آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به تحقق «علم الهی به ماسوا» از طريق عروض صورت‌های علمی حصولی بر ذات الهی، ايده ناگزير حکمای سينوی و برخاسته از منظومه فلسفی حکمت مشاء است. هدف اين پژوهش بررسی ملاحظات صدرالمتألهين نسبت به ديدگاه ابن‌سينا در خصوص عروض صورت‌های علمی بر ذات الهی برای تحقق علم الهی به ماسواست. پژوهش حاضر با استفاده از دو روش توصيف و تحليل به گزارش دقيقی از نظريه سينوی «علم الهی به ماسوا»، متکی بر درک منظومه‌ای از فلسفه ابن‌‌سينا می‌پردازد و سپس با استفاده از ملاحظات صدرايی، به تحليل آن نظريه و نظريه برگزيده صدرالمتألهين اهتمام می‌ورزد. این تحقیق همچنين مبتنی بر داده‌های کتابخانه‏ای انجام گرفته است. اصولاً طبق مبانی سينوی، امکان باريابی به هيچ ايده‌ای که در آن بتوان سخن از اتحاد دو واقعيت مطرح کرد، ممکن نيست. ابن‌‌سينا طبق هندسه معرفتی خويش چاره‌ای جز پذيرش تمايز وجودی ذات الهی و علم پيشين ندارد. صدرالمتألهين ضمن ابطال انتقادات حکمای پيشين بر اين نظريه، ملاحظات متفاوتی را گاه به‌عنوان انتقادات مبنايی و گاه به صورت انتقادات بنايی طرح می‌کند. قاطعانه می‌توان گفت: تمايز نگرش صدرايی و سينوی در اعتقاد ابن‌سينا به عروض و اعتقاد صدرالمتألهين به عينیت، به تفاوت هندسه فلسفی آن دو برمی‌گردد.

ابن‍سینا درباره شرطی‍ها بحث‍های مختلفی ارائه داده است. او در این بحث‍ها گاهی از شرطی مسور و گاهی از شرطی بدون سور بهره برده است. پرسش از چرایی این شیوه، مساله اصلی مقاله حاضر است. در این مسیر ابتدا نحوه ورود سور به بحث شرطیات توسط ابن‍سینا را بررسی می‍کنیم. سپس به پرسش چرایی بهره‍گیری از شرطی غیرمسور در کنار شرطی مسور توسط ابن‍سینا پرداخته‍ایم و پاسخ‍های ممکن را یک به یک بررسی و مناسب‍ترین را انتخاب کرده‍ایم. نشان داده‍ایم که در همه مباحثی که ابن‍سینا از شرطی غیر مسور بهره برده است، در حال تکرار آراء گذشتگان در باب شرطیات است. در حالی که مباحث شرطی مسور با نظر به مباحث مرتبط با حملی مسور شکل گرفته است. در مجموع به نظر می‍رسد که نسبت میان شرطی مسور و غیرمسور برای ابن‍سینا کاملا واضح نیست و این مطلب منشا ساختار دوگانه شرطی نزد ابن‍سینا و همچنین برخی از اختلافات پس از او درباره نظریه شرطیات بوده است.

طبقه بندی علوم همواره مورد توجه متفکران مسلمان بوده است. ایشان تقسیمات علم را سبب گسترش، پویایی و پیش رفت آن می دانستند. ابن سینا به عنوان یکی از بزرگ ترین حکمای عصر طلایی اسلام نه تنها به این امر توجه ویژه داشته، بلکه همواره در سیره ی فکری و عملی خویش به کاربرد این مسئله پایبند بوده است. وی عواملی نظیر موضوع علم، روش علم، پیوند میان علوم طبیعی و تجربی با الهیات فلسفی، پیوند عقلی گرایی و ایمان گرایی، توجه به پایه های علوم و... را از جمله مسائلی می داند که در پیش رفت علم مؤثر است و مبنای علوم را تشکیل می دهند. او در تقسیمات خود به این موارد توجه داشته است. در این نوشتار خواهیم گفت رابطۀ پیش رفت علوم با تقسیمات آن در اندیشۀ ابن سینا چیست؟ و نسبت پایبندی به ثمرات طبقه بندی علوم چگونه فضای رشد و پیش رفت را در دوران تمدن اسلامی مهیا کرده است و غفلت از این مسئله چگونه افول این تمدن را درپی داشته است. همان گونه که این تقسیمات یکپارچگی علوم را حفظ کرد و حرکتی همه جانبه را در عصر شکوه اسلامی پدید آورد و رهایی آن افول بخش هایی از علوم عقلی را رقم زد و سبب منکوب شدن فلسفه شد و یا آن که در طی سالیان، رویکرد علوم طبیعی را از جهت الهی خود دور ساخت. اکنون که پس از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی ایران برپایی تمدن نوین اسلامی ضروری می نماید، باید به میراث گران بهای خود رجوع کرده و با ارائه ی طبقه بندی نو ساختاری متناسب با تمدن جدید برپا کنیم. بی تردید بازخوانی نگرش ابن سینا و آرای او ما را در این مسیر یاری کرده و بنیانی ثابت پیش روی ما می گذارد.

