آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر اثر «رابرت استرن»، شرحی مقدماتی و منسجم از «پدیدارشناسی روح»، نوشته «فردریش هگل» است. پدیدارشناسی روح، یکی از بزرگ‌ترین آثار فلسفی تاریخ است. نگارنده تلاش کرده تا کل فرایند تکوین روح را با زبانی قابل فهم و با تعهد به متن پدیدارشناسی و حفظ پیوستگی دیالکتیکی آن تفسیر کند.

پلامناتز در شرح و نقدی بر فلسفه ی اجتماعی و سیاسی هگل بیشتر متأثر از تعابیر جناح چپ مکتب هگل است و با استفاده از همین تعابیر به استدلال پدیدارشناسی روح توجه بیشتری دارد. به نظر او اندیشه ی هگل درباره ی آگاهی و پویش های ذهن انسان اندیشه ای ارزشمند است. یکی از مسائل همیشگی وضع بشری این است که انسان همواره نیاز دارد جایگاه خود را در جهان بیابد و از لحاظ فکری و عاطفی با خود و با جهان به سازش برسد و خرسند شود. به نظر پلامناتز یکی از علایق مهم فلسفه ی هگل همین پویش ذهن انسان به سوی خرسندی است. از سوی دیگر پلامناتز به نقد دستگاه کلی فلسفه ی هگل و اندیشه ها و پیش فرض های آن و انسجام منطقی آن ها می پردازد. هدف او عرضه ی دورنمایی کلی نیست بلکه «وارد خانه می شود و به تجسس می پردازد.» به علاوه هدف نویسنده صرفا یافتن هماهنگی یا ناهماهنگی درونی آن فلسفه یا بهترین و وفادارترین تعبیر آن نیست بلکه می کوشد تا اهمیت آن را از لحاظ مسائل همیشگی انسان روشن سازد.

در کتاب حاضر، هگل کار خود را با بازنگری در جدول مقولات کانتی آغاز می‌کند و با طرح تمایز میان عدم‌تناهی راستین و عدم‌تناهی ناصل، مفهوم عدم‌تناهی را در فلسفه فیشته برای اولین بار به‌صراحت مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛ و در پرتو این سنجش است که به تبیین تازه‌ای از نسبت هستی (جوهریت، علیت و ...)، نسبت اندیشه (داوری، قیاس و ...) و تناسب (تعریف، فعل شناخت و ...) می‌رسد.

هگل در تأثیرگذارترین فصل مهم‌ترین اثر فلسفی‌اش، یعنی پدیدارشناسی روح، این ادعاهای محوری و خلع سلاح‌کننده را مطرح می‌کند که «خودآگاهی خود میل است» و این که «ارضاء» خود را تنها در خودآگاهی دیگری به دست می‌آورد. هگل در مورد خودآگاهی، تفسیر جدیدی از این ادعاهای انقلابی ارائه می‌کند که ریشه‌های آن‌ها را در فلسفه کانت جستجو می‌کند و ارتباط مستمر آنها را با تفکر معاصر نشان می‌دهد. همانطور که رابرت پیپین در کتاب «خودآگاهی نزد هگل» نشان می دهد، هگل استدلال می کند که ما باید روایت کانت از ماهیت خودآگاه را به عنوان ادعایی در فلسفه عملی درک کنیم، و بنابراین ما به دیدگاه های کاملا متفاوتی از احساسات انسانی، شرایط شناخت ما از جهان، و ماهیت اجتماعی سوبژکتیویته و هنجاری منتقل میشویم. پیپین توضیح می دهد که چرا این فصل از پدیدارشناسی هگل را باید به عنوان اساس فلسفه قاره ای بسیار متأخر و سنت های مارکسیستی، نئومارکسیستی و نظریه انتقادی دانست. او همچنین تفسیر خود از اظهارات هگل را با تفاسیر تأثیرگذار فصلی که فیلسوفان جان مک داول و رابرت براندوم ارائه کرده‌اند، مقایسه می‌کند.

