آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن چشمه‌ای همیشه جاری در بستر زمان است که تشنگان حقیقت و هدایت از زلال آن سیراب گشته و هم چنان در گذر زمان، جاری و جاودانه است. یکی از مهم‌ترین رموز جاودانگی قرآن، تطبیق و سرایت‌دادن مفاد آیات بر مصادیق جدید در گذر زمان است. از این عمل، تحت عنوان «قاعده جری» یا «قاعده جری و تطبیق» یاد می‌شود. آیت‌الله معرفت بر این باور است که قاعده جری، غیر از تأویل آیه می‌باشد؛ بنابراین بررسی و نقد این دیدگاه بر اساس روایات، اهمیت و ضرورت می‌یابد. ازاین‌رو، در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی درصدد یافتن پاسخ این سؤال هستیم که آیا نظریه آیت‌الله معرفت مبنی بر نفی تأویلی بودن قاعده جری منطبق با روایات است؟ در این راستا ابتدا دیدگاه ایشان مطرح و سپس با استفاده از روایاتی که در آن‌ها تأویل قرآن به مصادیقی توصیف‌شده که فراتر از سبب و مورد نزول آیات می‌باشند و نیز روایاتی که در آن‌ها قاعده جری به‌کاربرده شده و تصریح‌شده که این عمل، تأویل قرآن است، ادعای ایشان، نقد و اثبات شد که جری و تطبیق، یکی از انواع تأویل قرآن است.

یکی از جریان های فکری فعال و پرنفوذ در قرن های دوم و سوم هجری که تاثیرات ماندگار و ژرفی را در اندیشه های فقهی کلامی و تفسیری مسلمانان برجای نهاد جریان ظاهرگرایی اهل حدیث است. بارز بودن نمودهای تفکر اصحاب حدیث را می توان در تفسیر ایشان از قرآن کریم به ویژه آیات اعتقادی شاهد بود. در این نوشتار با عنوان مواجهه اهل بیت علیهم السلام با اهل حدیث در برداشت از قرآن پس از بیان کلیات در بخش دوم کاربرد اصطلاح اهل حدیث را در حوزه های فقهی و کلامی شیعه و اهل سنت بررسی کرده و معنای مورد نظر خود در این تحقیق را مشخص کرده ایم. سپس در بخش سوم ضمن نگاهی به فعالیت های تفسیری اصحاب حدیث اهل سنت به بررسی مهمترین نمودهای شیوه تفسیری ایشان همچنین مخالفت شدید با تاویل آیات حدیث زدگی و کم رنگ ساختن نقش عقل در تفسیر پرداخته ایم. در بخش چهارم که به بررسی موضع اخل بیت علیهم السلام در مقابل اصحاب حدیث و تفاوتهای تفسیری این دو اختصاص یافته است پس از معرفی بزرگان اصحاب حدیث معاصر هریک از امامان شیعه علیهم السلام تفاوتهای موجود در منابع و روشهای تفسیری این دو جریان بررسی و مباحث اعتقادی محورهای اصلی اختلافات تفسیری معرفی شده است. نمونه های متعددی از مواجهه مستقیم یا غیر مستقیم اهل بیت علیهم السلام با اهل حدیث در حوزه تفسیر آیات در این بخش گردآوری شده است. از آنجا که احادیث و آثار از مهمترین منابع اهل حدیث در تفسیر آیات به شمار می رود اهل بیت علیهم السلام در این زمینه نیز به دو اقدام اصلی دست زدند: یکی انکار اسرائیلیات و روایات مجعولی که مستند برداشت های نادرست اصحاب حدیث از آیات و معارف دینی بود: دوم تصحیح روایات نبوی که در بین اصحاب حدیث به تحریفات لفظی و معنوی دچار گردیده بود.

