آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر در صدد بررسی قسمت‌هایی از جهان بینی متفکر بزرگ مصری، محمد عبده است. مبنای کار ما برای رسیدن به این هدف، کتابی با عنوان «محمد عبده، قراءه جدیده فی خطاب الاصلاح الدینی» اثر محمد الحداد، متفکر تونسی است. این کتاب در واقع چکیده‌ای از رساله‌ی دکتری ایشان، در دانشگاه سوربن فرانسه بوده، که در سال 1994 زیر نظر استاد ارکون، ارائه گردیده است. نویسنده هدف خود از این تحقیق را دستیابی به فهم جدیدی از گفتمان عبده بیان می‌کند و دلیل انتخاب عبده را دو چیز می‌داند: 1-‌ عبده نقطه‌ی اوج تجدد، در گفتمان دینی را به تصویر می‌کشد. 2- شهرت بسیار زیاد محمد عبدهپس از بیان توضیحات مقدماتی در مورد انواع متن و روش‌های ‌تفسیر و قرائت متون، نویسنده ادعا می‌کند که تألیفات دوران جوانی عبده ارزش بیشتری دارند. او بعضی از کتب و مقالات عبده را ناشی از اوضاع سیاسی و اجتماعی، از جمله موقعیت حساس عبده در دانشگاه الازهر می‌داند و معتقد است که بسیاری از عقاید مطرح شده در این آثار، عقاید واقعی عبده نبوده‌اند. ایشان همچنین ادعا می‌کند که بر خلاف باور عمومی، رشید رضا شناخت بسیار اندکی از عبده داشته و حتی نشان می‌دهد که رشید رضا در مواردی به حذف و احیانا تحریف آثار عبده دست زده است. بعد از این ایشان، به بیان نظرات الهیاتی خاص عبده، از جمله رد ابطال تسلسل، حادث بودن عالم، لزوم توقف در فهم کیفیت علم پروردگار، حادث بودن کلام الهی، پذیرش وحدت وجود، پذیرش حسن و قبح عقلی و ... می‌پردازد. در پایان نیز، تأثیر بعضی از شخصیت‌های ‌غربی، بر گفتمان اصلاحی محمد عبده؛ و همچنین دلایل سلفی نبودن او، مورد بررسی قرار گرفته است.

سید حسین نصر، یکی از طرفداران حکمت خالده است که با نقد دنیای متجدد، می‌کوشد معرفت قدسی را جای‌ گزین مدرنیسم سازد. از نظر وی، «خالده» معرفتی است که درون همه ادیان و سنت‌ها وجود دارد. لازمة سنت‌گروی، اعتقاد به یک امر قدسی است که نه تنها مرجعیت فکری انسان‌هاست که در رفتار آن‌ها نیز تجلی می‌یابد. معرفت شناسی نصر، معرفتی است مبتنی بر عقل شهودی و نه عقل استدلالی. فعلیت عقل شهودی نیز با وحی است، نه علوم اکتسابی. معرفت قدسی برای آدمی، آزادی بخش است؛ زیرا که همة وجود او را در بر می‌گیرد. ریشه این معرفت قدسی نیز در انسان شناسی نصر نهفته است که انسان را موجودی حامل امر قدسی می‌داند. به باور وی آنگاه که آدمی در بهشت برین بود، از این معرفت قدسی برخوردار بود، ولی با هبوط به دنیا، آن معرفت را از دست داد. نتیجه این هبوط آن شد که آدمی اشیاء را در حالت غربت و انفصال می‌بینید؛ نه وحدانی و در ارتباط با حق. بر خلاف دیدگاه نصر، در دورة جدید، این انسان شناسی تغییر یافته است و معرفت پاره پاره‌‌ای از انسان عرضه می‌شود. باید ریشة ضعف‌های انسان شناسی جدید را در بی‌توجهی به معرفت قدسی و نگاه کمیت گرایانه به انسان و جهان دانست. قداست زدایی از معرفت و پیدایش علم جدید سبب شد ساحت ذوقی وجود انسان به فراموشی سپرده شود و آدمی از مرکز کلی وجود جدا گردد.

