آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکیده و 20 صفحه از متن الکترونیکی در پیوست ها و منابع دیجیتالی قابل رؤیت می باشد

‫پژوهش حاضر به ديدگاه‌هاي تفسيري فخر رازي، يکي از مفسّران مهم و مشهور اهل سنّت در تفسير آيات قرآني مربوط به اهل بيت(، ولايت، امامت و ساير فضايل آنان اختصاص دارد، و نويسنده با استناد به روايات معتبر و مشهور مندرج در منابع روايي اهل سنّت به ردّ ديدگاه‌هاي تفسيري وي پرداخته است. او معتقد است فخر رازي به عنوان فردي تأثيرگذار در عقايد و افکار اهل سنّت، آيات مربوط به اهل بيت و شأن والاي آنان را به درستي تفسير نکرده و به صورتي معنادار و گاه مغرضانه از تفسير اين دسته از آيات طَفره رفته و نخواسته فضايل والاي اهل بيت( را منعکس سازد؛ لذا به گونه غير منصفانه با بي‌تفاوتي از تفسير آن ها صَرف نظر کرده در حالي که در تفسير آياتي به مراتب کم اهمّيت‌تر از آن ها ذوق علمي و تحقيق فراواني از خود بروز داده است. وي نخست با تعريف ترکيب "اهل بيت" از لِحاظ لغوي و اصطلاحي، ديدگاه ساير مفسّران سُنّي را در اين باره مطرح کرده و درانطباق اهل بيت با ذرّيه پيامبر اسلام و فرزندان فاطمه زهرا( را ثابت کرده است. سپس به مهم ترين آيات نازل شده در شأن اهل بيت( و در رأس آن ها اميرالمؤمنين علي( مانندِ آيات تبليغ، ولايت، مباهله، هادي، شاهد يا شهادت، صدق، اطاعت، امامت، صالح المؤمنين، انفاق، اعتصام، صلوات و... اشاره کرده و ضمن تفسيري اجمالي آن ها ديدگاه‌هاي تفسيري فخر رازي درباره آيات پيش گفته را نقّادي کرده است. وي با توجّه به شأن نزول اين قبيل آيات، روايات تفسيري وارد شده از رسول اکرم در مفهوم و مصداق آيات که مربوط به اهل بيت پيامبر اسلام بوده، انطباق اين آيات با شخصيت امام علي( و فرزندان معصوم ايشان يا حضرت فاطمه زهرا( را ثابت کرده و فضيلت هاي تأکيد شده در آيات را تنها و تنها در شأن امام علي( و اهل بيت پيامبر قابل انطباق مي‌داند. وي ديدگاه هاي تفسيري فخر رازي را غير منصفانه و مغرضانه وصف کرده و در برخي موارد اعتراف هاي او را در پذيرفتن شأن و فضيلت اهل بيت منعکس کرده، زيرا گزيري از آن نبوده و در برخي موارد از اثبات بعضي فضايل مربوط به اهل بيت( براي خلفاي سه گانه انتقاد مي‌کند و آن ها را غير مستند و غير علمي برمي شمارد.

‫فخر رازي در ميان مفسران و متکلمان اهل سنت، بيشترين فضايل را درباره اهل بيت‌( بيان نموده است. او با استناد به آيات قرآن و روايات نبوي، به مواردي مانند محبت، اعلميت، طهارت، منزلت و کرامت اهل بيت‌(، تصريح کرده است. پژوهش حاضر با روش توصيفي انتقادي به بررسي ديدگاه و آراي فخر رازي درباره اهل بيت‌( پرداخته است. فخر رازي در باب فضايل، مناقب و محبت اهل بيت‌( چنان مي‌نويسد که اگر کسي از گرايش او به مذهب شافعي آگاه نباشد وي را شيعه مي‌پندارد. او مصداق يقيني اهل بيت‌( را همان اصحاب کساء يعني پيامبر، علي، فاطمه و حسنين‌( دانسته، و حضرت فاطمه‌( را برترين زنان عالم و بالاتر از حضرت مريم‌( معرفي مي‌کند. او با اعتراف به فضيلت، تقوا، شجاعت و علم بي‌نظير امام علي‌( آن حضرت را "فاني في الله" و "عبد مخلص خدا" مي‌خواند که تمام اسلام در دست او ظهور يافته است. فخر رازي، ساير امامان معصوم را هم به نيکي ياد مي‌کند و ايشان را أجلاء دين، فضلاي عصر، عارفان بالله و مناديان حق ناميده و در تفسير سوره کوثر، به وجود ايشان در برابر عالميان افتخار مي‌کند. فخر رازي با استناد به آيه تطهير، آيه مودت، تعريف ذوي القربي و نيز مرجعيت ائمه شيعه در بين مسلمانان، احاديث و فتاواي ايشان را در تفسير قرآن و معارف و احکام ديني نقل مي‌کند. اما در مسأله مرجعيت سياسي اهل بيت‌(، فخر رازي اعتقادي به تلقي شيعيان از امر امامت ندارد. او خلافت بعد از پيامبر‌( را با افضليت ابوبکر پيوند مي‌زند و دلايل قرآني، روايي و عقلي شيعه را نمي‌پذيرد. وي همچنين براي جمع ميان عصمت صحابه و احاديث پيامبر در نکوهش صحابه، قائل به اجتهاد در مقابل نص شده و دچار تناقض‌گويي گرديده است. اما از آن حيث که امويان و عباسيان را اصحاب جور و خطاکار مي‌داند به شيعه نزديک مي‌شود.