مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر به دنبال تحلیل و نقد دیدگاه مستشرقان در نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت است چه آنکه رویکرد غالب مستشرقان در حوزه مطالعات حدیثی، فرآیند نقّادی حدیث اسلامی را محدود به نقد سندی دانسته و بر این باور است محدّثان مسلمان به پدید? نقد متنی بی‌توجّهی یا کم‌توجّهی داشته‌اند. تحقیق از نظر هدف بنیادی و با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی انجام‌شده و روش تحلیلِ داده‌ها کیفی بوده است. جامع? تحقیق متنی و شامل کتب محدّثان و رجالیان اهل‌سنّت در سد? سوّم و چهارم هجری و نگاشته‌های مستشرقان در نقد متن حدیث اسلامی بوده است که به صورت هدفمند و با توجّه به سوالات تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که نقد متن حدیث نزد محدّثان و رجالیان متقدّم اهل‌سنّت وجود داشته است. هم‌چنین در پیِ بررسی آرای مستشرقان در این خصوص، نظراتشان در دو محور اصلی عدم نقّادی متن احادیث و چرایی آن شامل مبانی خاصّ کلامی اهل‌سنّت و رقابت‌های اهل‌حدیث و اهل‌رأی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه آنکه برخلاف تصوّر مستشرقان در منحصر ساختن سنجش اعتبار حدیث اسلامی به نقد سندی، محدّثان و راوی‌شناسان متقدّم اهل‌سنّت در بررسی اعتبار احادیث، به نقد متنی نیز توجّه داشته‌اند.

آگاهی از تهدیدها، چالشها، امکانات و فرصتها از ملزومات امت به حساب می آید. تهدیدها و چالشها باعث می شود که آحاد و اقشار امت ضرورت وحدت را بیشتر لمس نموده و گامهای عملی آن را با علاقه مندی تمام بردارند. همچنین آگاهی از فرصتها و امکانات، میزان توانمندی و توان مبارزه را تقویت نموده، زمینه را برای آمادگی لازم فراهم می سازد. با توجه به این دو عنصر ارزنده در تشکیل وحدت، قصد بر آن شد تحلیلی پیرامون تهدیدها و فرصتها جهت ایجاد هرچه بیشتر حس پیوستگی و هم گرایی ارائه گردد. اینک پس از سعی و تلاش فراوان و مطالعه منابع متعدد، فهرستی از تهدیدها و فرصتها تهیه نموده و تقدیم خوانندگان محترم می گردد.

با توجه به آیه تطهیر و روایات رسول اسلام (ع) چون توسلوا بمجتنا الی الله تعالی .... و نحن اهل البیت مفاتیح الرحمه و موضع الرساله و ... مراد از اهل بیت در اصطلاح ذات نورانی پیامبر اکرم (ع)‌، علی مرتضی،‌ فاطمه زهرا و یازده فرزند معصوم وی خواهد بود. استشراق در اصطلاح علم عالم شرق است و دارای دو معنای خاص و عام در معنی عام بر فرد غربی اطلاق می‌شود که مشغول بررسی زبان، عادات، تمدن و ادیان شرق است.در معنی خاص به بررسی های اطلاق می‌شود که متعلق به زبان، تاریخ و عقاید شرق اسلامی است. مراد از مشتشرق کسی است که علوم ، فنون، عادات و ادیان تاریخ و هر آنچه که مربوط به شرق است را بررسی می‌کند. نسبت به مجموع اهل بیت (ع)نظرات خاورشناسان خیلی کم دیده می‌شود و در دیدگاه مثبت آنان آمده است که : قرآن مقام خاندان پیامبر را همچون جایگاه پیامبران، سلف،‌برتر از مقام هر مومنی قرار داده و آنان را از هر پلیدی پاک گردانیده است. در دیدگاه منفی آنان نسبت به اهل بیت ع آمده است که عبارت اهل بیت ع در اسلام ابتدا به خاندان خلفاء اطلاق می‌شد. شیعیان طرفداران علی ع آنگاه اندیشه اهل بیت ع پیامبرع و ال محمد ع را برای اثبات حق موروثی مرد این خانواده و فرزندانش برای خلافت تبلیغ می‌کردند... مکتب شیعه نزد عده ای موب جاودانی دین خدا، شیعه بهترین خلق خدا و برخی نیز اعتقادات ناصوابی چون الوهیت ائمه، عدم اعتقاد به