آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به بررسی رابطه عقل و ایمان در اندیشه اگزیستانسیالیستی کی یرکگور می پردازد. کی یرکگور ایمان را با واژه هایی همچون «شور»، «جهش»، و «رابطه با خدا» توصیف می کند و آن را برتر از عقل و گاهی در تضاد کامل با آن می پندارد. به نظر کی یرکگور ایمان را می تواند ما را نجات دهد، اما نمیتوان ایمان را با عقل شناخت. وی در تعارض میان عقل و ایمان جانب ایمان را می گیرد و از این رو «ایمان گرا » خوانده شده است. این مقاله می کوشد نشان دهد که کی یرکگور در تشریح ماهیت ایمان گریزی از نوعی عقل گرایی روشنگری ندارد. برای نشان دادن این امر به آراء برخی مفسران اندیشه کی یرکگور نیز استناد شده است. رابطه عقل و ایمان از دیر باز هم در سنت مسیحی وهم در سنت اسلامی ما از جمله موضوعات جنجال برانگیز فلسفی و کلامی بوده، هست و احنمالا خواهد بود. علت بحث برانگیزی این موضوع به ماهیت های کاملا متفاوت عقل و ایمان باز میگردد.فیلسوفان و متکمان در طول تاریخ فلسفه گاهی این دو را مکمل هم دانسته اند، گاهی مقابل هم و گاهی نیز کاملا متفاوت از هم تفسیر کرده اند.

