آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش از رابطه خداوند و جهان، در طول تاریخ فلسفه، پرسشی همواره مهم و حیاتی بوده است. این رابطه گاه رابطه‌ای جدی و آن به آن و متصل و گاه منفصل و اصطلاحا سکولار است. در این نوشتار تلاش شده که بر مبنای فلسفه دین هگل، فیلسوف مهمی که به بازتفسیر مسیحیت می‌پردازد، به ایضاح رابطه خدا و جهان در نظرگاه وی پرداخته شود. جایگاه خداوند در جهان چیست؟ برای این کار، پس از طرح دوگانه تعالی و حلول در تفسیر پروتستانتیزم به تعریف سکولاریسم جهت تبیین این مفهوم و سپس به توضیح تثلیث، آموزه مهم مسیحیت که در فلسفه دین هگل جایگاه مهمی دارد پرداخته می‌شود. این آموزه بنا به تفاسیری از خود هگل، زیربنای دیالکتیک سوژه-ابژه را در هگل تشکیل می دهد و او مواقف دیالکتیک را با اقانیم تثلیث توضیح می‌دهد. در انتها رابطه خدا و جهان از منظر دوگانه حلول و تعالی در نظرگاه هگل شرح و توضیح داده می‌شود.

بحثِ «الهیات‌ایجابی و سلبی»، دو جریان متقابلی که در طول تاریخ تفکرِفلسفی در باب خدا هر یک متفکران بزرگی را از آنِ خود کرده­اند، بحث از یکی از مهم­ترین وجوه رابطة معرفت­شناختی انسان و خداست. مقالة‌حاضر به بحث از تلقی "مایستر اکهارت" (Meister Eckhart) (حدود1260-1328م)، عارف بزرگ مسیحی، در باب این دو رویکرد ایجابی و سلبی می­پردازد. در این مقاله، در ابتدا باتوجه به تعابیر اکهارت هر دو الگوی‌سلبی و ایجابی در منظومة فکری این متفکر اجمالاً برجسته می­شود. سپس برای هماهنگ‌کردن این دو سنخ تعبیر متعارض پیشنهاداتی طرح و مورد ارزیابی قرار می­گیرد. پس از آن، از آنجا که جمع شایستة میان این تعابیر متعارض تکلف­آمیز می­نماید، هر دو الگو در منظومة فکری اکهارت به رسمیت شناخته‌شده، و سپس در دو بخش بعدی مقاله هر یک از این دو رویکرد سلبی و ایجابی تفصیلاً مورد بحث و ارزیابی انتقادی قرار می­گیرد. پس از آن در بخش «جمع­بندی و خاتمه» از وجهه­نظر تبیینی دیگری برای تبیین این تعارض­ها از طرقی مانند تفکیک تاریخی و تفکیک میان مقام­های بحث تلاش می­شود. در پایان نیز به آبشخورهای فکری مختلف و علائق و تعلقات متفاوتی اشاره می­شود که ازجمله این دو رویکردِ متعارض اکهارت ریشه در آن‌ها دارند.

در اين مقاله، مسئلة فقر وجودي با توجه به سير مفهومي آن از آغازين مراحل شكلگيري فلسفة‌اسلا‌مي تا زمان صدرالمتألهين مورد بررسي قرار گرفته و در اين راستا تلا‌ش شده علا‌وه بر تبيين معناي موردنظر صدرالمتألهين از فقر ذاتي موجودات، نشانه‌هايي از اين بحث كه در فلسفة پيش صدرايي نيز مطرح شده مورد بررسي قرار گيرد. از اينرو ابتدا با برجسته كردن برخي اشارات در كلا‌م فيلسوفان بزرگ پيش از ملا‌صدرا همچون فارابي، ابن‌سينا و سهروردي در مباحثي همچون مناط نياز معلول به علت و دوام احتياج معلول به علت، تلا‌ش شده تا نكات مرتبط با اين بحث استخراج شود و در نهايت به بيان ديدگاه ملا‌صدرا در خصوص اين بحث و نتايج و لوازم آن در فلسفة صدرايي و تمايز آن با فلسفة پيش‌صدرايي پرداخته شده است. بنابرين هدف اينست كه هم سير بحث نشان داده شود و هم تحولي كه با فلسفة صدرايي در اينباره اتفاق افتاده مورد توجه قرار گيرد و بدين ترتيب اهميت و جايگاه والا‌ي اين مسئله در نظام فلسفي حكمت متعاليه بيش از پيش آشكار گردد.

