مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

شرق‌شناسی به مفهوم امروزی آن شامل مطالعات اسلامی در غرب نیز است. نتایج و دستاوردهای شرق‌شناسی و به تبع آن، مطالعات اسلامی در غرب ریشه تلقی کنونی غربی‌ها درباره اسلام و کشورهای اسلامی است و بی‌توجهی به این جریان و ابعاد و پیامدهای آن سبب خواهد شد که ما در مواجهه با غرب، چه در حوزه هجوم فرهنگی و چه در حوزه گفتگوی تمدن‌ها، نتوانیم نقشی بایسته ایفا نماییم. جهت‌گیری اصلی و روح حاکم بر این اثر توجه دادن به این موضوع بنیادی است که به نظر می‌رسد می‌تواند اساس تفکر و نگاه ما را به تاریخ و تمدن اسلامی دگرگون سازد. این هدف از طریق نگاه به مفهوم، ریشه‌ها، سیر تحول و ابعاد و روش‌های مطالعات اسلامی در غرب و تأثیر آن در محیط‌های اسلامی شرقی، و موضع کنونی و بایسته نسبت به آن دنبال شده است. کتاب حاضر برای دانشجویان رشته الهیات گرایش تاریخ و تمدن ملل اسلامی در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس اسلام شناسی در غرب به ارزش ۲ واحد تدوین شده است.

مطالعات حدیثی خاورشناسان دامنه ی گسترده ای دارد و نگاشته های آنان در این حوزه، حجم زیادی از کتابخانه های تخصصی حدیث را به خود اختصاص داده است. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مطالعات حدیثی خاورشناسان رشد چشم گیری یافت و هم زمان، در کنار رجوع به منابع حدیثی اهل سنت، تحلیل و بررسی متون روایی شیعه، به طور ویژه در دستور کار شرق شناسان قرار گرفت. میزان این پژوهش ها، از ده ها رساله، کتاب و مقاله فراتر رفته، و دامنه ی آن، کم و بیش تمامی انواع شاخه های حدیث پژوهی در شیعه را شامل می شود. آگاهی از روش پژوهش، نتایج علمی، دغدغه ها و شبهه های خاورشناسان به مثابه یک نگاه بیرونی به دین چنان اهمیت دارد که امروزه، بررسی و نقد نوشته های آنان به عنوان یک رشته ی علمی، مورد اهتمام مسلمانان قرار گرفته است. علی رغم آنکه پژوهشگران مسلمان بسیاری به تحلیل و نقد مطالعات خاورشناسی در حوزه ی قرآن کریم و حدیث همت گماشتند، اما در زمینه ی شناخت و نقد مطالعات خاورشناسان با تمرکز بر حدیث شیعه، فعالیت های بسیار اندکی انجام شده است. کتاب پیش رو، بر اساس ضرورت گفتمان نقد آثار خاورشناسان در زمینه ی مطالعات حدیثی شیعه، نخست به شناسایی آثار آنان و سپس، به تبیین مسئله ها، اندیشه ها و مبانی فکری، و جریان ها و رویکردهای شرق شناسان پرداخته است. آنجه در این کتاب به آن پرداخته می شود: فصل اول: کلیات- دراین فصل تعریف مفاهیم پژوهش به همراه مروری کوتاه بر پیشینه ی مطالعات خاورشناسان در حدیث شیعه آمده است. فصل دوم: گونه شناسی و تحلیل ساختاری پژوهش ها- در این فصل تلاش شده است تا با شمارش دقیق و کامل مجموعه ی اقدامات پژوهشی خاورشناسان در حدیث شیعه، تحلیل درست و منطقی از برآورد آثار آنان صورت گیرد. بدین منظور، ابتدا گفتاری با عنوان «الگوهای طبقه بندی پژوهش های حدیثی خاورشناسان» ذکر می شود و مقصود آن است که به یک دسته بندی درست و منطقی از مجموعه ی فعالیت های حدیثی آنان دست یابیم. بر اساس مأخذشناسی و گونه شناسی صورت گرفته و نتایج حاصله از آن، نمونه هایی از پژوهش های به روش توصیفی گزارش خواهند شد. در نتایج این فصل به مهم ترین خاورشناسان در حوزه ی مطالعات حدیثی شیعه و شاخص ترین آثار نیز اشاره می شود. فصل سوم: تحلیل ادوار تاریخی و روش های پژوهش- در این فصل بازشناسی و تحلیل عرصه ها و مسئله های خاورشناسان در حدیث شیعه انجام شده است. همچنین دو بخش «خاستگاه ها، ادوار و تطور» و «روش شناسی» مطالعات خاورشناسی در حوزه ی حدیث شیعه بررسی شده است. فصل چهارم: بازشناسی و تحلیل عرصه ها و مسئله ها- در این فصل با توجه به شاخص ترین آثار و اندیشه های خاورشناسی در حوزه ی حدیث شیعه و نیز در نظر گرفتن تطور رویکردی و تاریخی و روش های پژوهشی ایشان، مهم ترین و برجسته ترین عرصه ها و مسائل فکری مطالعاتی خاورشناسان شناسایی شده، به واکاوی دیدگاه های گوناگون، بیان نکته های افتراق و اشتراک و نیز برجسته سازی موارد نقدخیز پرداخته است. بنابراین هدف این فصل تحلیل و نقد اندیشه ها بوده است. فصل پنجم: بررسی و تحلیل آسیب ها و امتیازها- در این فصل آسیب ها و امتیازهای فعالیت علمی خاورشناسان در حدیث شیعه بیان شده است. این فصل به دو بخش «آسیب ها در مطالعات خاورشناسان در حدیث شیعه» و «نقاط قوت و مزایای خاورشناسان در حدیث شیعه» تقسیم می شود.

