آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل عمیق و پیچیده فلسفی - کلامی که از یک سو با خداشناسی و از سوی دیگر با انسان شناسی پیوند می یابد , آموزه بداست و آن چه در این رساله سعی بر تجزیه و تحلیل آن است ، کشف حقیقت بدا از این دو منظر است . ضمن آن که در آن دیدگاه متکلمان ، حکیمان و عارفان و به خصوص ملاصدرا و فخررازی در مقام متکلم و فیلسوف مورد ارزیابی قرار گرفته است . بنابر تصور بسیاری ، بدا از لوح محوواثبات سرچشمه می گیرد ، در حالی که در این رساله روشن می شود بدا در مقام شامخی از صقع ربوبی تحقق می یابد و از اسم مستاثر الهی سرچشمه می گیرد و آن چه از بدا در لوح محوواثبات سافله و علم قدری و نظام عینی تحقق می یابد , ظهور بداست و نه وقوع آن . بر این اساس , نقش مبادی عالیه و علل متوسطه در این زمینه , تنها به عنوان مجاری ابداء و اظهار بدا به الواح سافله است . هر تغییر در لوح قدر خارجی , منوط به اختیار انسان است و اختیار او می تواند تاثیرگذار بر جهت دهی سلسله اسباب و علل وارده بر طبیعت باشد . ملاصدرا با شرح فلسفی خود بر اصول کافی , به خوبی حقیقت بدا را شرح داده است ؛ جز آن که به طور تفصیلی توضیح نداده که چگونه بدا به خداوند منتسب می شود؟ علاوه بر این با وجود برتر بودن اولیای محمدیین از لوح محفوظ , چگونه در علم آنان بدا ظاهر می شود ؟ و مطالب دیگری که در این زمینه مبهم مانده اند . با وجود انکار بدا از ناحیه فخررازی , تناقض های فراوانی در آثارش مبنی بر تغییر سرنوشت می یابیم که شاید دلیل آن این است که وی نتوانسته با چهارچوب های سست تفکر جبر , مفاد روشن و محکم ماثورات دال بر وجود اختیار آدمی را , انکار کند و نتوانسته تاثیر دعا , صدقه و مانند آن را بر تغییر سرنوشت آدمی , بر اساس محوواثباتنادیده بگیرد .

رساله‌ی حاضر در پی بررسی دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق در مورد مراتب هستی است. در این راستا پس از بیان کلیات رساله در فصل اوّل، نخست به دیدگاه شیخ الرئیس پرداخته می‌شود و بیان می‌شود که وی اساساً یک فیلسوف وجود است که با روش خاص فلسفی خود که مبتنی بر بحث و استدلال است دو اصل اساسی را نتیجه می‌گیرد؛ یکی تمایز میان وجود و ماهیت اشیاء و دیگری تمایز میان واجب و ممکن و بدین سان این اصول، زمینه‌ای می‌شوند تا با تکیه بر آنها جناب ابن سینا مراتب هستی را سامان دهد. مراتب هستی در دیدگاه او نظامی هرمی دارد که در رأس آن واجب الوجود بالذات قرار دارد که همۀ موجودات امکانی از او ناشی شده‌اند بنابراین سر سلسله هستی، صرفالوجودی است که دارای همۀ صفات کمالی و منزه از تمام نقایص امکانی است و در مرتبه بعد، موجودات امکانی قرار دارند که همگی زوج ترکیبی از وجود و ماهیت و در نتیجه معلول هستند. ممکنات خود به دو دسته جواهر و اعراض و جواهر نیز به عقل، نفس، جسم و ماده و صورت تقسیم می‌شوند که به ترتیب شرافت، عالم عقول طولیه، عالم نفوس (فلکیه و ارضیه) و عالم اجرام (فلکی و ارضی) را تشکیل می‌دهند. فصل سوّم رساله به دیدگاه شیخ اشراق می‌پردازد که در آن بیان می‌شود وی با ارائه مکتبی بدیع که بر سه عنصر یعنی روش اشراقی، علم النفس اشراقی ومتافیزیک نوری پایه‌گذاری شده تحولی عمیق را در حوزه فلسفی به وجود می‌آورد به طوریکه در آن علاوه بر پذیرش روش بحثی، شهود نیز به عنوان ابزاری مهّم در فهم حقایق پذیرفته می‌شود و از طرفی دیگر مبانی فلسفی مشاء که بر محور موجود پایه‌گذاری شده بود نیز تحول پیدا کرده و همۀ هستی بر محور نور تفسیر می‌شود. سهروردی با تقسیم عالم به نور و ظلمت معتقد می‌شود که منشأ هستی را نورالانوار