مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«شرق» و «شرق‌شناسی» از دیرباز مورد توجه و تدبر و تفکر اندیشمندان مغرب‌زمین بوده است؛ اما اینکه این اندیشمندان به چه انگیزه‌ای به این مطالعه روی آورده‌اند و اینکه تا چه حد تصویری مطابق با واقع از شرق، برای اهالی آن دیار ترسیم کرده‌اند، محل مناقشه و گفتگوی بسیار است. عموماً‌ انگیزه‌های مطالعات استشراقی در سه مقوله تقسیم‌بندی می‌شود: اول، انگیزه تبشیری که هدف آن تلاش غربیان برای اصلاح امور اخروی و دینی مردم شرق بوده است؛ دوم، انگیزه استعماری که غایت آن بهره‌برداری از منابع طبیعی و انسانی کشورهای شرقی بوده است؛ و نهایتاً انگیزه دانشگاهی که بازتاب دغدغه‌های آکادمیک متخصصان غربی در موضوعات شرقی و به‌ویژه اسلامی بوده است. با این ‌حال، روح حاکم بر این مطالعات‌ـ‌‌متأثر از دیدگاه تفکیک خودی از دیگری‌ـ غلبه بر دیگران و نفی و نادیده‌‌انگاشتن قابلیت‌های فکری و علمی شرقیان بوده است. البته این مسئله به هیچ وجه از شدت انتقادی که بر انسان شرقی وارد است نمی‌کاهد و آن اینکه چرا به میزانی که غرب، به «شرق» و «شرق‌شناسی» پرداخته است، او «غرب» و «غرب‌شناسی» را جدی نگرفته است. از مسائل مهم در بررسی ادبیات شرق‌شناسی، میزان صحت و سقم «شرق‌شناسی» است. نقدهای متعددی بر مطالعات شرق‌شناسی در قرن بیستم صورت‌گرفته است که معروفترین آنها اثر «علم» ادوارد سعید است. وی در چارچوپ گفتمان قدرت به نقد شرق‌شناسی می‌پردازد. آثار دیگری نیز وجود دارد که شرق‌شناسی را از منظرهای دیگر مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند. در این میان اثر ضیاءالدین سردار از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا وی به تعبیر خودش از منظر «سنّت‌گرایی انتقادی» و از دیدگاه متفکّری مسلمان به پدیدار مزبور می‌نگرد. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، با این چشم‌انداز به ترجمه و نشر چنین آثاری دست یازیده است.

دین مبین اسلام به‌رغم داشتن پیامی جهانی در جهت رهایی انسان از اسارت بندهای درونی و محدویت‌های بیرونی، از لحظه ظهورش برای اروپای مسیحی یک مساله بود. این مساله به‌ویژه در دوران گذار شکل خاصی به خود گرفته است که عموماً حکایت از نوعی خصومت نسبت به اسلام می‌باشد. با این حال در میان اروپاییان اسلام‌پژوه کسانی بوده و هستند که با دیده حقیقت‌جویی و انصاف به بررسی دین اسلام پرداخته‌اند. اما، اروپاییان مسیحی و یهودی هر نظری در مورد اسلام داشته باشند، نمی‌توانند انکار کنند که اسلام عامل مهمی در تاریخ بشریت بوده و پدیده‌ای است که باید به درستی توضیح داده شود. از دیگر سو، این نکته‌ای پرمایه و مهم است که در دل تاریخ عمومی، چیزی به نام تاریخ اسلامی نیز وجود دارد، به بیان دیگر ویژگی‌های مشخصی از ساختار و توسعه وجود دارد که در جوامعی که اسلام در آنجا دین غالب بوده مشترک است. اثر حاضر، بر آن است تا شکل‌گیری دیدگاه خاصی درباره اسلام و فرهنگ وابسته به آن‌را در اروپا به نحو مستند تحلیل کند؛ دیدگاهی که منشأ آن دانش رو به ازدیاد اروپایی‌ها درباره اعتقادات مسلمانان و عملکرد آنها در تاریخ است. این دیدگاه همچنین متأثر از ایده‌های متحولی است که در اروپا در باب مذهب و تاریخ بیان می‌شود. در جای جای کتاب، دغدغه دومی نیز مشهود است که به توسعه سنت دانش‌پژوهی شرق‌شناسی مربوط است؛ یعنی بسط تکنیک‌هایی که به واسطه آنها، شرق تعریف می‌شود، آثار و متون آن ویرایش و تفسیر