چکیده ماشینی : این جلد دوازده مقاله در مورد جنبه‌های مختلف مشارکت‌های فلسفی و علمی ابن سینا ارائه می‌کند و به این موضوعات از روش‌شناسی‌های فلسفی، تاریخی و فلسفی نزدیک می‌شود. این اثر از نظر مفهومی به چهار بخش تقسیم می شود: (1) روش شناسی، (2) فلسفه طبیعی و علوم دقیق، (3) الهیات و متافیزیک و (4) میراث ابن سینا. بخش اول ملاحظاتی را برای تشخیص آثار اصیل از شبه ابن سینا ارائه می دهد. بخش دوم به موضوعاتی می پردازد که در فیزیک، روانشناسی، ریاضیات و نظریه های پزشکی ابن سینا با آن مواجه می شوند. بخش سوم به موضوعاتی می پردازد که از منابع الهیاتی برای اثبات وجود خدا و علم خداوند به جزییات گرفته تا جایگاه معماها در متافیزیک ابن سینا و نیز رابطه صورت و ماده در اندیشه ابن سینا می پردازد. بخش پایانی به تأثیر تاریخی ابن سینا بر متفکران بعدی مانند غزالی و همچنین تأثیرات بعدی او در ایران می‌پردازد. -- توضیحات ناشر

تجربه به عنوان یک مفهوم روشی، در تاریخ علم، از سوی دو سنّت فکری مورد توجه جدّی قرار گرفته‌است، یکی سنّت طبّی و دیگری سنّت منطقی-فلسفیِ ارسطویی. جالینوس و ابن‌سینا جزء معدود اندیشمندانی هستند که از یک سو به منطق ارسطویی اهتمام ویژه‌ای داشته‌ و از سوی دیگر به عنوان یک طبّیب، میراث‌بر سنّت طبّ اخلاطیِ بقراط بوده‌اند و در نتیجه، تلاش برای جمع میان روش تجربی و روش عقلی از دغدغه‌های اصلی آنها محسوب می‌شده‌است. هدف اصلی از این پژوهش، که با استفاده از روش تفسیر تحلیلی متن‌محور و تحلیل انتقادی صورت گرفته‌است، مشخص ساختن میزان پیشرفت طرح عقلانی‌سازی تجربه در روش‌شناسی ابن‌سینا در مقایسه با دیدگاه جالینوس است. مفهوم تجربه در اندیشه جالینوس بسیار متاثر از سنّت تجربه‌گرایی طبّی است، ولی در عین حال، وی با مطرح‌ساختن «ملاک‌های تمایز‌بخش»، دقّت عملی روش تجربی را ارتقاء داده‌ و آن را در مقام کشف نیز مفید دانسته است. اما جالینوس به لحاظ نظری و ناظر به مبانی روش تجربی، تلاشی برای عقلانی‌سازی تجربه نکرده و صرفاً بر لزوم استفاده توامان از تجربه و روش عقلی –به خصوص برهان ارسطویی- برای اکتساب علم تاکید کرده‌است. با این حال، مشارکت اصلی ابن‌سینا در پیشبرد روش تجربی، بیش از آنکه ناظر به حوزه عمل باشد، در زمینه تحلیل نظری روش تجربی است. او مبتنی بر قواشناسی پیشرفته خود، بر خلاف جالینوس که تنها از حواسّ ظاهری و حافظه برای تبیین نحوه شکل‌گیری تجربه استفاده می‌کرد، قوای باطنیِ حسّ مشترک، واهمه، ذُکر، متخیّله و عاقله را نیز به کار می‌گیرد. قوّه عاقله به لحاظ صوری با شکل‌دادن به قیاس، و به لحاظ مادّی با به کار‌گیری «قاعده الاتّفاقی» –که خود برگرفته از قاعده علّیت است- به عنوان کبرای آن قیاس، ساختاری عقلی و برهانی به تجربه می‌بخشد. تحلیل علّی از تجربه، این ظرفیت را در اختیار ابن‌سینا قرار می‌دهد تا بتواند به لحاظ نظری تبیین‌های دقیقی از یقینی‌بودن مجرّبات، کلّیت مشروط آنها، تفاوت آنها با قضایای استقرائی و چگونگی ایجاد خطا در فرایند تجربه ارائه دهد.