ارشمیندریت یوسف دره حداد کشیش لبنانی در سال 1913 متولد و در سال 1979 میلادی فوت نموده است ، اوکه در سال 1939 به مقام اسقفی برگزیده شد علاوه بر برنامه های کلیسایی اش، در بیست سال پایان عمر، بیشتر به مطالعات قرآنی اشتغال داشته ،این مولف به تحلیل روابط اسلام و مسیحیت و انجیل و قرآن پرداخته است در همین اثناء در بین حدود 4 هزار صفحه مکتوبات دروس قرآنیه ، اعجاز لفظی و محتوایی قرآن و شخصیت حقیقی و حقوقی پیامبر اسلام را مورد بررسی ،نقد و شبهه قرار داده است ؛ ما در این رساله از بین مکتوبات این نویسنده آنچه که بطور مستقیم و غیر مستقیم به اعجاز قرآن اختصاص داده شده را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به بررسی و نقد آن ها پرداخته ایم؛ در ضمن چون در پردازش آقای یوسف حداد مواردی به نقد شخصیت آورنده ی قرآن و در نتیجه مشوه نمودن ماموریت وی ارائه گردیده ،به جایگاه و مقام اعجازی آورنده ی قرآن نیز اهتمام داشته ایم ؛این مجموعه حاوی 3 بخش ،پاسخگویی به شبهات اقتباس قرآن و اعجاز بیانی و هدایتی کلام الله مجید و 4 بخش در رد شبهات وارد نموده ی آقای حداد بر آورنده ی قرآن می باشد؛ آقای یوسف حداد از قضیه ی اقتباس گام را فراتر نهاده و به عینیت قرآن و عهدین قائل می باشد و با این اندیشه اعجاز لفظی قرآن را منتفی و اعجاز محتوایی آن را صرفا هدایت های انجیلی می داند ،ما در این رساله که به محضر قرآن و پیامبر اسلام تقدیم می گردد از حدود 250 منبع فارسی ، عربی و انگلیسی بهره برداری نموده و ثابت کرده ایم که قرآن معجزه ای مستقل بوده و اعجاز لفظی و محتوایی موجود در آن بر تورات و انجیل ، مهیمن می باشد و شخصیت آورنده ی آن نیز از مبانی اعجازی قرآن است و استدلالات آقای حداد که در آن ها از آیات قرآن (یعنی قرآن علیه قرآن) و روایات و مفاد مکتوبات مسلمانان بصورت گزینشی استفاده شده حجت های صائب نبوده و مشفوع قرآن نمی باشند ،بنابراین اعجاز لفظی و محتوایی قرآن، با دلایل معیوب و ناقص آقای یوسف حداد، مشبوه و خدشه دار نخواهند بود.