خاتمیت رسول اسلام و .... دیده می‌شود. در مورد نبوت حضرت ع آمده است که: آوای که محمد در این وحی شنید، چنین بود: ای محمد تو رسول خدایی و من جبرئیل هستم. و برخی حتی خدشه در اسم حضرت نبوت او را منکر شدند. شرق شناسی می‌نوسید: واژه محمد نام خاص پیامبر اسلام ع نبوده است و او این نام را تحت تاثیر خواندن انجیل و پیوند با مسیحیان بر خود نهاده است. در دید مثبت یکی از خاورشناسان در مورد امام علی آمده است: تمام فضایل را داشت از جمله با انرژی بودن، قدرت تصمیم گیری و آینده نگری. او سلحشوری دلاور، مشاوری دانا، دشمنی کریم و دوست حقیقی بود.... راجع به فدک زهرا می‌گویند: که او نتوانست آشکارا علیه موضع جانشین پدر خود اعتراض کند. در مورد امام حسن مجتبی ع آورده است که: حسن از جمله سجایای پدر خود پرهیزگاری، رافت را ارث برده بود. در دیدگاه منفی خاورشناسان نسبت به امام مجتبی آمده است: اوقاتش را در باغها می‌گذراند و اندیشه داشت از اینکه بخت خویش را در میدان جنگ آزمایش نماید. خاورشناسی در مورد محبت رسول خدا ع نسبت به سیدالشهدا ع می‌نویسد: معروف است که پیامبر ع او را بسیار دوست می‌داشت. همچنین آورده اند که حسین یک انقلابی قهرمان بود که جانش را در راه مبارزه فدا کرد و نه فقط بخاطر یک ژست سمبولیک بلکه بخاطر یک هدف واقعی اجتماعی وظیفه امروز مسلمانان این است که مبارزه او را ادامه دهند یک جامعه بی طبقه بسازند و تمام اشکال سرمایه داری، ظلم و جور و قدرت طلبی را نابود کنند. عبادت امام سجاد با این نحو در نوشته خاورشناسی آمده است: علی بن الحسین ع به جهت و سرنوشت دینی عمیقش در بادها مانده است. او را امام سجاد نیز خواندند چون زمانی دراز بر سرسجاده به عبادت می نشست. او سجده های طولانی داشت .... مسجدی در خانه خود داشت. .. در وصف علمی امام باقر می‌نویسد: او با احاطه تمام در باب موضوعها متعدد گفتگو می‌کرد. از جمله در باب جوهر و طبیعت روح انسان و اوصاف علمای ربانی و ذات و صفات الهی ... در مقام علمی امام صادق آورده اند: که فقیهان سنی نیز دانش او را در قوانین اسلامی و الهیات قبول داشتند و محترمش می‌شمردند می‌گفتند که وی صاحب اطلاعات وسیعی در زمینه نجوم و کیمیا و علوم غیبیه است و در زهد و تقدس بی نظیر و فوق العاده است .... در دیدگاه منفی نسبت به امام صادق آورده اند که وی ظاهرا نتوانست یا نخواست همه مسایل را که این گرایش بوجود آورده یا مفاهیم ارزنده ای که از آن تراویده بود نهی و قدغن کند. در مورد مظلومیت و شهادت امام موسی بن جعفر آمده است: به منظور اینکه فرزندان علی دقیقا تحت نظر باشند خلیفه عباسی امام هفتم را به بغداد دعوت نمود بعد از هفت سال زندان بالاخره قطرات زهر به زندگی او نیز خاتمه داد. در موردولایت عهدی امام رضا ع آورده است که : خلیفه مامون به این تفکر افتاد تا از طریق ایجاد همبستگی میان این دو خاندان در اسلام وحدت و همفکری بیشتری فراهم آورد به این جهت دخترش را با امام رضا ع داد و پیشاپیش او را به ولایتعهدی خود انتخاب نمود. در مورد امام عصر ع می نویسد: پیامبر پیشگوی فرموده بود که اشراف جهان را به فساد خواهند کشید بنابراین یکی از افراد خاندان من برای بازگردانیدن عدالت به زمین فرستاده خواهد شد. در یکی از دیدگاههای منفی نسبت به امام عصر آورده اند که: شک می‌توان داشت که محمد در این خصوص بدین وضوح بیاناتی داشته باشد محمد ع پسر نداشت و هیچ دلیلی در دست نیست که در شریعت خود اصل وراثت را که عرب بواسطه هرج و مرج مطلوب نمی‌دانست قبول کرده باشد.