می‌شود، از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. می‌توان گفت که این دو فرایند (اسلام‌پژوهی و شرق‌شناسی) به نحو تنگاتنگ با هم مرتبط هستند؛ چرا که محققان به نحوی انضمامی کار نمی‌کنند. اذهان آنها به‌وسیله فرهنگی که درآن واقع‌اند و فرهنگ‌های نسل‌های پیش از خود شکل می‌گیرد و آنها آنچه را که از منابع گذشته برمی‌گزینند مورد تفسیر قرار می‌دهند. ضمن این‌که جغرافیا نیز، سرنوشت پرداختن به اسلام و شرق را با هم عجین کرده است. و در نهایت این‌که امروزه دانش‌پژوهی‌ها در حوزه اسلام و شرق از طریق نوعی همدستی و همکاری میان این دو گروه انجام می‌شود: پرورش‌یافتگانِ سنت فکری غرب و کسانی که علاوه بر آن پرورش، از سنت اسلامی خود نیز در فکر و عقیده متأثر هستند. امروزه دیگر کسی نمی‌تواند بی‌آنکه احساس نوعی رابطه با موضوعی که درباره آن می‌اندیشد داشته باشد؛ چیز معنا‌داری بنویسد. از همین‌رو می‌توان اثر حاضر را به مثابه پژوهشی از روی همدلی دانست که برای محافل آکادمیک، و حتی برای حلقه‌های سیاست‌گذاری، اثرگذار و سودمندهای خاصی دارد.

آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره نوشته دكتر عمر بن ابراهیم رضوان، در خصوص ديدگاههاى مستشرقين پيرامون قرآن كريم و شبهاتى كه در این باره ايجاد كرده‌اند، نوشته شده است مطالب آن در چهار باب تهيه شده كه در باب مقدماتى:استشران را تعريف نموده، در باب اول آثار و نوشته‌هاى آنان پيرامون قرآن، در باب دوم، نظرات مستشرقين پيرامون قرآن كريم و جواب آنها و در باب سوم به نظرات مستشرقين پيرامون تفسير قرآن و روشهاى تفسيرى و شبهاتى كه دراين‌باره وارد كرده‌اند پرداخته است. مؤلف محترم سعى نموده است اشكالات مختلف مستشرقين را پيرامون قرآن كريم اعم از مصدر قرآن كه وحى است و يا مضمون و دلالت آيات و يا تفسير قرآن مطرح و پاسخ آنها را به طور مبسوط ارائه نمايد و در این زمینه، نظريه پردازان استشراق را معرفى و بعضى از کتاب‌هاى تألیف شده توسط آنها را نيز معرفى مى‌نمايد و در بعضى از موارد لغزشگاههاى آنان و عوامل لغزش آنها را نيز بررسى نموده است. در بخشى ديگر از کتاب رابطۀ استشراق و يهود را مورد بررسى قرار داده و معتقد است كه يهود برای اهداف خود كه تضعيف اسلام و مقابله با اسلام مى‌باشد، استشراق را به‌وجود آورده و آنرا تقویت نموده است. کتاب داراى یک مقدمه و 4 باب مى‌باشد و مجموعا داراى سيزده فصل است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: باب مقدماتى:الاستشراق شامل شش بحث: تعريف استشراق، اهداف استشراق، وسائل و ابزارهاى مستشرقين، يهود و استشراق، گروههاى مستشرقين و روشها و میزان بحث نزد مستشرقين: باب اول:مستشرقين و نوشته‌هاى آن پيرامون قرآن فصل اول:آثار مستشرقينى كه در خصوص قرآن کتاب تألیف نموده‌اند فصل دوم:آثار مستشرقينى كه در میان تأليفات خود، پيرامون قرآن مطالبى نوشته‌اند باب دوم:نظرات و آراء مستشرقين پيرامون قرآن و مناقشۀ در آنها شامل شش فصل: شبهات مستشرقين پيرامون مصادر قرآن كريم، شبهات مستشرقين پيرامون نص قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون جمع قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون مضمون آيات قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون قرائت‌هاى مختلف قرآنى و شبهات مستشرقين پيرامون روش قرآن باب سوم:مستشرقين و تفسير قرآن كريم شامل پنج فصل: تفسير اثرى و ديدگاه مستشرقين پيرامون آن، تفسير به راى و شبهات مستشرقين پيرامون آن، تفسير صوفيه و نظرات مستشرقين، تفسير قرآن از ديدگاه فرقه‌هاى اسلامى و نظرات مستشرقين و تفسير قرآن در پرتو تمدن اسلامى

آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره نوشته دكتر عمر بن ابراهیم رضوان، در خصوص ديدگاههاى مستشرقين پيرامون قرآن كريم و شبهاتى كه در این باره ايجاد كرده‌اند، نوشته شده است مطالب آن در چهار باب تهيه شده كه در باب مقدماتى:استشران را تعريف نموده، در باب اول آثار و نوشته‌هاى آنان پيرامون قرآن، در باب دوم، نظرات مستشرقين پيرامون قرآن كريم و جواب آنها و در باب سوم به نظرات مستشرقين پيرامون تفسير قرآن و روشهاى تفسيرى و شبهاتى كه دراين‌باره وارد كرده‌اند پرداخته است. مؤلف محترم سعى نموده است اشكالات مختلف مستشرقين را پيرامون قرآن كريم اعم از مصدر قرآن كه وحى است و يا مضمون و دلالت آيات و يا تفسير قرآن مطرح و پاسخ آنها را به طور مبسوط ارائه نمايد و در این زمینه، نظريه پردازان استشراق را معرفى و بعضى از کتاب‌هاى تألیف شده توسط آنها را نيز معرفى مى‌نمايد و در بعضى از موارد لغزشگاههاى آنان و عوامل لغزش آنها را نيز بررسى نموده است. در بخشى ديگر از کتاب رابطۀ استشراق و يهود را مورد بررسى قرار داده و معتقد است كه يهود برای اهداف خود كه تضعيف اسلام و مقابله با اسلام مى‌باشد، استشراق را به‌وجود آورده و آنرا تقویت نموده است. کتاب داراى یک مقدمه و 4 باب مى‌باشد و مجموعا داراى سيزده فصل است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: باب مقدماتى:الاستشراق شامل شش بحث: تعريف استشراق، اهداف استشراق، وسائل و ابزارهاى مستشرقين، يهود و استشراق، گروههاى مستشرقين و روشها و میزان بحث نزد مستشرقين: باب اول:مستشرقين و نوشته‌هاى آن پيرامون قرآن فصل اول:آثار مستشرقينى كه در خصوص قرآن کتاب تألیف نموده‌اند فصل دوم:آثار مستشرقينى كه در میان تأليفات خود، پيرامون قرآن مطالبى نوشته‌اند باب دوم:نظرات و آراء مستشرقين پيرامون قرآن و مناقشۀ در آنها شامل شش فصل: شبهات مستشرقين پيرامون مصادر قرآن كريم، شبهات مستشرقين پيرامون نص قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون جمع قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون مضمون آيات قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون قرائت‌هاى مختلف قرآنى و شبهات مستشرقين پيرامون روش قرآن باب سوم:مستشرقين و تفسير قرآن كريم شامل پنج فصل: تفسير اثرى و ديدگاه مستشرقين پيرامون آن، تفسير به راى و شبهات مستشرقين پيرامون آن، تفسير صوفيه و نظرات مستشرقين، تفسير قرآن از ديدگاه فرقه‌هاى اسلامى و نظرات مستشرقين و تفسير قرآن در پرتو تمدن اسلامى

آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره نوشته دكتر عمر بن ابراهیم رضوان، در خصوص ديدگاههاى مستشرقين پيرامون قرآن كريم و شبهاتى كه در این باره ايجاد كرده‌اند، نوشته شده است مطالب آن در چهار باب تهيه شده كه در باب مقدماتى:استشران را تعريف نموده، در باب اول آثار و نوشته‌هاى آنان پيرامون قرآن، در باب دوم، نظرات مستشرقين پيرامون قرآن كريم و جواب آنها و در باب سوم به نظرات مستشرقين پيرامون تفسير قرآن و روشهاى تفسيرى و شبهاتى كه دراين‌باره وارد كرده‌اند پرداخته است. مؤلف محترم سعى نموده است اشكالات مختلف مستشرقين را پيرامون قرآن كريم اعم از مصدر قرآن كه وحى است و يا مضمون و دلالت آيات و يا تفسير قرآن مطرح و پاسخ آنها را به طور مبسوط ارائه نمايد و در