ورود خاورشناسان به حوزه شرق و آگاهی از تاریخ و ادبیات عرب و همچنین چاپ و ترجمه قرآن کریم، دامنه مطالعات آنان را گسترش داده به گونه ای که پیرامون آیات قرآنی به بحث ونظر پرداختند و از نگاه هرمنوتیکی به سابقه مضامین آیات دلبسته و در جهت اثبات داده های تورات وانجیل به تطبیق و مقایسه بین کتب آسمانی فرمان دادند. جمع زیادی از مستشرقان در ردً و انکار وحیانیت قرآن، احتمال اقتباس این کتاب از تورات و انجیل و دیگر کتب آسمانی پیشین را مطرح کرده اند و در جستجوی شواهد و قرآئن و تشابهاتی بین معارف و داده های قرآنی و تورات و انجیل برآمده تا قطعی بودن این احتمال را به اثبات برسانند. هرچند برخی در کتب قرآن پژوهی خود به اجمال و اشاره به طرح این تئوری پرداخته اند اما یوسف دره حداد تمام پژوهشهای خود را معطوف و مصروف به این مسأله نموده و به تفصیل با استناد به آیات قرآنی موضوع را مورد بررسی قرار داده است. در مقابل عده ای از مستشرقان به نقد اجمالی این ادعا اکتفا نموده و این برداشت ها را از اساس اشتباه دانسته اند. ولی برخی از دانشمندان اسلامی خصوصا به خاطر استشهاد قرآن برای اثبات اقتباس به نقد و انتقادهای تفصیلی در این باره دست زده وبا توجه به تناقض های مطروحه در مقام پاسخ برآمده اند. در این پژوهش به نقد وبررسی دیدگاه اقتباس قرآن امعان نظر شده است.

در پژوهش حاضر، در سه فصل سیر تحولات مقوله ((شرق شناسی))، تاریخچه آن، شرق شناسان برجسته، جریان شرق شناسی در برخی کشورها و وضعیت کنونی آن بررسی و تشریح شده است .در فصل اول ذیل عنوان ((دامنه شرق شناسی)) اطلاعات کلی درباره زوایای مختلف موضوع اعم از تجربیات تاریخی و دیدگاه‌های فلسفی و سیاسی به دست می‌دهد .در فصل دوم که ساختارها و تجدید ساختارهای شرق شناسانه عنوان گرفته، پژوهنده بر آن است تحولات شرق شناسی نوین را، از طریق یک توصیف زمانی و تاریخی وسیع، و نیز توصیف یک رشته ابزار مشترکی که در آثار شاعران، هنرمندان و محققان مهم این رشته وجود دارد، پی‌گیری نماید .در فصل سوم با عنوان ((شرق شناسی معاصر)) نفوذ و توسعه عظیم دامنه استعمار در مشرق زمین که اوج آن جنگ جهانی دوم است بررسی و تشریح می‌شود .آخرین قسمت از فصل سوم به روند جایگزینی سلطه امریکا و حذف سلطه انگلیس و فرانسه اختصاص دارد .که در ان یک طرح کلی از واقعیات فکری و اجتماعی شرق شناسی معاصر در ایالات متحده امریکا به دست می‌دهد .صفحات پایانی به یادداشت‌های مولف اختصاص دارد.

این نوشتار به نقد و بررسی دیدگاههای خاورشناسان در خصوص قرآن و ساختار زبانی آن پرداخته‌است . از دیگر مباحث کتاب حاضر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود : بلاغت قرآن تاثیر پذیری قرآن از اسلوب انجیل پژوهش در باب ادیان در قرآن شباهت دروغین میان قرآن و کتاب مقدس رسولان در قرآن، نقدی بر نظر و نسینک مشک واژگان غیر عربی در قرآن نافرجامی همه تلاش‌ها در ترتیب نزولی قرآن و ...