تشکیل می‌دهد و همۀ انوار از او پدید آمده‌اند و ظلمت نیز زائیده از جهت فقر انوار است. نگاه سهروردی به مراتب هستی اگر چه همچون ابن سینا نگاهی هرمی است که در رأس آن نورالانواری قرا رگرفته که همۀ عالم اشعه ای از فیض او هستند امّا کامیابی او در اتخّاذ روش فلسفی بحثی و شهودی این قوت را به او داده است که در نظام عالم مراتبی (عالم مثل و عالم مثال) را مطرح کند که در فلسفه ابن‌سینا یا وجود نداشته و یا تفسیر ناصوابی ازآن شده است علاوه بر اینکه مراتب مورد توافق نیز در فلسفه نوری وی تفسیر و تحلیل‌های جدیدی پیدا می‌‌کنند. بنابراین نظام هستی به عالم نور و عالم ظلمت و عالم انوار قاهره نیز به عالم انوار طولیه و عرضیه، عالم انوار اسفهبدیه (فلکی و انسانی) و عالم مثال (در مورد نوریت عالم مثال تردیدی وجود دارد که در رساله به آن پرداخته شده است ) تقسیم می‌شود که همۀ آنها جلوه و اشعه‌ای از نور حضرت حق می‌باشند. فصل پایانی رساله نیز عهده دار بررسی مقایسه‌ای دیدگاه این دو فیلسوف گرانقدر است که در آن ضمن بررسی جامع دیدگاه آنها بیان می‌شود که در حوزه مباحث استدلالی و بحثی، ابن سینا و در حوزه شهودی، شیخ اشراق کامیاب‌تر می‌باشد.

اگر تاریخ بشری را ورق بزنیم صفحه صفحه این تاریخ پر از شخصیتهائی است که هر کدام از آنها بخاطر علم و دانش شناخت و معرفت در تاریخ بشری ماندگار شده است از سوی دیگر تاریخ بشری نیز بخاطر همین قسمت ار تاریخ به خود می بالاد پس این شناخت و معرفت و علم و دانش است که انسان را به بزرگی و جایگاه رفیعی می رساند لذا اهمیت علمی و معرفت بر هیچ کس که دارای عقل سلیم باشد پوشیده نیست علم در افراد انسان داریا مراتب و درجاتی است که این مراتب و تفاوت سطح علمی به ظرفیت ذهنی برمی گردد هر چه انسان مقرب به درگاه حق باشد یعنی هرچه قدر بتواند انسان به درون و باطن خود را صفا دهد و جلا ببخشد بنابر روایات اسلامی به این ظرفیت افزوده شده این ظرفیت را بالا می برد البته این برای افراد غیرمعصوم متصور است ولی ظرفیت علمی برگزیدگان خداوند متعال بالاتر از این حرفهاست آنان از مشربعظیم و گوارای علم لدنی برخوردارند.در فصل اول بحث کلی درباره علم مورد بررسی قرار گرفته مانند حقیقت علم علم در لغت در اصطلاح در قران در کلام معصومین علیهم السلام حصول علم ابزار شناخت راههای شناخت و اقسام علم و در فصل دوم علم لدنی را مورد توجه قرار داده و در آن مباحثی همچون علم لدنی در قران از دیدگاه مفسرین از دیدگاه روایات اهل بیت علیهم السلام از دیدگاه عرفان تقسیم علم به حصولی و حضوری اقسام علم حضوری و اقسام علم حضوری لدنی و تعریف علم لدنی مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل سوم علم غیب مورد کنکاش قرار گرفته و در آن مطالب همچون اقسام علم غیب ملاک و معیار علم غیب در قران آیات مثبته و نافیه علم غیبت جمع آیات مثبته و نافیه علم غیب از منظر ورایات و مجاری و طرق اخذ علوم غیبی آمده است. و در فصل چهارم با عنوان علم انبیاء ع درباره موضوعاتی همچون بهره مندی از علم لدنی سه نظریه پیرامون بهره مندی از علم لدنی شرایط شناخت و موانع شناخت از دیدگاه قرآن علوم انبیاء حدود علوم انبیاء ع خصائص علمی ائمه ع علومی که از ائمه ع به منصه ظهور پیوسته اند و شبهات درباره علم امام و پیامبر ع و پاسخ آنها پرداخته شده است و بالاخره در خاتمه که با عنوان نظرات دانشمندان پیرامون تعیین حد و مرز علم امام ع نظرات شیخ مفید و صدوق سید مرتضی ابن شهرآشوب علامه طباطبائی شهید مطهری و علامه تهرانی مورد بررسی قرار گرفته و در آخر بعنوان حسن ختام نظر مبارک امام امت امام خمینی آورده شده است.