مستشرقان از دیرباز تحت تأثیر مذهب حاکم در سرزمین پهناور اسلامی، گمان کردند عقائد مسلمانان را تنها از طریق مکتب خلفا می‌توان شناخت، غافل از آنکه، آیینه‌ای که در آن عقائد مسلمانان را به نظاره نشسته‌اند، قطعه کوچک از آیینه‌ای بسیار باعظمت است که با جانشینی جعلی خلیفه اول شکسته شد، و آنان اسلام حقیقی را در قطعه کوچکی جستجو می‌کنند، که در منعکس نمودن اسلام ناتوان است. پس ناخواسته و چه‌بسا به عمد در مسیری گام برداشتند که باید با لغزشها و چالشهای بسیاری دست‌وپنجه نرم نموده و سؤالهای بسیاری را بی‌جواب رها کنند. در چنین وضعیتی بعضی از مستشرقان به گمان باطل خویش، بهترین استفاده را نمودند، چرا که گم‏شده اصلی آنان چهره‌ای مشوش از اسلام بود. آنان تمام تلاش خود رابه کار می‌بستند تا اثبات کنند اسلام چیزی نیست جز، مجموعه‌ای ناقص از آئینهای یهود و مسیحیت، که بیشتر از چند دستور اخلاقی، نباید از آن انتظاری داشت.حال با توجه به پیشینه مطالعاتی مستشرقان و تحقیقات پردامنه آنان در معارف اسلامی، نمی‏توان گفت هر آنچه را که آنان مورد مطالعه قرار داده‌اند منابع اصیل معارف ناب اسلامی بوده است. لذا اگر مستشرقان از روی خطا مکتب خلفا را نماینده حقیقی عقائد مسلمانان دانسته و بر مبنای آن نظریه‌پردازی نموده‌اند، نمی-توان آنان را در بعضی از عقائد باطلشان مغرض و معاند دانست، چرا که خانه از پای بست ویران بوده است.لذا نویسنده با محدود کردن دامنه این تحقیق به شبهات مستشرقان پیرامون وحی، و بررسی تطبیقی و تحلیلی آنها با روایات صحیحین، به عنوان بنیادی‌ترین مرجع در سیره و سنت پیامبر9 نزد اهل سنت و مستشرقان، در پی یافتن جواب این سؤال بوده است که آیا سرآغاز تمامی شبهات مستشرقان به زوایای گوناگون معارف اسلامی، به عناد و غرض‌ورزی آنان، باز می‌گردد، یا در بعضی از موارد، زمینه آن را در آراء اهل سنت و کتب معتبرشان و در رأس آنها صحیحین، باید جستجو نمود؟چنین شبهاتی را می‌توان در ضمن چهار عنوان بررسی نمود:1)

اعجاز قرآن در دانش علوم قرآن از جایگاه ویژه ای برخوردار است، چراکه بودن قرآن از سوی خدا، از رهگذر اعجاز آن اثبات می شود. یکی از وجوه اعجاز قرآن که از صدر اسلام تاکنون مورد توجّه دانشمندان بوده است، اعجاز آن در پیراستگی از اختلاف است. اثبات اعجاز قرآن در پیراستگی از اختلاف، بر پیش فرض ها و مقدّماتی استوار است. یکی از آن مقدّمات، پاسخگویی به شبهات و آیات موهِم اختلاف و تناقض است. لذا شناخت دقیق آرای خاورشناسان دربارة قرآن کریم و نقد علمی دیدگاه های آنان برای ما مسلمانان ضرورتی انکارناپذیر است. روش تحقیق در این پژوهش، مطالعة کتابخانه ای و رویکرد آن، توصیفی، تحلیلی و انتقادی است. باید گفت صرف نظر از انگیزة مستشرقان از ادّعای وجود اختلاف در آیات قرآن، یکی از عللی که موجب توهّم اختلاف و تناقض در میان آیات قرآن شده، در نظر نگرفتن قواعد صحیح در تفسیر آیات و بی توجّهی به شرایط تناقض است. از این رو، در نظر نگرفتن مبانی و قواعد صحیح در تفسیر آیات قرآن و در نظر نگرفتن شرایط تناقض، از جملة عوامل اصلی ایدة آنان است. لذا چون آنان تصوّر درستی از تعریف تناقض ندارند، هر آیه ای را که با آیة دیگر به نوعی متفاوت باشد، مصداق تناقض دانسته اند، درحالی که زمانی می توان ادّعا کرد میان دو آیه تناقض وجود دارد که اختلاف آن دو به گونه ای باشد که همواره از صدق هر یک، کذب دیگری و از کذب هر یک، صدق دیگری لازم آید. در این مقاله بیان شده که هیچ یک از شبهات آنها مبتنی بر دلیل علمی و منطقی نیست و تنها بر اساس پیش فرضهای نادرست است.