تئودور آدورنو در ١٤ نوامبر ١٩٥٦، به مناسبت صدوبیستوپنجمین سالمرگ هگل، در دانشگاه آزاد برلین سخنرانی ای ایراد کرد که بنا بود به ابعاد و سویه های فکری هگل اختصاص داشته باشد. در همان ایام همین مباحث و دیگر مسائل و موضوعات را به نحوی مبسوط تر در قالب درسگفتاری رادیوی مطرح کرد. از آن جا که مباحث سخنرانی دانشگاهی و درسگفتار رادیویی عمیقا به هم ارتباط داشتند، آدورنو مضامین این دو را، به علاوه «اضافاتی مهم» در قالب تک نگاری ای با عنوان «سویه های فلسفه هگل» گرد هم آورد. تئودور آدورنو در این کتاب، برحسب قرائت خاص خودش از ایدئالیسم آلمانی به طور کلی و فلسفه هگل به طور خاص، آن هم قرائتی که به اقتضای فشردگی فضای نوشتار هیچ گاه آن قدرها بسط نمی یابد و صرفا به اشاره برگزار می شود، پاره ای از تعیین کننده ترین پروبلماتیک های فلسفه هگل و نیز دیگر فلسفه های ایدئالیسم آلمانی: کانت، فیشته و شلینگ را برجسته می کند، و البته به سرعت از روی آن ها می پرد، تا در نهایت گرهگاه های این فلسفه را به یکدیگر وصل کند و انسجام منطقی آن و در عین حال تنش درونی اش را نشان دهد. در بخشی از مقدمه ی مترجمان آمده است: ...آدورنو زمانی دربارۀ هگل نوشت: «در قلمرو فلسفه [های] بزرگ، هگل بی تردید تنها کسی است که حین مواجهه با آثار او بعضی اوقات آدمی دقیقا نمی داند و نمی تواند قاطعانه حکم کند که سخن بر سر چیست، و تضمینی وجود ندارد که چنین حکمی اصلا ممکن باشد»(Adorno, 1994: 89). بی شک این دعوی در قبال خود آدورنو نیز، همپای هگل، راست می آید. دشواری نثر آدورنو در اغلب مواقع سرگیجه آور است و بعضا خواننده را، حتی خوانندۀ جدی و پیگیری را که با مواضع وی آشناست، مستأصل می کند و به این صرافت می اندازد که شکست اش را بپذیرد و کتاب را ببندد. در اینجا نیز به سیاق دیگر کارهای آدورنو با متنی به غایت فشرده و سهمگین سروکار داریم که اهم مواضع فلسفۀ هگل را، آن هم در نسبت انتقادی اش با کل سنت ایدئالیسم آلمانی، به یک نفس ترین شیوۀ ممکن، بی آنکه در این میان به خواننده مجال نفس کشیدن بدهد، روایت می کند. این روایت اما به هیچ وجه شرح و تفسیری آموزشی برای آشنایی مقدماتی یا پیشرفته با فلسفۀ هگل نیست. با این اوصاف خواننده ای که به قصد آموختن هگل به سراغ جستار حاضر برود احتمالا دست خالی باز خواهد گشت . وی در جستار حاضر برحسب قرائت خاص خودش از ایدئالیسم آلمانی به طور کلی و فلسفۀ هگل به طور خاص، آن هم قرائتی که به اقتضای فشردگی فضای نوشتار هیچگاه آنقدرها بسط نمی یابد و صرفا به اشاره برگزار می شود، پاره ای از تعیین کننده ترین پروبلماتیک های فلسفۀ هگل – و نیز دیگر فلسفه های ایدئالیسم آلمانی: کانت، فیشته و شلینگ – را برجسته می کند، و البته به سرعت از روی آنها می پرد، تا در نهایت گره گاه های این فلسفه را به یکدیگر وصل کند و انسجام منطقی آن و در عین حال تنش درونی اش را نشان دهد. با این تفاصیل با متنی طرفیم که بی رحمانه دیریاب و خصمانه سخت فهم است. این حقیقت اما عوض آنکه در حکم توجیهی برای انصراف از مواجهه با متن باشد اتفاقا ما را به کلنجاررفتن با آن و سروکله زدن با دقایق اش ترغیب می کند؛ دست کم تجربۀ ما چنین بوده است. از همین رو مترجمان خود را در نهایت ناگزیر یافتند که پیچ وتاب ها، ابهام ها و ارجاعات متن را برحسب فهم خود و تا جایی که توان نظری شان اجازه می داد در قالب یادداشتهای مختصر و مفصل، به اقتضای هر مورد، روشن سازند. هر چه باشد با جستاری سروکار داریم که اساسی ترین نکته های آن صرفا در حد اشارات گذرا طرح شده اند و اغلب ارجاعاتش به کانت، فیشته، شلینگ و هگل، لابد به این دلیل که اشراف خواننده بر سنت ایدئالیسم آلمانی را پیش فرض گرفته است، بی مهابا به درون متن پرتاب شده اند.

