مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«فلسفه زمان خودش است که در افکار درک می‌شود. نیازی نیست دربرابر پدیده جهان توقف کند تا تأثیرات خود را از آن بگیرد، برعکس، موضوع خود را آزادانه انتخاب می‌کند و خودش وظایفی را که بعدا توسعه می‌دهد، تعیین‌ می‌کند.» گئورگ ویلهلم فردریش هگل با این کلمات عمیق، جوهره‌ی اثر اصلی کتاب خود، «عقل در تاریخ» را دربر می‌گیرد. این قطعه عظیم، پژوهشی فلسفی به‌عنوان یک کاوش جامع در‌مورد تکامل تفکر بشری عمل‌ می‌کند و توسعه‌ی ایده‌های فلسفی را از دوران‌ باستان تا دوران خود هگل در اوایل قرن‌ نوزدهم دنبال‌ می‌کند. سخنرانی‌های هگل، سفری شگفت‌انگیز را درمیان چشم‌اندازهای فکری تمدن‌های گذشته ارائه می‌دهد‌ و از تابلوی پیچیده ایده‌هایی که درک و ادراک انسان را شکل داده‌اند، پرده‌برداری می‌کند. هگل که به‌دلیل روش دیالکتیکی و بینش عمیق خود در‌مورد ماهیت واقعیت مشهور است، دیدگاهی پانوراما از تاریخ فلسفی ارائه می‌دهد که هم روشنگر و هم تفکر‌برانگیز است. آنچه آثار هگل را متمایز می‌کند صرفا گستردگی تاریخی آن نیست، بلکه عمق بینشی است که او با آن هر دوره فلسفی را تحلیل می‌کند. از تفکرات متافیزیکی یونانیان باستان تا ایده‌های انقلابی عصر روشنگری، هگل در میان ملیله‌های غنی اندیشه‌ی بشری با وضوح و دقت قابل‌توجهی حرکت می‌کند. یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های سخنرانی‌های هگل، توانایی او در تشخیص جریان‌های فکری زیربنایی است که سنت‌های فلسفی ظاهرا متفاوت را به هم متصل می‌کنند. او نشان می‌دهد که چگونه هر جنبش فلسفی، بر دستاوردهای پیشینیان خود بنا می‌شود و یک پیشرفت دیالکتیکی مستمر به سمت درک و ترکیب بیشتر را‌ شکل می‌دهد. علاوه‌بر این، سخنرانی‌های هگل به قلمرو گمانه‌زنی انتزاعی محدود نمی‌شود؛ در‌عوض، آنها بینش‌ عمیقی از زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ارائه می‌دهند که گفتمان‌ فلسفی را در طول تاریخ شکل‌ داده‌ است. هگل با زمینه‌سازی ایده‌های فلسفی در محیط تاریخی‌شان، درک دقیقی از تعامل پیچیده بین ایده‌ها و جامعه ارائه می‌کند. با‌ اینحال، شاید قانع‌کننده‌ترین جنبه‌ی کار هگل، ارتباط پایدار آن با گفتمان معاصر باشد. علیرغم ارائه بیش از دو قرن پیش، سخنرانی‌های او همچنان در‌ گوش خوانندگان معاصر طنین‌انداز می‌شود و بینش‌های عمیقی را درمورد سوالات همیشگی ارائه می‌دهد که از زمان‌های بسیار قدیم بشریت را درگیر کرده است. «عقل در تاریخ»، به‌عنوان یک دستاورد بزرگ در سالنامه‌ی پژوهش‌های فلسفی ایستاده است. این اثر با گستره‌ی وسیع، بینش‌های نافذ و ارتباط بی‌زمان، اثری است که تا امروز به الهام بخشیدن و روشنگری خوانندگان ادامه می‌دهد و همانطور که خود هگل به درستی خلاصه می‌کند: «تاریخ فلسفه را باید به‌عنوان باغ جهان فکری نگریست، زیرا انواع آن اشکالی را به نمایش می‌گذارد که روح تحت‌ آن خود‌ را نشان‌ داده‌ است».

سده هفدهم شاهد دگرگونی بنیادینی در شیوه‌های تفکر ما درباره خودمان و درباره عالم بود. نگاه دلگرم‌کننده قرون وسطایی به جهانی زمین‌مرکز که آشکارا برای منافع نوع بشر طراحی شده بود، به کلی کنار رفت و همزمان خوشبینی تازه‌ای درباره امکان ارائه تبیینی روشن و جامع از سازوکارهای عالم، در کنار عزمی جزم برای شناخت سرشت ذهن آدمی و روابطش با عالم مادی فراگیر شد. جان کاتینگم می‌کوشد در این بستر، مساعی سه فیلسوف بزرگ عقلگرا دکارت، اسپینوزا، و لایبنیتس را در راستای کنارآمدن با این برداشت تازه از عالم طبیعت و طراحی دستگاه‌هایی فلسفی شرح و بسط دهد.

ترجمه ماشینی: از منظرهای گوناگون، مقالات ارائه شده در اینجا وابستگی متقابل عمیق فلسفه طبیعی و دین عقلانی را در «قرن طولانی هفدهم» که با سوزاندن برونو در سال 1600 آغاز می شود و با روشنگری در اوایل قرن هجدهم به پایان می رسد، بررسی می کند. از نوشته‌های گروتیوس درباره قانون طبیعی و دین طبیعی، و رمان‌های گمانه‌زنانه و لیبرتین سیرانو دو برژرک، تا آثار شناخته‌شده‌تر دکارت، مالبرانش، کودورث، لایب‌نیتس، بویل، اسپینوزا، نیوتن و لاک، تأکید فزاینده ای بر رابطه عقلانی بین دکترین دینی، قانون طبیعی و مشیت الهی شخصی قرار گرفت. در حالی که شواهدی برای این رابطه ذاتی باید در مکان‌های مختلف - در ایده‌های موجود در ذهن، در مشاهدات و آزمایش‌های فیلسوفان طبیعی، و حتی در تاریخ، تجربه فعلی و آینده بشری پیش‌بینی شده - یافت می‌شد. گفتمان های فکری و علمی گسترده تر روشنگری را فعال و شکل داد.