جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در این پایان نامه، با عنوان «سیمای اهل بیت(علیهم السلام) در تفسیر المیزان» در صدد بررسی آرا و اندیشه های مفسّر بزرگ قرآن کریم، یعنی علاّمه طباطبایی(رحمه الله)در خصوص شخصیت اهل بیت(علیهم السلام)است; از این رو و برای رسیدن به این هدف، آیات شریفه ای را که در شأن و منزلت اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) نازل شده و مقصود لفظی و مدلول مستقیم آیه را که همان تفسیر است نشان می دهد، همراه با روایات و دیدگاه و نظر علاّمه، مطرح کرده است. اجمالاً بیان علاّمه درباره شؤون و ویژگی های اهل بیت(علیهم السلام) ذیل آیات شریفه دو گونه است: یا نظر تأییدی دارد که در بحث روایتی به طور مستقیم، و در بحث تفسیری، غیرمستقیم، یعنی بدون ذکر نام آن حضرات منعکس است و یا نظر وی به صورت عدم انکار جلوه گر است; یعنی که روایاتی را در شأن اهل بیت(علیهم السلام) ذیل آیه شریفه آورده، ابراز نظری نمی کند که بنده هر دو مورد را در بحث خویش گنجانده ام. علاّمه، در موارد متعدّد و فراوان، روایاتی را ذیل آیات شریفه آورده که در آن ها، به نگاه آیه شریفه به شأنی از شؤون اهل بیت(علیهم السلام) تصریح شده است; ولی او آن ها را از باب جَرْی، یا جزو باطن آیه یا جزو تأویل شمرده است; بنابراین، بنده هم در مباحث خویش آن موارد را ذکر نکرده ام. رساله حاضر مشتمل بر یک مقدّمه و سه فصل به شرح ذیل است: فصل اوّل، کلیات تحقیق، فصل دوم، دیدگاه های کلّی علاّمه طباطبایی در تفسیر، روایات و اهل بیت(علیهم السلام)، و فصل سوم که مباحث اصلی تحقیق را در بر می گیرد، بررسی سیمای اهل بیت(علیهم السلام) در تفسیر المیزان، به ترتیب سوره های قرآنی از آغاز تا پایان المیزان است.در خاتمه، خلاصه و نتیجه گیری از مطالب و پیشنهادهای نگارنده نیز ارائه شده است.

بیست و سومین آیه از سوره شوری، آیة «مودت» یا «قربی» نام دارد. در مورد تفسیر آیة مودت بین شیعیان و اهل سنت اختلاف فراوانی وجود دارد. شیعیان این آیه را در شأن گروه خاصی از اهل بیت پیامبر گرامی اسلام| دانسته و مودت اهل بیت را به عنوان اجر رسالت بر همه مسلمانان واجب می دانند؛ ولی اهل سنت علاوه بر اختلافی که با شیعیان دارند، در تعیین مصداق آیه نیز اختلاف نظر داشته، اقوال مختلف را در این زمینه بیان کرده اند. بیشتر مفسران اهل سنت، قریش را مصداق «القربی» در این آیه می دانند و تعدادی از آنان که کم نیستند، با استناد به روایات فراوانی، مصداق این آیه را اهل بیت^ دانسته اند؛ البته جالب این جا است که هر دو گروه، مودت اهل بیت را واجب می دانند. بنابراین، مودت اهل بیت، واقعیتی انکارناپذیر است. این پژوهش، یک مقدمه و پنج بخش دارد: بخش اول در سه فصل به ساماندهی پژوهش، ضرورت و هدف تحقیق، تبیین موضوع، پیشینه پژوهش، مفاهیم کلیدی آیه (قربی، اهل بیت، عترت، اجر، الا و حسنه) و آشنایی با سوره شوری و آیه مودت پرداخته است. بخش دوم در سه فصل، جایگاه اهل بیت در نگرش مکتب اهل بیت، مصداق قربی، وجوب مودت اهل بیت، عصمت، امامت و روایات مکتب اهل بیت را مورد بررسی قرار داده است. بخش سوم، نگرش اهل سنت را در مورد آیة مودت بیان کرده است. بخش چهارم، شبهات برخی از اهل سنت را مورد نقد و بررسی قرار داده است. بخش پنجم به ویژگی های دوست داران اهل بیت، آثار محبت و مودت اهل بیت و بغض آن ها اختصاص دارد.

این رساله با موضوع «سیمای اهل بیت(علیه السلام) در آیه احکام از منظر فریقین» تمام مسائل مربوط به این آیه را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که این آیه به خاطر اطعام اهل بیت(علیه السلام) به یتیم و مسکین و اسیر نازل شده است. در بخش دیگری از این رساله، برای هر یک از شبهات وارد شده بر این آیه پاسخ مناسبی ارائه شده است. گفتنی است هرچند این آیه در شأن اهل بیت(علیه السلام) نازل شده است، ولی عمومیت دارد و اگر کسی چنین عمل پسندیده ای انجام دهد، لایق پاداش از سوی خداوند است.