با توجه به اینکه نسل جوان از بزرگترین سرمایه های هر کشور محسوب می شود و کشور ما دارای جمعیت جوان و سرنوشت کشور در گرو اصلاح جوانان است و جوانانبااستعدادها و امتیازاتی که دارند نقطه امید وتحول وابتکارملت به حساب می آیند وبالندگی کشوربه دست جوانان برومند است ولی متاسفانه امروزه هدف شوم ترین ترفندهای استعمار قرار گرفته اند وعمده ترین راه شکست انقلاب نیز از طریق انحراف جوانان است ودشمن نیز در این زمینه سرمایه گذاریکلان وقابل توجهی کرده است واز طرق مختلف مثل تشویق جوانان به روی آوردن به سمت عرفانهای کاذب وشیطان پرستی وغیره نموده است. لذا باید در تربیت و گرایش جوانان به معنویت با جدیت تمام اهتمام ورزید و پیامبر گرامی حضرت محمد(ص) هدف ازبعثت خود را مکارم اخلاق بیان نموده پس تربیت وهدایت از اهمیت بسزایی برخورداراست. هنگامی می توان برنامه صحیحی برای او ارائه داد که ویژگیهای او را شناخت وموانع ومشکلاتی که برسرراه او وجود دارد : شامل موانع تربیتی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادیمی شود ، برداشت.وپس از آن راهکار پیش روی او قرار داد ، بهره بردن از کتاب خدا واحادیث ائمه اطهار(ع) وهمچنین رهنمون های ارزنده امام خمینی(قدس سره) درزمان انقلاب که چگونه توانستند جوانان را جذب دین نمایند که آنها از جان ومالشان گذشتند وتا آخرین قطره خون در راه اسلام فداکاری نمودند. منابعی که در این پایانامه استفاده شده ابتدا ازقرآن که سر لوحه زندگی همه انسانهاست وسپس ازنهج البلاغه امیرالمومنین علی (ع)وغررالحکم ودررالکلم وکتابهای امام خمینی (قدس سره)مثل صحیفه امام ،صحیفه نور، ره عشق ، نقطه عطف وکتابهایی که دراموردر زندگی ایشان نگاشته شده استفاده بسزایی شد ونیزاز اصول کافی ، تفاسیر وکتابهای استاد شهید مطهری(ره) ، آیه الله جوادی آملی وآیِه الله مصباح یزدی و... و همچنین از مجلات و نشریات و سایتهای اینترنت استفاده گردیده است. نتایجی که از این تحقیق بدست آمد این است که ابتدا باید ویژگیهای جوان را شناخت سپس اورا راهنمایی کرد واز بیانات رهبرکبیر انقلاب امام راحل (قدس سره)بیش ازپیش استفاده کنیم وازایشان راه جذب جوانان را بیاموزیم وبه آموزه های دینی عمل نماییم تاجوانان درعمل رفتار ما را ببینند نه اینکه در گفتار، زیبا سخن گوییم ولیدرعمل خلاف آن عمل کنیم .درپایان باید بدانیم تمام کسانی که با جوانان سروکار دارند(خانواده ها مربیان ، اساتید ، رساناها و...)درتربیت وهدایت جوانان نقش دارند وهمه باید دراین امر مهم وظیفه خود رابه نحو صحیح انجام دهند.