این رساله در هشت فصل تنظیم شده است. در مقدمه رساله معنای لغوی دنیا و دیدگاههای کلی درباره دنیا آورده شده است. در فصل اول خلفت دنیا به بحث گذاشته شده است. در فصل دوم ویژگیهای دنیا آمده است.فصل سوم اشاره به زینتهای دنیا (زیبایی دوستی، حکمت تزئین دنیا، و ..) دارد. فصل چهار شامل نعمت های خداوند (اموال، فرزند، همسر و ...) است. فصل پنجم دوستی دنیا، فصل ششم رابطه دنیا و آخرت، فصل هفتم زهد و پارسایی و فصل هشتم مواعظ( فردا نگری، عبرت پذیری)

این رساله در هشت فصل تنظیم شده است. در فصل نخست عنوان تحت عنوان کلیات به بررسی مفهوم دو واژه اسراف و تبذیر در لغت و تفسیر پرداخته شده است. در فصل دوم حکم تحریف اسراف در منابع چهار گانه (کتاب، سنت، عقل واجماع) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم پیامدهای سوء اسراف در زندگی فردی و اجتماعی آورده شده است. در فصل چهارم شناخت شیوه صحیح مصرف از دیدگاه اسلام بررسی شده است. در فصل پنجم اقسام و مصادیق اسراف در زندگی فردی و اجتماعی آورده شده است. در فصل ششم به ریشه یابی عواملی که موجب پیدایش اسراف در فرد و اجتماع می شود پرداخته شده است( عوامل فرهنگی، اقتصادی، روانی، اجتمای). در فصل هفتم اسراف در امورخیر و در فصل هشتم مبارزه با اسراف و تبذیر آورده شده است.

بیست و سومین آیه از سوره شوری، آیة «مودت» یا «قربی» نام دارد. در مورد تفسیر آیة مودت بین شیعیان و اهل سنت اختلاف فراوانی وجود دارد. شیعیان این آیه را در شأن گروه خاصی از اهل بیت پیامبر گرامی اسلام| دانسته و مودت اهل بیت را به عنوان اجر رسالت بر همه مسلمانان واجب می دانند؛ ولی اهل سنت علاوه بر اختلافی که با شیعیان دارند، در تعیین مصداق آیه نیز اختلاف نظر داشته، اقوال مختلف را در این زمینه بیان کرده اند. بیشتر مفسران اهل سنت، قریش را مصداق «القربی» در این آیه می دانند و تعدادی از آنان که کم نیستند، با استناد به روایات فراوانی، مصداق این آیه را اهل بیت^ دانسته اند؛ البته جالب این جا است که هر دو گروه، مودت اهل بیت را واجب می دانند. بنابراین، مودت اهل بیت، واقعیتی انکارناپذیر است. این پژوهش، یک مقدمه و پنج بخش دارد: بخش اول در سه فصل به ساماندهی پژوهش، ضرورت و هدف تحقیق، تبیین موضوع، پیشینه پژوهش، مفاهیم کلیدی آیه (قربی، اهل بیت، عترت، اجر، الا و حسنه) و آشنایی با سوره شوری و آیه مودت پرداخته است. بخش دوم در سه فصل، جایگاه اهل بیت در نگرش مکتب اهل بیت، مصداق قربی، وجوب مودت اهل بیت، عصمت، امامت و روایات مکتب اهل بیت را مورد بررسی قرار داده است. بخش سوم، نگرش اهل سنت را در مورد آیة مودت بیان کرده است. بخش چهارم، شبهات برخی از اهل سنت را مورد نقد و بررسی قرار داده است. بخش پنجم به ویژگی های دوست داران اهل بیت، آثار محبت و مودت اهل بیت و بغض آن ها اختصاص دارد.

این پایان نامه در دو بخش تدوین شده است: بخش اول به بررسی حساب اعمال، سنجش اعمال و اقوال در میزان اعمال اختصاص دارد. بخش دوم در زمینه مراد از سبک میزانی و سنگین میزانی افراد، چگونگی سنجش اعمال در قیامت و عدم سنجش اعمال کافران و مشرکان است.

مباحث مطرح شده در رساله حاضر عبارتند از: معنای لغوی و اصطلاحی تحریف قرآن و کلمه تحریف پندار نسخ تلاوت مساله فراموش کردن قرآن خلاصه ای از دلائل ما بر رد شبهه تحریف بدیهی بودن از نظر عقل ضرورت تواتر قرآن مساله اعجاز قرآن آیه حفظ نفی باطل از قرآن عرضه کردن رویات بر کتاب خدا بیانات اهل بیت راجع به قرآن بیانات بزرگان و دانشمندان شیعه در ارتباط با قرآن .

