنای تصورات بر انطباعات و رویکرد توده­ای او به ماهیت ذهن است. او بر همین اساس، وجود ذهن یا نفس را به‌عنوان حامل و موضوع ادراکات، مشکوک اعلام می­کند و در نتیجه با مسئلۀ ملاک این‌همانی شخصی مواجه می­شود. او ملاک استمرار آگاهی و آگاهی از گذشته را که مبتنی بر اعتقاد به جوهر نفسانی است در ایجاد تصور این‌همانی شخصی ناکافی می­داند و مورد انتقاد قرار می­دهد؛ اما در عین حال قائل است به اینکه آگاهی از گذشته و حافظه به‌عنوان نگهدارندۀ ادراکات گذشته به واسطۀ نسبت­های شباهت و علیت، عمل قوۀ تخیل را در درک و فرض و کشف این‌همانی شخصی تسهیل می­کنند. او سرانجام ادعا می­کند که این‌همانی شخصی جعلِ قوۀ تخیل و اثبات‌ناپذیر و بدون ملاک است. آنچه در مورد رویکرد هیوم به مسئلۀ این‌همانی شخصی اهمیت دارد، این است که این رویکرد عمدتاً معرفت‌شناختی است نه هستی­شناختی؛ و این امر با نظر به مبانی تجربه­گرایانه و تصریحات او واضح به نظر می‌رسد، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله سعی شده از منظری معرفت­شناختی به دیدگاه او بنگریم و نشان دهیم که هیوم را نمی‌توان به‌سادگی منکر این‌همانی شخصی به معنای هستی­شناختی دانست؛ زیرا طبق مبانی او اصولاً امکان بحث هستی­شناختی دربارۀ این‌همانی شخصی وجود ندارد.