از نظر عرفا درک حقیقت عشق به یافتن و چشیدن است و با بیان و تعریف نمی توان حقیقت آن را قابل درک کرد. اما چیزی که به تبیین ماهیت عشق کمک می کند بیان اوصاف و آثار عشق است. لذا تحقیق حاضر از طریق بیان اوصاف و آثار عشق از زبان سنایی، مولانا و امام خمینی (ره) به بررسی ماهیت عشق پرداخته است.عشق تنوعی به انواع معشوق دارد و در یک تقسیم بندی کلی به عشق حقیقی و مجازی تقسیم می شود. از دیدگاه عرفا عشق حقیقی منحصراً عشق به حق تعالی و صفات و افعال اوست، و هرچه خارج از این چارچوب است عشق حقیقی نیست و مجازاً به آن کلمه عشق اطلاق می شود.عرفا از جمله سنایی، مولانا و امام خمینی (ره) در مورد عقل دو بیان کاملاً متفاوت دارند؛ در یک بیان عقل را با ارزش ترین وسیله برای انسان و زیر بنای عالم هستیمعرفی می کند، و در بیان دیگر به نکوهش آن پرداخته و آن را از درجه اعتبار ساقط می کند.این دو بیان متفاوت بیانگر آن است که عقل در عرفان کاربردها و انواع متفاوتی داشته و دارای مراتبی استکه برخی از انواع آن مذموم و بعضی از مراتب و انواع آن مورد ستایش است.در مورد رابطه عشق و عقل نیز دو بیان متفاوت وجود دارد که با تفکیک انواع و مراتب عقل این دوگانگی در بیان قابل حل است.در مجموع رابطه عشق و عقل در عرفان متضاد نیست، و در مراحل عالی عشق و عقل با هم اتحاد دارند.

نفس با تعلق به بدن و به کارگیری آن خود را تا حدی به کمال می‌رساند، ولی آنچه مسلم است همراهی نفس با بدن مادی همیشگی نیست و ماده همیشه در تغییر و تبدیل و کون و فساد است و به همین جهت از نفس که مجرد است، جدا خواهد شد و نفس مسیر جدیدی را در پیش خواهد گرفت. لذا مرگ به معنای نابودی نیست بلکه قطع علاقه نفس از بدن است، و این نفس است که برای همیشه باقی خواهد ماند و جاودانه می‌شود. خلود نفس را می‌توان هم از جهت عقلی و فلسفی و هم از جهت نقلی و متون الهی مورد بررسی قرار داد. از جهت عقلی، فیلسوف بزرگی چون فارابی، برخلاف آیات و روایات،معتقد به خلود و جاودانگی برخی از نفوس انسانی است و نفوس برخی دیگر را، مانند حیوانات، راهی وادی عدم و نیستی می‌داند. اما شیخ الرئیس ابوعلی سینا مطابق آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) نفس همه انسان‌ها را خالد و جاودان می‌داند و برای ادعای خود دلایلی را مطرح می‌کند. جناب فارابی و ابن‌سینا هماهنگ با متون دینی، اهل بهشت را، جاودان در بهشت و سعادت می‌دانند و معتقدند برخی اهل جهنم از آن خارج می‌شوند و متکامل می‌گردند و برخی دیگر در آن خالد و معذب می‌مانند. واقعیتی که باید به آن توجه شود این است که حقیقت معاد و جاودانگی نفس را هیچ کس آن گونه که باید نمی‌تواند تبیین نماید، چرا که بحث از این مسائل از امور غیبی ماوراءالطبیعه و پیچیده است، و آنچه مهم است توجه به نتیجه و ثمر? اعتقاد به خلود نفس است و آن هم چیزی جز تغییر در اعمال و رفتارها و سوق دادن آن به سوی تقرب و نزدیکی به خداوند متعال نیست.

هدف اصلی این پژوهش، تبیین دیدگاه امام خمینی و شهید مطهری درباب آموزه های ثابت و متغیر در دین است. در بخشی مفاهیم از جمله تعریف دین از دیدگاه امام خمینی و شهید مطهری بیان گردیده‌است. در قسمت های اصلی آموزه‌ های ثابت و متغیر در سه محور: الف: در حوزه اعتقاداتب: در حوزه اخلاق ج: در حوزه احکامبررسی گردیده‌است. ما در طول تحقیق به پاسخ پرسشهای مطرح شده و از جمله سوال اصلی دست یافتیم که همانا آموزه های اعتقادی، اخلاق و احکام اولیه به صورت کلی از دیدگاه امام خمینی و شهید مطهری ثابت هستند در همه شرایط یکسانند. احکام ثانویه ، برخی احکام حکومتی و بخشی از احکام فرعی اخلاقی همچون کذب که جان یک مومن بی گناه را نجات دهد متغیر می‌باشند. دلیل آن ثبات و این تغییر نیز این است که‌ احکام اسلام مبتنی بر مصالح و مقاسد است و نیازهای ثبات و متغیر بشر را در نظر دارد. سر احکام ثابت و متغیر نیز همین نیازهای ثابت و متغیر و مصالح و مقاسد مطلق و مقید است. همچنین فرضیه تحقیق را که در ابتدای پژوهش مطرح شده است، بخویی در طول تحقیق به اثبات رسیده است: از آنجا کهانسانها در جهت نیل به سعادت نهایی مورد نظر دین با نیازهای ثابت و متغیر روبرو هستند،‌برخی از آموزه های دینی ثابت و لایتغیر بوده و برخی دیگر متناسب با نیازهای مقطعی طرح شده و با تغییر آن نیازها، حکم دین نیز تغییر می یاید.