تاریخ فلسفه آلمان در قرن نوزدهم معمولا بر نیمه اول آن متمرکز است - زمانی که هگل، ایده آلیسم و رمانتیسیسم غالب بودند. در مقابل، نیمه ی باقی مانده ی قرن، پس از مرگ هگل، نسبتا نادیده گرفته شده است، زیرا به عنوان دوره ای از رکود و افول دیده می شود. اما فردریک بایزر استدلال می کند که نیمه ی دوم قرن در واقع یکی از انقلابی ترین دوره های فلسفه مدرن بود، زیرا ماهیت خود فلسفه قابل استفاده بود و فقدان قطعیت منجر به خلاقیت و شروع دوره جدیدی شد. در این تاریخ مختصر و مبتکرانه فلسفه آلمان از 1840 تا 1900، بیزر بر موضوعات یا متفکران فردی تمرکز نمی کند، بلکه بر پنج بحث بزرگ آن دوره تمرکز می کند: بحران هویت فلسفه، مناقشه ی ماتریالیسم، روش ها و محدودیت های تاریخ، مناقشه یبدبینی. و.مناقشه ی نخواهم دانست. شوپنهاور و ویلهلم دیلتای نقش مهمی در این مناقشات ایفا می کنند، اما بسیاری از چهره های نادیده گرفته شده از جمله لودویگ بوشنر، یوگن دورینگ، ادوارد فون هارتمان، ژولیوس فراونشتات، هرمان لوتزه، آدولف ترندلنبورگ، و دو زن به نام های آگنس تاوبرت و اولگا پوبرت، نقش مهمی در این نوشته ها و نظریات دارند. کسانی که در تاریخ های فلسفه کاملا فراموش شده هستند. نتیجه ی همه ی این ها یک گزارش جدید گسترده، بدیع و شگفت‌انگیز از فلسفه آلمان در دوره حساس بین هگل و قرن بیستم است.

کتاب دانش پدیدارشناسی روح، اثری نوشته ی گئورگ ویلهلم فریدریش هگل است که نخستین بار در سال 1807 منتشر شد. این کتاب خارق العاده از هگل را می توان در زمره ی انقلابی ترین و جریان سازترین آثار فلسفی تمام تاریخ دسته بندی کرد. هگل در پیش گفتار این کتاب، به توضیح هسته و جان مایه ی روش خود می پردازد و عواملی را متذکر می شود که نقطه ی تمایز روش او با سایر متدهای فلسفی پیشین به حساب می آیند. او سپس در بخش آغازین کتاب، تفکرات امانوئل کانت درباره ی شک گرایی را به شکل خلاصه توضیح می دهد و آن ها را کامل می کند. کتاب دانش پدیدارشناسی روح به شش بخش تقسیم می شود که «آگاهی»، «خودآگاهی»، «عقل»، «روح»، «دین» و «دانش کامل» نام دارند. طیف گسترده ی موضوعات مورد پرداخت در این کتاب، به شکلی کاملاً منحصر به فرد و آن قدر با توازن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند که این روش با نام «دیالکتیک هگلی» شناخته می شود. این کتاب، پژوهشی شگرف درباره ی رشد ذهن از آگاهی مستقیم به فلسفه ی علمی است و به عنوان یکی از تأثیرگذارترین و ماندگارترین آثار فلسفی غرب شناخته می شود.