تأملی در آفرینش موجودات زنده و نظریه تکامل از دیدگاه قرآن است. نویسنده معتقد است موضوع نظریه تکامل، وسیع تر از چیزی است که معمولاً در محافل مذهبی مورد بحث قرار می گیرد و یادآور می شود که برخی این موضوع را با عنوان خلقت انسان معرفی می کنند و برخی دیگر «نظریه تطور» می نامند، اما از ابتدا، آیاتِ مربوط به خلقت حضرت آدم(ع) را مطرح می کنند، و نکته دیگر این که نظریه تطور با نام داروین گره خورده است. نویسنده برخی از نظرات مختلف دانشمندان را آورده، سپس نقد کرده است. وی معتقد است مهم ترین مسئله ای که بین دانشمندان زیست شناس مورد اختلاف است، علت بروز تغییرات است و گرنه آنان وجود تأثیرات متقابل بین طبیعت و جانداران و بین جانداران و سایر عوامل، در تنظیم جمعیت و بقای جمعیت یا نوع یا صنف سازگارتر را مسئله ای قطعی می دانند. نویسنده در ادامه اشکالات وارد شده بر نظریه تکامل را در قالب شش ایراد بیان کرده است. در بخش پایانی از آیات قرآن چنین نتیجه گرفته شده که تحولات طبیعت، در زمان های گذشته به صورت ناگهانی بوده است.

بطن و تأویل آیات‌قرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحث‌برانگیز و مورد‌توجه اندیشمندان بوده که حجم گسترده‌ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده‌ای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آن‌ها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی از‌جمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهل‌سنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهل‌بیت(ع) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن، متهم نموده که آیت‌الله معرفت از شخصیت‌های بارز معاصرِ قرآن‌پژوهی شیعه کتاب «التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب» را درراستای نقد و پاسخ به ذهبی در دفاع از شیعه نگاشته است. این پژوهش در‌راستای انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه، با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، و یافتن ضوابط صحیح در تبیین لایه‌های درونی قرآن، به بررسی و نقد اتهامات ذهبی با تأکید بر آرای آیت‌الله معرفت پرداخته است. یافته‌های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش ذهبی در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به انتقاداتی بر تأویلات شیعه شده و آیت‌الله معرفت در پاسخ به این انتقادات، باتوجه به جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن، بطن را همتای تأویل، مفهوم عامی دانسته که با الغای خصوصیات از آیه، قابل‌انطباق بر مصادیق نوظهور است. تطبیق مفهوم عام بر مصادیق مختلف مطابق با معیارهای صحت تأویلی است که مورد‌‌قبول ذهبی نیز می‌باشد.

زبان قرآن از مؤلفه های اصلی متن قرآنی است و تشخیص این امر که زبان قرآن چگونه زبانی است به نحو بنیادین در فهم و تفسیر قرآن اثرگذار است. از این رو پرسش اساسی در این پژوهش آن است که منطق و شیوه زبان قرآن چیست؟ و خداوند در ابلاغ پیام هدایت انسان از چه سبک و شیوه ای استفاده کرده و این پیام الهی دارای چه ویژگی هایی است؟ در این پژوهش که با روش تحقیق تحلیلی توصیفی انجام پذیرفته است، نظرگاه دو قرآن پژوه معاصر؛ آیه الله خویی(ره )و آیه الله معرفت(ره )در باب زبان قرآن مورد تو جه و بررسی قرار می گیرد. به باور این دو قرآن پژوه، زبان قرآن از حیث مخاطب با مراتب تشکیکی خود همه انسان ها اعم از عامیان و فرهیختگان را در بر می گیرد همچنین این زبان، همه طیف های آدمیان با فاصله های گوناگون اعتقادی و رفتاری، اعم از گمراهان و ایمانیان متوسط تا مقربان و برگزیدگان خدایی را فرا می گیرد. هدف غایی زبان قرآن در یک نگاه کلی «رهنمونی» و «هدایتگری» است. در عین حال قرآن همانند هر صاحب اصطلاحی زبان ویژه خود را دارد، واژه ها و تعبیرات را در مفاهیمی استعمال می کند که خود اراده کرده است.