آیات و روایات بسیاری مسئله احباط و تکفیر اعمال را مطرح می‌کنند. این بحث از موضوعات مهم اعتقادی است که در باور به معاد، حسابرسی اعمال، عدل الهی و ... تأثیر دارد. با وجود تصریح گسترده این موضوع در نصوص و تأثیر آن در بسیاری از اصول اعتقادی، باز هم میان مفسّرین و متکلّمین در پذیرش یا نفی آن اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد تا آن‌جا که برخی به صراحت آن را نفی و برخی قاطعانه می‌پذیرند.فرضیه این رساله عبارت است از این‌که: با توجه به وجود آیات متعدّد در زمینه‌ی حسابرسی دقیق اعمال، این امر مورد تأیید علماء بوده و آیاتی که اشاره به احباط و تکفیر اعمال دارند دارای تفسیر و توجیهی خاص می‌باشند.در این رساله علاوه بر تبیین مبسوط بحث و طرح بسیاری از جوانب آن به سه مسئله مهم پرداخته شده است؛1- توجیه سازگاری آیاتی که تصریح به احباط و تکفیر دارند با آیاتی که بر حسابرسی دقیق اعمال تأکید دارند. نتیجه نهایی مفسّرین در این زمینه آن است که اعمالی که حبط نشده اعم از نیک و بد در قیامت مورد وزن قرار می‌گیرند. 2- دلیل نزدیک شدن رأی امامیه به اشاعره و تقابل با معتزله در این موضوع با وجود این‌که امامیه و معتزله قائل به حسن و قبح عقلی بوده و اشاعره آن را نفی می‌کنند. در این مورد اشکال را به محدوده مستقلات عقلیه و مصادیق آن برمی‌گردانند. 3- چگونگی توجیه بحث احباط با توجّه به جایگاه نگاه وجودی و تغیّر ناپذیری علم خداوند از دید فلاسفه‌. حاج ملّا هادی سبزواری این مسئله را به محو وجوه نورانی و ظلمانی امور برمی‌گرداند. بعد از تحقیقات گسترده و رجوع به منابع بسیار می‌توان گفت در میان متکلّمین نظر علّامه مجلسی با توجه به این‌که جمیع آیات و احادیث را پوشش داده و آراء مختلف را جمع می‌کند، به حق نزدیک‌تر است.البته جای شگفتی دارد که فلاسفه در چنین موضوع مهمّی چندان اظهار نظر نکرده و اگر وارد شده‌اند بیشتر نظر کلامی ارائه کرده‌اند تا فلسفی.

رساله ی حاضر با موضوع تصحیح ، تحقیق ، ترجمه و شرح نسخه ی خطی رساله ی توحید ملا محمد سعید رودسری گیلانی می باشد، که در سه بخش: مقدمه، متن تصحیح شده و ترجمه، ترتیب داده شده است و در ضمنِ متن تصحیح شده، تحقیق و در ضمنِ ترجمه، به شرح پرداخته شده است. نسخه ی موجود که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگه داری می شود و با واسطه از مجموعه ی تاریخی، مذهبی و فرهنگی تخت فولاد به دست مصحح رسیده است، تا به حال تصحیح نشده بود و با جست و جویی که صورت پذیرفت، نسخه بدلی برای آن در فهرست نسخ خطی مختلف یافت نگردید.کتابت نسخه ی حاضر به دست محمد بن حبیب(حبیب الله) و در زمان حیات مصنف، یعنی۲۲صفر سال ۱۱۱۵ق به پایان رسیده است و فاضل سراب که معاصر و هم درس حوزه ی علامه محقق سبزواری با ملا محمد سعید گیلانی بوده است ،رساله ای در پاسخ به وی ، که همان حواشی بر رساله ی توحید ملا محمّدسعید رودسری است ، نوشته است. در این رسالهکه با عنوان رساله ی توحید یا رساله ی وحدت وجود و یا رساله ی رد براهل شهود، که قائل به وحدت وجود هستند از آن یاد شده است، همانطور که از این عناوین برمی آید از اشکالات فلسفی و کلامی به نظریه ی وحدت وجود سخن به میان آمده ، که درابتدا به سراغ آن چیزی که موجب به اشتباه افتادن قائلین به وحدت وجود گردیده است، رفته و سپس توالی فاسدی که چنین اعتقادی، به همراه دارد را ذکر می نماید و در ادامه، منشأ اشتباه آنها را- که خلط بین دو معنای مطلق وجود است-مورد نقد و بررسی قرار میدهد و به ادلّه ی توحید و اشکالات وارده ی بر آن به خصوص شبهه ی ابن کمّونه می پردازد.

اگزیستانسیالیسم معرف مرحله‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ فلسفه‌ی غرب، و به طور کلی، تاریخ تفکر است. زیرا اظهار این که در قلب هر اگزیستانس غیرعقلانیت بنیادینی وجود دارد، انتقاد کوبنده‌ای را علیه یکی از اصلی‌ترین و دامنه‌دارترین فرض‌های سنت غربی وارد می‌سازد. انکار عقلانیت نهایی جهان از سوی اگزیستانسیالیسم، و ازاین‌رو انکار قابل فهم بودن واقعیت، اصولی را از بین می‌برد که این اصول به بنیان نهادن نهادهایی از قبیل علم، دین و اخلاق کمک کردند. به موجب این امر، اگزیستانسیالیسم راهگشای گرایش پست-مدرن کنونی در تفکر غربی، در کنار انکار معیارهای عینی برای تفکر و عمل، گشته است. و در این‌جا، ما با چالشی فلسفی روبه‌رو می‌شویم که با آن تفکر اگزیستانسیالیستی و نتایج آن با انسانیت معاصر مواجه می‌شوند. به عبارت دیگر، چگونه می‌توانیم به معنای واقعی جهان نامعقول ذاتاً مبهم را بفهمیم؟ و چگونه باید نقش خودمان را در چنین جهانی بفهمیم؟ با فروپاشی معیارهای عینی چطور باید رفتار کنیم؟ این پرسش‌ها، که مدت‌ها پیش به وسیله‌ی نیچه مطرح شد، به مسائلی تبدیل شده‌اند که آینده‌مان به حل آن‌ها وابسته است.