آیه تطهیر یکی از پرمناقشه ترین آیات قرآن بین مفسران شیعه و اهل سنت، پیرامون مساله عصمت «اهل بیت» است. شیعه «اهل بیت» را مختص خمسه طیبه (ع) می داند و در مقابل، برخی از علمای اهل سنت «اهل بیت» را مختص زنان پیامبر، برخی دیگر شامل زنان پیامبر و خمسه طیبه و برخی دیگر «اهل بیت» را اعم از خویشان و اقوام پیامبر و... می دانند.در این بین یکی از ادله مفسران شیعه بر این ادعا، «تغییر ضمیر» از جمع مونث به جمع مذکر در آیه تطهیر است. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی در پی نقد و ارزیابی این مطلب، به واژه شناسی کلمه «اهل» و موارد استفاده آن در لغت و قرآن پرداخته و به این نتیجه رسیده است که هرچند با دلایل متقن عقلی و نقلی می توان ثابت کرد «اهل البیت» اختصاص به خمسه طیبه دارد، اما استناد اغلب علمای شیعه به «تغییر ضمیر» محل بحث و تامل است.

موضوع این پاین نامه دوستی و محبت اهل بیت(ع) در قرآن و سنت می باشد، محبت میل درونی آدمی است به چیزی که آن را نیکو می پندارد و اولین شرط آن شناخت و آگاهی است و دومین آن در رابطه روحی میان محب و محبوب است. اهل بیت ( ع) همان کسانی هستند که آیه تطهیر و آیه مودت و سوره هل اتی ... درباره آن ها نازل شده است. دو راه وجود دارد برای رسیدن به مقام دوستی با اهل بیت ( ع) 1- راه نظری 2- راه عملی. اهل بیت پیامبر ( ص) صراط مستقیم هدایت و پایه های سعادت مسلمانان به شمار می روند، در عظمت آنان همین بس که خدای تعالی در قرآنش از ایشان یاد کرده و بر آنان سلام می فرستد. و پذیرش ولایت و امامت و عشق و محبت آنان را بر همه مؤمنان راستین فریضه و واجب کرده است، در روایات نیز اهمیت زیادی به دوستی و محبت اهل بیت ( ع) داده شده. ابو هریره از پیامبر خدا(ص) روایت کرده که ایشان فرمود : « بهترین امت شما کسی است که بهترین رابطه دوستی را با اهل بیت ( ع) من داشته باشد.» علاقه داشتن به یک چیزی و محبت داشتن به آن علائم و نشانه هایی دارد از جمله نشانه های محبت و دوستی اهل بیت ( ع) که می توان به آن ها اشاره کرد : محبت توأم با عمل و تقوا، ایمان، مودت، عشق به دوستان اهل بیت، برائت از دشمنان اهل بیت، پیروی از خاندان وحی، آمادگی برای بلا و رنج، می باشد. از جمله راه هایی که می توان جوانان و نوجوانان را محب آل محمد و دوستدار اهل بیت(ع) بارآورد : دوران پیش از کودکی، پیوند با آب فرات و کربلا، استفاده از علاقه به محبوبیت، توجه به عنایات اهل بیت نسبت به شیعیان، بیان فضیلت دوستی آل پیامبر(ص)، بیان نیازمندی و بهره مندی از این محبت، پرهیز از عوامل محبت زا، و تشکیل هیئت های مذهبی در محله، می باشد. البته محبت به اهل بیت(ع) آفات و موانعی نیز دارد که باید از آن ها پرهیز کرد و یکی از آفات آن غلوه و زیاده روی در عقیده و اظهار دوستی نسبت به اهل بیت(ع) است. افراط در ستایش و رساندن پیامبر و ائمه به مقام الوهیت و خدایی، « غلو» است. و کسی که از حرام متولد شده باشد ودارای صفات زشت و غیر اخلاقی باشد مانع دارد برای اینکه به دوستی اهل بیت دست پیدا کند. عشق و دوستی عترت پیامبر(ص) به عنوان یک صفت ارزشمند موجب برکات و درجات و منزلت افراد است از جمله آثار دنیوی که می توان به آن ها اشاره کرد : خشنودی پروردگار، هدایت و راهیابی، آرامش و ایمان، کمال ایمان و عمل، پذیرش اعمال، استجابت دعا، آمرزش گناهان، آرامش دل. و از آثار اخروی می توان به رهایی از آتش، حشر با اهل بیت، حشر با صدیقان و شهیدان، شادی به هنگام مرگ، نوشیدن از کوثر و دیدن جایگاه بهشتی، ایمنی در عقبه های هفتگانه، دادرسی در سخت ترین لحظات، چهره درخشان در قیامت، شفاعت در قیامت، ایمنی روز قیامت، گذرنامه عبور از صراط، وصول به زیباترین نیکی ها، و رسیدن به مقام شهید، اشاره کرد. این پژوهش در محدوده آیات و روایات می باشد، و طبعا منابع مورد استفاده نیز قرآن و کتب معتبر روایی بوده است. در نهایت خواننده عزیز با مطالعه علاوه بر آشنایی مختصر با عترت پیامبر(ص) با آثار و برکات دوستی با اهل بیت و ... آشنا می شودو با بکارگیری راهکارهای ارائه شده در این پژوهش عشق ورزیدن بیش از پیش به آل الله را در خود تقویت کرده و از طریق این دوستی به سوی رشد و تعالی گام بر می دارد.