این زمینه، نظريه پردازان استشراق را معرفى و بعضى از کتاب‌هاى تألیف شده توسط آنها را نيز معرفى مى‌نمايد و در بعضى از موارد لغزشگاههاى آنان و عوامل لغزش آنها را نيز بررسى نموده است. در بخشى ديگر از کتاب رابطۀ استشراق و يهود را مورد بررسى قرار داده و معتقد است كه يهود برای اهداف خود كه تضعيف اسلام و مقابله با اسلام مى‌باشد، استشراق را به‌وجود آورده و آنرا تقویت نموده است. کتاب داراى یک مقدمه و 4 باب مى‌باشد و مجموعا داراى سيزده فصل است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: باب مقدماتى:الاستشراق شامل شش بحث: تعريف استشراق، اهداف استشراق، وسائل و ابزارهاى مستشرقين، يهود و استشراق، گروههاى مستشرقين و روشها و میزان بحث نزد مستشرقين: باب اول:مستشرقين و نوشته‌هاى آن پيرامون قرآن فصل اول:آثار مستشرقينى كه در خصوص قرآن کتاب تألیف نموده‌اند فصل دوم:آثار مستشرقينى كه در میان تأليفات خود، پيرامون قرآن مطالبى نوشته‌اند باب دوم:نظرات و آراء مستشرقين پيرامون قرآن و مناقشۀ در آنها شامل شش فصل: شبهات مستشرقين پيرامون مصادر قرآن كريم، شبهات مستشرقين پيرامون نص قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون جمع قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون مضمون آيات قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون قرائت‌هاى مختلف قرآنى و شبهات مستشرقين پيرامون روش قرآن باب سوم:مستشرقين و تفسير قرآن كريم شامل پنج فصل: تفسير اثرى و ديدگاه مستشرقين پيرامون آن، تفسير به راى و شبهات مستشرقين پيرامون آن، تفسير صوفيه و نظرات مستشرقين، تفسير قرآن از ديدگاه فرقه‌هاى اسلامى و نظرات مستشرقين و تفسير قرآن در پرتو تمدن اسلامى

از دیدگاه ویلیام تسدال گفت‌وگوی میان هابیل و قابیل در آیات 27-32 سورۀ مائده، به اشکال مختلف در ترگوم جاناتان و اورشلیم بیان شده است. همچنین وی بر این باور است صحنۀ تدفین هابیل در قرآن، در کتاب پیرقه ربی الیعزر نیز آمده و آیۀ 32 سورۀ مائده، تقریباً ترجمۀ تحت‌اللفظی فرازی از متن میشناه سَنهِدرین از کتاب تلمود است. مقالۀ پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته، در پی آن است تا پس از بررسیِ دقیق زمان تاریخ‌گذاری آثار فوق، به نقد و ارزیابی دیدگاه تسدال در مورد اقتباس آیات یادشده از محتوای کتب مذکور بپردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نظریۀ تأثیرپذیری پیامبر (ص) از آموزگاران یهودی، احتمال نسنجیده و شاذی است که از عدم تسلط کافی تسدال بر متون روایی و تاریخی مسلمانان حکایت دارد. همچنین منابعی را که او ادعا می‌کند اساس آیات فوق قرار گرفته، در زمان پیامبر (ص) مطرح نبوده و تاریخ‌گذاری برخی از آنها پایه و اساس روشنی ندارد. در آیۀ 32 سورۀ مائده نیز قرآن مفهومی فراتر، عام‌تر و عمیق‌تر از آنچه که میشناه سنهدرین بدان اشاره نموده، بیان فرموده است و با دیدگاه مد نظر تسدال همخوانی ندارد.

در این پایان نامه کتاب آراءالمستشرقین حول القرآن الکریم ترجمه و مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته و مباحث زیر در آن مطرح شده است: برخی ازصحابه و تابعین که تفسیر قرآن کریم را منع کرده اند،وجود جعلیات و اسرائیلیات در تفسیر، اختلاف درروایات و خرده گیری از رجال تفسیر روایی، رد تفسیرروایی توسط مستشرقان، تفسیر به رأی و رد شبهات مستشرقین پیرامون آن، تفسیر در پرتو عقیده، مذهب اهل رأی، و شبهاتی که در مورد تفسیر به رأی وجوددارد