"ترس و لرز کتاب ایمان کیرکگور است و نیز مهم‌ترین کتاب وی. خود او این کتاب را بهترین اثر خود دانسته و چنین گفته: این کتاب برای جاودانه‌کردن نام من کافی است گر چه به گفته هیرش این دشوار‌ترین اثر کیرکگور است که در آن بیش از هر اثر دیگر به هر وسیله‌ای در سرگردان‌کردن خواننده کوشیده است. نویسنده، در این کتاب به طرح دو مسئله مرتبط به هم که وابستگی ویژه‌ای به زندگی خود وی دارد، می‌پردازد: 1. رابطه فرد با امر واقع چه باید باشد؟ 2. رابطه او با زمان چه باید باشد؟ از نظر وی «ایمان» آخرین مرحله از مراحل سه‌گانه حیات و وجود (اگزیستانس) آدمی است. وی دو مرحله قبلی را پیش از تألیف کتاب ترس و لرز در کتاب «یا این یا آن» آورده است. مرحله اول زندگی «استحسانی یا زیبایی‌شناختی» است. داعی شخص در این مرحله «لذت» است. او از این زندگی کولی وار، بی‌سر و سامان، دم‌غنیمتی و تنعمات آن، لذت می‌برد و از این لذت‌بردن خویش نیز لذت می‌برد. مرحله دوم زندگی «اخلاقی» در این نحوه از زندگی، شخص اصول کلی اخلاقی را رعایت می‌کند. نماد این مرحله ازدواج و تعهد به خانواده است و زندگی در کنار خانواده و همراه با خوشبختی سر و سامان می‌یابد سومین مرحله، مرحل«دینی» است مرحله به اجمال در کتاب «یا این یا آن»، وصف شده و در کتاب ترس و لرز» مبسوط مورد بحث قرار گرفته است. او داستان ابراهیم یا در کتاب من دستمایه تأملات دینی ـ فلسفی و یا به تعبیر دقیق‌تر، هستی یا (اگزیستانس) خود قرار می‌دهد. این تأملات با حیات و احوال شخه به ویژه فراز و فرود رابطه وی با معشوقش رگینا، ربطی کاملاً مشخص دارد آنچه در کتاب مقدس در سفر تکوین در باب ابراهیمی و جریان قربانی‌شدن اسحاق (بنا به تلقی مسیحیان) آمده است، این است که ابراهیم پس از سال‌ها انتظار و دعا به درگاه خداوند صاحب فرزندی می‌شود. کودک در برابر نگاه پدر، بزرگ می‌شود و مهرش در دل پدر تثبیت می‌شود. پس از آنکه فرزند رشد نمود و جوان برومندی شد، ناگهان آزمون الاهي فرا می‌رسد «خداوند ابراهیم را امتحان کرد و به او گفت: اسحاق یگانه فرزندت را که دوستش می‌داری برگیر و به وادی موریه برو، در آنجا او را بر فراز کوهی که به تو نشان خواهم داد به قربان بسوزان» و این‌گونه حرکت دیالکتیکی ایمان آغاز می‌شود. حرکتی میان عشق و طلب پدرانه از یک‌سو و عشق و تسلیم پیامبرانه از سوی دیگر. نتیجه این دو کشش و گرایش متغایر، ایمان است. خدا قربانی‌شدن اسحاق را می‌خواست و نمی‌خواست. به همین سبب ایمان تمنای محال است اما آنچه برای انسان محال است برای خداوند محال نیست. از نظر کیرکگور ایمان طور ماورای عقل و نه ضد‌عقل است. عقل در برابر ایمان حیران و مات می‌شود و به همان میزان که اخلاق در عقل و اعتدال ریشه دارد از ساحت ایمان به دور است. قتل فرزندان به هیچ‌رو فعلی اخلاقی نیست. فعل اخلاقی یک امر و الگوی کلی همگانی است، اما ایمان به مقوله «شخص و فرد» تعلق دارد. ایمان از فراسوی نیکی و بدی می‌آید و به همین دلیل اخلاق شهر در مقابل آن حیران می‌شود. کیرکگور معتقد است با امر مطلق باید به نحو مطلق معامله کرد و این معامله‌ای است که در آن وظیفه را امر مطلق (خدا) مشخص می‌کند نه اصول عقلانی یا اخلاقی کلی و از پیش تعیین‌یافته کیرکگور پارادوکس ایمان را اینگونه بیان می‌کند (یا وکینه ملی در برابر خدا وجود دارد و طبق آن فرد به عنوان فرد از کلی برتر است و به عنوان فرد در رابطه‌ای مطلق با مطلق قرار دارد و یا در غیر این صورت ایران هرگز حادث نمی‌شود (به وجود نمی‌آید) زیرا همیشه وجود داشته است (قدیم است) و به تعبیر دیگر ابراهیم خاسر است. ترس و لرز دیالکتیک کیرکگور است که در آن مفاهیمی مهم در مرکز توجه نویسنده قرار دارد. مفاهیمی همچون شک، عشق، ایثار و ایمان که به تعمیر وی، «عالی‌ترین شور» و «آن عنصر اصالتاً انسانی» است.. هر اندازه نیز نسلی از نسل دیگر بیامود، باز هم نمی‌تواند عنصر اصالتاً انسانی را از نسل پیشین فراگیرد. از این حیث هر نسلی از ابتدا آغاز می‌کند. این «عنصر اصالتاً انسانی» همان شور است اما عالی‌ترین شور در انسان، همان ایمن است و در اینجا هیچ نسلی جز از همان جایی که نسل پیش آغاز کرده، شروت نمی‌کند. "

در اندیشه کی‌یرکگور، تربیت دینی فرایندی است که مبنای آن درونی بودن ایمان و هدف نهایی‌اش حضور در پیشگاه خداوند است که به کمک حادثه‌ای فوق‌العاده به نام جهش ایمانی حاصل می‌شود؛ ضمن اینکه وی بر آگاهی توأم با آزادی فرد در انتخاب اعتقادات خویش به دور از هر جبر و تحمیلی تأکید می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد با این که جهش ایمانی و درونی بودن ایمان (و عدم امکان تحمیل آن از بیرون) مورد وفاق هر دو اندیشمند است و هر دو تأکید دارند که ایمانی پایدار است که دستاورد آزادی فرد در انتخاب آموزه‌های اعتقادی خویش باشد، شهید مطهری معتقد است جهش ایمانی برای همگان امکان‌پذیر نیست و تنها برای تعداد اندکی از خواص اتفاق می‌افتد که مورد عنایت الهی قرار گرفته‌اند و تعمیم آن به همه انسان‌ها ایمان را به مفهوم کلی و مبهم و تا حدودی دست‌نیافتنی تبدیل می‌کند. ایمان در اندیشه کی‌یرکگور بیشتر از ایمان شهودی به ایمان احساسی شبیه است و این در حالی است که جایگاه شک، شک موقت و نه شک دائم، در اندیشه استاد مطهری اهمیت خاصی دارد. در مقوله ارتباط با دیگران و ایمان، استاد مطهری در نقطه مقابل کی‌یرکگور است و دیگران را از مقوله ایمان جدا نمی‌داند و بر این باور است که داشتن درد خلق به نوعی همان درد حق داشتن است و سیر به‌سوی خدا بر پایه‌ای از رابطه با انسان‌های دیگر بنا شده است.

