آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اگر بخواهیم از حکمت اسلامی، برای تأسیس علوم انسانی بومی استفاده کنیم، باید توجه داشته باشیم که چه مؤلفه هایی علوم انسانی مدرن را شکل داده و باید بتوانیم با توجه به آنها تحولی ایجاد کنیم. فکر نکنیم آن علوم انسانی را می توان به فکری که ما داریم محول کرد، بلکه باید طوری بیندیشیم که در عین حال که اصالت اندیشه خود را حفظ کنیم با ساز و کاری که علم انسانی می تواند شکل بگیرد نیز آشنا شویم. این راهی است که امکان تحول علوم انسانی را فراهم می کند و گرنه اگر ما به این تحولات بی توجه باشیم احتمال اینکه موفق شویم در کار خودمان چندان زیاد نیست.

به نظر من، ما می توانیم علاوه بر روش، به لحاظ محتوا نیز با اندیشه هگل نسبت برقرار کنیم، به این دلیل که خواه ناخواه، در تاریخ غرب وارد شده ایم و مسائلمان جدا از مسائل تاریخ غرب نیست. اکنون تاریخ غرب میدل به تاریخی فراگیر شده است و ما نیز در آن مشارکت داریم. برای مثال، امروزه بحثی داریم با عنوان مهندسی فرهنگی، منظور از آن در ادبیات امروز، فرآیند باز طراحی و اصلاح شئون و نظامات مختلف فرهنگی، اجتماعی سیاسی و اقتصادی کشور و با طراحی یک زمینه مساعد و یکپارچه برای مولفه های مختلف اجتماعی است که ذیل فرهنگ و اجزاء فرهنگ به همدیگر مرتبط شوند. پس کوشش می شود تا مسیری طراحی و افقی بازبینی شود که اضلاع گوناگون اجتماعی در نسبت با آن سازمان یابند. یعنی یک فکر کلان که امور را از افراط و تفریط باز دارد. هگل نیز به نوعی همین کار را کرده است. او تحت مفهوم “مطلق” فرآیندی عظیم طراحی کرده است که تمام اجزاء و شئون اجتماعی، مانند علم، هنر، سیاست، حقوق، اخلاق و دین در زمینه ای یکپارچه به یکدیگر گره خورده اند، او کوشیده است به کل فکر کند، کلی که هگل آن را مطرح کرده است، چیزی است که بدون فهم آن، فهم مدرنیته امکان پذیر نیست. پس اگر ما می خواهیم حتی «مهندسی فرهنگی» را به درستی محقق سازیم، با نگاه کل اندیشه هگل مناسبتی خواهیم یافت. هگل البته در سایه اندیشه ای فراگیر و مبانی برآمده از وضع تاریخی اروپا مدرنیته را تفسیر کرده است؛ یعنی به واقعیت امور توجه داشته است. ما نیز باید به همین حیث واقعی مسائل توجه داشته باشیم؛ یعنی نگاه به آرمان ها نباید ما را از ملاحظه تاریخی و انضمامی مسائل دور کند.

این یک سخنرانی دقیق با رعایت ظرایف علمی است. ممکن است شنونده‌ی کم‌تر آشنا با مفاهیم و اصطلاحات پیچیده‌ی فلسفی، گمان کند که این سخنرانی، چندان چیز دندان گیری برای او ندارد. آشنایان به فلسفه نیز ای‌بسا بگویند که این یک ارائه‌ی کوتاه از مهم‌رین لحظات تاریخ فلسفه است که از پس توضیح پیچیدگی مفاهیمی که پایشان وسط کشیده شده، بر نیامده است. با اینهمه، این یک سخنرانی دیدنی است. آنهم نه فقط برای اهل فلسفه، که برای همه ی کسانی که سودای کار علمی در ایران را دارند. کسانی که آشنایی بیشتری با دکتر طالب زاده دارند، می دانند که طالب زاده، معمولا شمرده و دقیق سخن می گوید. بسی بیشتر از آن دقت و طمأنینه ای که معمولا از سخنرانان علمی در ایران سراغ داریم. ممکن است این دقت، ناشی از علاقه و انس او به سنت زُمخت فلسفه آلمانی باشد و یا برآمده از تجربه‌ی رسانه ای او در چند سال مدیریت شبکه ۴ تلویزیون. اما هرچه باشد، دقتی که در اینجا می بینیم، فراتر از منش و رفتار عادت شده در دکتر طالب زاده، چیزی درباره‌ی محتوای این سخنرانی به ما می گوید. می توانیم ادعا کنیم که در این سخنرانی، فرمِ ارائه و محتوا به هم رسیده اند! طالب زاده در این سخنرانی بنا دارد درباره‌ی ضرورت های تأسیس علوم انسانی در ایران بگوید. محتوای سخنرانی، مملو از پیچیدگی های فلسفی است اما آنچه نهایتا از پس آن مفاهیم پیچیده برمی‌آید، تأکید و توصیه طالب زاده به دقت و طمأنینه در مواجهه با پیچیدگی های علوم انسانی است. او البته نسخه ای نیز برای این توصیه اش دارد و آن بازگشت به بنیان های علوم انسانی است. اما هرکس که پس از خواندن این سطور، فیلم این سخنرانی را تماشا کند، اذعان خواهد داشت، دقتی که طالب زاده در پی تأکید و اصرار بر آن است، چیزی شبیه به همان دقت و طمأنینه‌ای است که خودش در ارائه‌ی ظرایف پیچیده فلسفی به مخاطبانش به کار بسته است. تأسیس علوم انسانی، دقت می‌طلبد دقتی که بیش از هر محتوای اثباتی، وابسته به منش و فرم دقیق کار علمی است. • این سخنرانی، در همایش «جهان انسانی، حکمت اسلامی»، در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و به همت کانون اندیشه جوان و کارگروه فلسفه اسلامی موسسه اشراق ایراد شده است

فاقد چکیده