چکیده ماشینی : در ذات و ضرورت: ابن سینا و سنت ارسطویی، فدور بنویچ یک اصل اساسی از متافیزیک و معرفت شناسی ابن سینا (متوفی 1037) ارائه می دهد: نظریه جوهر او و تعیین علمی صفات ضروری و ضروری. این مطالعه مفاهیم کلیدی فلسفه ابن‌سینی مانند ماهیت، ضرورت، جهان‌شمولی، بی‌واسطگی، تقدم و ویژگی را بررسی می‌کند. علاوه بر این، برای اولین بار ارائه می شود که چگونه ابن سینا در طول زندگی حرفه ای خود موضع خود را در مورد این موضوع توسعه داد و بنابراین «ذات گرایی مفهومی» انقلابی خود را به کار گرفت. همچنین نشان داده می‌شود که موضع ابن سینا تا حدودی از سنت ارسطویی پیروی می‌کند، اما در جاهای کلیدی از آن منحرف می‌شود، به‌ویژه جایی که ابن سینا به طور انتقادی به تفاسیر « مشائیان بغداد» پرداخته است. در ذات و ضرورت: ابن سینا و سنت ارسطویی فدور بنویچ آموزه کلیدی متافیزیک و معرفت شناسی ابن سینا (متوفی 1037) را ارائه می دهد: نظریه جوهر او و تعیین علمی صفات ضروری و ضروری. این کتاب مفاهیم اصلی فلسفه ابن سینا مانند ذات، ضرورت، جهان شمولیت، بداهت، تقدم و ویژگی را مورد مطالعه قرار می دهد. همچنین گزارش بی‌سابقه‌ای از چگونگی تغییر دیدگاه‌های ابن سینا در مورد این موضوعات در طول زندگی حرفه‌ای‌اش، در استدلال برای «ذات‌گرایی مفهومی» انقلابی‌اش ارائه می‌کند. موضع ابن سینا تا حدی از سنت ارسطویی پیروی می کند، اما از آن نیز فاصله می گیرد، به ویژه هنگامی که ابن سینا علیه مکتب مشاء بغداد استدلال می کند.

هدف و کوشش نگارنده در رساله‌ پیش رو بررسی و پاسخ به این پرسش اساسی است: با توجه به نظریه‌ فیض در تفکّر ابن‌سینا، که به‌معنای فیضان و سرریزشدنِ «ضروری» موجودات از حق تعالی است، این نظریه چگونه با اراده‌ الاهی سازگار می‌شود؟ به سخن دیگر، چگونه می‌توان میان «ضرورت» و «اراده» بر بستر نظریه‌ فیض جمع کرد؛ حال آن‌که در ظاهر، این دو مقوله همدیگر را نفی می‌کنند؟ روش نویسنده در این رساله، توصیفی و تحلیلی است و مسئله، براساس مبانیِ متافیزیکی و الاهیاتیِ ابن‌سینا و همچنین مناسبات درونیِ تفکّر او مورد تحقیق و تحلیل قرار می‌گیرد و به سمت پاسخ نهایی حرکت می‌کند. نویسنده به این نتایج دست یافته است: اولاً نظریه‌ فیض در تفکّر ابن‌سینا در مناسبات هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و منطقیِ مشخّص و دقیق طرح می‌شود. ثانیاً و به دلیل مذکور، نظریه‌ فیض فقط براساس مبانیِ او قابل درک است. ثالثاً با توجّه به نگاه ابن‌‌سینا به مبادیِ موجودات، ساختار جهان، ذات و صفات باری تعالی به‌خصوص علم عنایی و اراده او، ضرورت فیض نه فقط با اراده الاهی منافاتی ندارد؛ بلکه برخاسته از ذات، علم و اراده وجوبی اوست. جهان لازمه ضروری ذات واجب براساس اراده ضروری اوست؛ ازاین رو، هیچ ممکنی سوای حق تعالی، نمی‌تواند ضرورتی بر او تحمیل کند. پس نظریه فیض به مقتضای ساحت ربوبی/ وجوبی، تفسیر و درک می‌شود. دشواری فهم نظریه فیض ابن‌سینا و اعتراضات، نخست از عدم توجّه و اعتنا به مبانیِ او و دوم، از قیاس و همسان‌پنداری ذات الاهی با عرصه انسانی برمی‌خیزد. نظریه فیض ابن‌سینا تحوّلی اساسی در توضیح ظهور کثرت از مبدأ واحد، در مقایسه با اسلاف او به‌شمار می‌آید؛ اما نظریه حدوث دهری میرداماد، خود مبیّن تحولی درباره دیدگاه ابن‌سیناست.