فاقد چکیده

منشأ درد و رنج‌های انسان و شیوه مواجهه و راه درمان آن از موضوعات اساسی بشر در هر دوره‌ای بوده است. برآورده نشدن انتظارات انسان در روابط چهارگانه او با خود، غیر، هستی و خدا به سبب عامل (عوامل) فردی، اجتماعی، سیاسی، طبیعی و ماورای طبیعی تولید رنج می‌کند. در نهج‌ البلاغه بزرگترین دردها، کفر، نفاق، غیّ (بیراهه‌روی) و ضَلال (گمراهی) معرفی شده و از رنج حقیقی انسان دردمند سخن رفته است که ناشی از جداافتادگی او از خالق و کوشش برای لقای اوست. در نهج البلاغه برای کاهش، تحمل و تبدیل رنج‌ها چهار مقول? دینی مطرح است. به عبارت دیگر، بر مبنای ایمان و براساس سه اصل تقوا (پرواداری) ، زهد (پارسایی)، و احسان؛ مدلی اخلاق‌گرایانه با ساختار شش وجهی 1ـ بینش‌ها، 2ـ ارزش‌ها، 3ـ گرایش‌ها، 4ـ روش‌ها، 5ـ کنش‌ها، 6ـ گویش‌ها استنباط می‌شود. چهار مقول? فوق پیوندی جدانشدنی دارند. ایمان در رابط? انسان با خالق، رنج حقیقی انسان را تسکین می‌دهد و بر روابط دیگر پرتوافکن است، و تقوا در رابط? انسان با خود، زهد در رابط? انسان با هستی و احسان در رابط? انسان با دیگر انسان‌‌ها، رنج‌های حاصل از این روابط را می‌کاهد. برای بررسی دیدگاهی دیگر نسبت به رنج، به آراء متفکّری مراجعه شده که از بزرگترین عارفان مسیحی است و مهم‌ترین دغدغه‌اش بازگوکردن حقیقت ایمان و رنجی است که مومن راستین، پس از ورود به ساحت ایمان باید به دوش کشد. مفهوم رنج در تفکر سورن کی‌یرکگور ـ پدر اگزیستانسیالیسم (1813 ـ 1855 م) ـ ، از دریچه ایمان و در چارچوب نوعی الهیات مسیحی نگریسته شده است. با تبیین آراء او درباره رنج، علت، ماهیت و شیوه رویارویی با آن، می‌توان یک بررسی تطبیقی میان دو رهیافت اسلامی و مسیحی به مفهوم رنج را سامان داد و با جمع وجوه مشترک هر دو دیدگاه و افزودن وجوه متعالی برگرفته از تعالیم اسلامی (در نهج البلاغه)، می‌توان در پروراندن یک الگوی مذهبی جهانشمول برای انسان معاصر سهیم شد.در این تحقیق به روش تحلیل متن، دیدگاه امام علی (علیه السّلام) دربار? رنج‌ها و شیوه‌های مواجهه با آن و درمان دردها به طور تفصیلی تبیین شده، و دیدگاه‌های کی‌یرکگورِ مسیحی در این باره، با توجه به کتاب «سیرت دردمندان»، به اجمال بررسی شده است.

این مقاله به بحث و بررسی آراء و افکار داستایوفسکی درباره انسان و وضع و حال اگزیستانس او اختصاص دارد . در این مقاله از رهگذر بررسی رمانهای داستایوفسکی مفاهیمی همچون ، اگزیستانس، دلهره هستی، دلهره اینجا و اکنون و پرتاب شدگی و همچنین مسائلی مانند آزادی و اخلاق و وجود خداوند از دیدگاهی وجودی و اگزیستانسیال مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.