عقل (قوه‌ی عاقله) فصل ممیز انسان از سایر موجودات و به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع و ابزار معرفت بشری است و ادراکات آن از اساسی‌ترین ادراکات و معارف انسان محسوب می‌شود. حقیقت و جایگاه عقل و قلمرو آن در شناخت حقایق و معارف از موضوعات مشترک در فلسفه، کلام، معرفت‌شناسی و عرفان محسوب می‌گردد. بررسی دیدگاه ابن‌عربی به عنوان موسس عرفان نظری که آن را به عنوان یک نظام ویژه با مبادی و مقدمات و مسائل خاص خود تأسیس کرده است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عقل به لحاظ قابلیت فهم و ادراک و دریافت، محدودیتی ندارد، عقل از این جهت ابزار فهم و ادراک معانی در مقابل صور حسی و خیالی است. کسی در اعتبار و کاربرد عقل از این جهت تردیدی ندارد. همچنین عقل یکی از مهم‌ترین منابع معرفتی انسان است اما دارای محدودیت است و عرصه‌هایی وجود دارد که از دسترس عقل به نحو استقلالی خارج است و بایستی به کمک وحی و شهود در آن عرصه‌ها وارد شود. نقدهای ابن‌عربی متوجه خود عقل انسانی نیست بلکه متوجه نحوه تعامل انسان با عقل و ادراکات آن است که بخواهد عقل را فراتر از حیطه خود بکار گیرد و با آن در همه زمینه‌ها ورود کند. به عقیده ابن عربی قواعد منطق مورد پذیرش عارفان است هرچند آنها الفاظ و اصطلاحاتی که صاحبان آن وضع کرده‌اند بکار نگیرند و مورد استفاده قرار ندهند. علوم شهودی از تجلیات حق تعالی بر قلب عارف ناشی می‌شود و بر علوم فکری برتری دارد. معرفت انسانی هر چند در ظاهر از طریق قوای حسی و عقل و توسط استدلال و نظر و تعقل بدست می‌آید اما در حقیقت به تجلی الهی است و خداوند نحوه حصول معرفت از ناحیه تجلی را بر انسان‌ها پوشیده و مخفی نگه داشته است و تنها عده‌ای از انسان‌ها با قدم نهادن در مسیر کمال به درجه‌ای می‌رسند که قادر به ادراک این تجلیات هستند. بیان نهایی و مطلوب نهایی در عرفان برای دستیابی به معرفت و احراز واقع‌نمایی ادراکات عقل و سایر قوای ادراکی این است که انسان به مقام قرب حق تعالی (قرب فرائض و نوافل) نائل و فانی در حق و باقی به بقاء حق گردد تا حق جمیع قوای او شود و بالحق معرفت به اشیاء پیدا کند و از منظر حق به اشیاء بنگرد در این صورت به حاق واقع دست می‌یابد و احساس و تخیل و تعقل و تفکر او همه حقانی و بالحق می‌گردد. به اعتقاد ابن‌عربی عقل برهانی به نحو استقلالی قادر است وجود حق تعالی و مرتبه الوهیت و یگانگی و توحید او را اثبات کند و شبهات مربوط به وجود حق و اله بودن و توحید او را پاسخ دهد و همچنین قادر است اسماء الهی و احکام و آثار آنها را در عالم اثبات کند و شبهات کسانی که احکام و آثار اسماء الهی را در عالم نفی می‌کنند پاسخ دهد. خداوند قوه فکر را منحصراً در انسان قرار داده و در سایر حیوانات و نفس کلی قرار نداده است، عقل به جهت خاصیت قبولی که در او هست، علوم نظری را از قوه فکر اخذ می‌کند و اخذ و پذیرش از مفکره به معنای تقلید از آن است. ابن‌عربی تبعیت و تقلید دائمی عقل انسانی از فکر و نظر در کسب معرفت به خصوص نسبت به خداوند را مورد نکوهش قرار می‌دهد.

چکیده ندارد.