ابن سینادرآثارخودتبیین خاصی از فاعلیت انسان ارائه می دهدوآن را از نوع فاعلیت بالقصد والاراده می داند. وی در تفسیری که از این نوع فاعلیت ارائه می دهد به تحلیل مبادی فعل ارادی می پردازد بر اساس این تحلیل مبادی فعل ارادی عبارتند از: تصور فعل، تصدبق به فایده، شوق و به دنبال آن اراده. وی اراده انسان را تابع مبادی پیش از خود می داند. حال سؤال اینجاست که آیا مبادی خود ارادی اند یا اموری غیر ارادی هستند. ابن سینا این مبادی، علی الخصوص میل یا شوق را امری غیر ارادی می داند که تابع عوامل بیرونی از جمله طبیعت و مزاج فرد و حتی حرکت و وضعیت قرار گیری افلاک است .بر این اساس این نقد جدی به آراءابن سینا وارد است که در حقیقت آنچه ما به عنوان اراده می شناسیم ،نه اراده واقعی بلکه توهم اراده است زیرا مبادی اراده اموری بیرونی و خارج از اراده فرد هستند.

نظام منطقی ارسطو به قدری رفیع بود که تا چندین قرن نیز پس از او اکثر دانشمندان آن را از هر جهت کامل می‌دانستند به صورتی که تا قرن های متمادی حاکم بر افکار و آرای مردم اندیشمند بوده است. ابن‌سینا نخستین کسی بوده است که در تدوین علم منطق از روش ارسطویی فاصله گرفته است و از جهات متفاوت تغییرات و دگرگونی‌هایی در منطق ارسطویی ایجاد کرد‌. در پایان‌نامه حاضر از کتاب اشارات و تنبیهات ابن‌سینا و همچنین به مقدار نیاز از کتاب منطق شفا استفاده شده که با روش‌های تحلیلی و تطبیقی بدان پرداخته‌ایم. ما کتاب اشارات و تنبیهات را با دیگر آثار ابن‌سینا مقایسه نموده و در این مباحث به نظرات ارسطو و فارابی نیز اشاراتی داشته‌ایم. ایده‌های اساسی ابن‌سینا را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: ۱- ایده‌های پیشنهادی او در زمینه‌ی منطق قدیم. ۲- ایده‌های خلاقانه‌ی او که می‌تواند با نظام‌های منطق جدید مقایسه گردد. شیخ‌الرئیس ابتکارات و نوآوری‌هایی از جمله وارد نمودن مباحث قیاس استثنایی (برگرفته از منطق رواقیون) و قیاس اقترانی شرطی (که حاصل ترکیب قضایای حملی و قضایای شرطی از یک‌سو و یا ترکیب قضایای شرطی می‌باشد) و همچنین مطرح کردن موضوعاتی در منطق موجهات (پذیرش فرمول‌های موسوم به بارکان و عکس بارکان ورد فرمول عکس بوریدان) که امروزه دارای اهمیت شایان توجهی است. ابن‌سینا با اختصاص دادن قیود و سورهای زمانی به قضایای ضروری و ممکن منطق موجهات خود را به منطق موجهات رواقیون نزدیک کرده است‌. علاوه‌ بر این ابن‌سینا به طرح موضوعاتی درباره‌ی فلسفه منطق و فلسفه زبان نیز پرداخته است. طرح موضوع جهت شیء (de re) و جهت جمله (de dicto) در فلسفه‌ی منطق و تحلیل برخی از نکات زبان شناختی که قابل مقایسه با فلسفه‌ی زبان معاصر می‌باشد. ‌‌

ترجمه ماشینی: ابن سینا، تأثیرگذارترین فیلسوف اسلامی، شفا را به عنوان اثر بزرگ خود در فلسفه دینی و سیاسی خود تولید کرد. متافیزیک که اکنون توسط مایکل مارمورا ترجمه شده است، نتیجه نهایی این اثر عظیم است. از طریق مهارت مارمورا به عنوان مترجم و حاشیه نویسی های گسترده او، سنگ محک فلسفه اسلامی ابن سینا بیش از هر زمان دیگری قابل دسترس است. ابن سینا در متافیزیک ایده هستی را بررسی می کند و تحقیق او در مورد علت همه چیز او را به تعمق در ماهیت خدا می کشاند. از این بحث، ابن سینا نظریه ای درباره علیت الهی ارائه می دهد که ایده های نوافلاطونی، ارسطویی و اسلامی را ترکیب می کند. ابن سینا در این طرح نشأت‌آمیز، برخی از ایده‌های اساسی فلسفه دینی و سیاسی خود را مطرح می‌کند، زیرا او صفات الهی، مشیت الهی، آخرت و شهر ایده‌آل «فضیلت» را با فیلسوف ـ پیامبرش به‌عنوان رابط انسانی بین قلمروهای زمینی و آسمانی با این نسخه، اکنون می توان متافیزیک را به عنوان یکی از استادانه ترین آثار فلسفه کلاسیک اسلامی بهتر دید.