این مقاله به تقریر بحث متناهی و نا متناهی در فلسفه اسلامی و بررسی استدلال های مربوط،به ویژه از افق ریاضیات و فیزیک اختصاص دارد.حکمای اسلامی در طبیعیات،جسم وقوای تحریکی جسم را متناهی دانسته اند و رای به محدودیت مکانی جهان داده اند و هم چنین قوای تحریکی جسم را از جهت شدت و مدت نیز محدود دانسته اند،لکن جهان را از حیث زمان نامحدود وصف کرده اند و همچنین،دربحث از سلسله علل برتناهی علل چهار گانه استدلال کرده اند.

این که چگونه وجود و ماهیت بر یکدگر افزوده می شوند برای تبیین موجود خارجی اهمیت زیادی دارد، توماس به نظریة قوه و فعل رجوع می کند و ماهیت تام را به منزلة قوه و وجود را به منزلة فعلیت لحاظ می کند و از این رو در معنای قوه و فعل توسعه می دهد تا نسبت مفهومی آن ها منحصر به حرکت نباشد و شامل هر موجودی که از وجود و ماهیت تشکیل می شود نیز، بشود. این مقاله ضمن طرح مبانی توماس، اصالت وجود او را مورد بررسی قرار می دهد و این نظر را مطرح می کند که توماس برخلاف رأی برخی توماس شناسان مشهور، اصالت وجودی نیست بلکه بدون التفات به تفکیک میان اشتراک معنوی و حمل متواطی که حکمای اسلامی به آن تأکید کرده اند به نظریه ای رسیده است که نقاط ضعف اساسی دارد.

چکیده (فارسی): نظام فلسفی شوپنهاور که هم در گروه فلسفه های ایده آلیستی طبقه بندی می شود و هم در گروه فلسفه های رمانتیسیتی، در اساس بر مبنای یک ایده ی واحد بنا شده است، ایده ای که در خصوص نظریه ی او پیرامون واقعیت بنیادینی است که در ورای تمامی موجودات واقعی قرار دارد. این ایده ی واحد حاصلِ باورِ فلسفیِ دو گانه انگاری است که قائل به وجود دو جنبه از جهان است – یعنی، جهان همچون تمثّل، یا جنبه ی خارجی جهان (به بیان کانت، جهانِ پدیداری و فنومنال) ؛ و جهان همچون اراده، یا جنبه ی درونی جهان (به بیان کانت جهانِ نومنال، یا شئ فی نفسه). شوپنهاور این ایده ی واحد را در چهار بخش یا چهار کتاب متوالی در اثر اصلی خویش جهان همچون اراده و تمثّل نشان داده است. این چهار بخش کاملاً ایده ی واحد شوپنهاور را از جهات مختلفِ معرفت شناسی، مابعد الطبیعی، زیبایی شناسی و اخلاق آشکار می سازند. توجه و تأکید بخشِ نخست بر موضوع جهان، به مثابه ی چیزی است که ما آن را از طریق آگاهیِ معمولِ حاصل از علم و ادراک متعارف همگانی در می یابیم. بخش دوم، جهان را به شکل واقعی آن نشان می دهد، و طبیعتِ پلیدی را که در واقعیتِ بنیادین جهان نهفته است، روشن می سازد، و از اینجا بدبینی متافیزیکی شوپنهاور آشکار می شود. بخش های سوم و چهارم راه هایی را که شوپنهاور برای رهایی و فرار از این طبیعتِ پلید پیشنهاد می کند، به ما عرضه می دارند. شوپنهاور معتقد است راه رهایی انسانها دستیابی به سطح بالایی از آگاهی است که در دو امر - یعنی تجربه ی هنری و زندگی زاهدانه ی قدیسان - یافت می شود. شوپنهاور بخشی را که به بیان و نشان دادن جهان همچون تمثّل می پردازد مقدمه ای ضروری برای فهم نظریه ی متافیزیکی خود می دانست. این بخش در رساله ی دکتری او تحت عنوان ریشه ی چهار وجهی اصل دلیل کافی و قسمت اول جهان همچون اراده و تمثّل مورد ملاحظه قرار گرفته و رساله ی حاضر نیز معطوف به همین بخش است.