مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به آنکه اراده و اختیار انسان امری مستقل است که مخلوق خداوند نیست و انسان در ایجاد آن به تنهائی و بدون اراده قبلی الهی عمل می‌کند هم با آیات قرآن و روایات ناسازگار است و هم بر خلاف برهان عقلی است. عقل حکم می‌کند که هر ممکن الوجودی محتاج علتی است و آن علت هم علتی دارد تا آنکه کار به واجب الوجود برسد. یعنی سر سلسله تمام موجودات باید واجب الوجود باشد و آن هم به برهان عقلی بیش از یکی نیست. آیات و روایت هم یک صدا دلالت بر آن دارند که خالق همه چیز خداوند است و هیچ چیزی در هیچ جائی برای خود استقلال نداشته و همه خیرات و شرور از ناحیه خداوند است و با قضاء و قدر و اراده و مشیت و اذن وی.

انتشارات مکتبة الصدیقة الشهیدة کتاب «مناظره با تفکیکیان: به ضمیمه نسخه خطی «اثبات تحریف قرآن» میرزا مهدی اصفهانی» اثر حسن میلانی را در ۵۸۹ صفحه منتشر کرد. کتاب شامل سه بخش کلی است: «بیان مبانی مکتب تفکیک» در ۱۲۰ صفحه، «دو جلسه مناظره» در ۲۷۰ صفحه و «نسخه خطی رساله تحریف قرآن، به همراه گزارشی فارسی از محتوای آن و نقد رساله» در ۱۷۵ صفحه. اساس بحث بر این است که پیروان مکتب تفکیک با پنهان داشتن نسخه‌های خطی اعتقادی خود، سعی در ارائه تصویر قابل قبول‌تری از مکتبشان دارند. در جلسه مناظره‌ای که طی دو روز در سال ۱۳۸۴ بین آقایان میلانی و برخی از مدافعان مکتب تفکیک (سیدجعفر سیدان، رضا برنجکار و محمد بیابانی) برگزار شد، می‌توان ابعاد جدید و زوایای پنهان این مکتب را مشاهده کرد. عمده نقدهای این جلسه پیرامون نسخه‌های اعتقادی چاپ نشده میرزا مهدی اصفهانی و شاگردش شیخ محمود حلبی بود. سیدجعفر سیدان که یکی از طرف‌های گفتگو از طرف مکتب تفکیک بود، در این جلسه می‌پذیرند که اشکالات قابل توجهی در کتاب تقریرات میرزا مهدی اصفهانی و کتب دیگر ایشان وجود دارد که باید تصحیح شود. (هر چند که البته در همه نقدها، با میلانی همراه نبود.) اما در عین حال محمد بیابانی مدافع دیگر مکتب تفکیک اعلام می‌کند هر کس که مطالب تقریرات میرزا مهدی اصفهانی را نپذیرد اساسا توحیدش اشکال دارد! حجت‌الاسلام رضا برنجکار از مدافعان مکتب تفکیک، نیز یکی دیگر از طرفین بحث در این گفت‌وگو بود. ادعای شناخت کنه ذات خداوند در مکتب تفکیک، انکار مسئله جعل و خلقت به بهانه نامتناهی بودن خداوند، ادعای اخذ مستقیم از امام زمان(عج)، قول به وحدت وجود و تکرار همان مبانی فلاسفه و صوفیه در عین ادعای انکار ایشان و... از موضوعات این گفت‌وگو است‌. از دیگر مطالب جالب کتاب، ضمیمه شدن نسخه خطی اثبات تحریف قرآن است که تاکنون به چاپ نرسیده بود. قول به تحریف قرآن از مبانی فکری میرزا مهدی اصفهانی و شاگردش شیخ محمود حلبی است که در این کتاب پس از ارائه اصلِ نسخه خطی به نقد آن نیز پرداخته شده است. نویسنده این کتاب هم اکنون به تدریس سطح و خارج عقاید و معارف و کلام و فلسفه و عرفان و مبانی سیر و سلوک، و تدریس تفسیر قرآن کریم و توحید مرحوم صدوق، و تدریس مباحث فرق و ادیان، و نقد تصوف و شیخیه، در حوزه علمیه قم اشتغال دارد. از دیگر تالیفات منتشر شده او می‌توان به این عناوین اشاره کرد: «سراب عرفان: نگرشی به مباحث وحدت وجود، عقل‌گریزی و جبرگرایی عارفان در کتاب مقالات دکتر حسین الهی قمشه‌ای»، «فراتر از عرفان: خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و برهان»، «معرفه الله تعالی بالله لا بالاوهام الفلسفیه و العرفانیه»، «چرا مرا آفریدند؟ و اسیر رنج و بلا نمودند»، «کدامین تفکیک؟»، «نقدی بر اندیشه‌های دکتر محمد صادقی تهرانی»، «اثبات توحید و بطلان وحدت وجود»، «کفایة الحکمة در نقد مبانی نهایة الحکمة و بدایة الحکمة» و…

تجرد نفس که از مسائل مسلم نزد فلاسفه اسلامی میباشد، از سوی مکتب تفکیک به چالش کشیده شده است و بر اثبات مدعای خود ادله عقلی و نقلی ارائه نموده و با استناد به آنها تجرد نفس را مخدوش نمودهاند. نگارنده در پژوهش حاضر، ادله اهل تفکیک را در جهت مادیت نفس آورده است؛ اما به نظر میرسد که با توجه به برخی ادله و روایات، این مسئله، جای تأمل، دقت و باریکبینی بیشتری دارد.

در کرسی نقد عقل دینی حجت‌الاسلام اسلامی عقل خودبنیاد مکتب تفکیک را مورد نقد قرار داد و حجت‌الاسلام محمد بیابانی تأکید کرد که تعقل مدنظر تفکیک گرچه با عقل مدنظر قرآن تفاوت دارد، ولی این طور نیست که فقط اختصاص به مؤمنین داشته باشد.

کتاب حاضر (جلد اول) در دو بخش تنظیم شده است. بخش نخست به اثبات صانع از دیدگاه عقل اختصاص دارد؛ زمانی که گفته می‌شود حقیقتی برای عاقل اثبات می‌شود یعنی این که او نسبت به آن حقیقت «تنبه» پیدا می‌کند. این تنبه، امری وجدانی و شهودی است، نه فکری و ذهنی و همچنین ذاتا اختیاری نیست؛ هرچند می‌تواند مقدمات فکری و اختیاری داشته باشد، اما وقتی تعبیر «اثبات عقلی» به کار می‌رود، مقصود این است که این تنبه برای عاقل به نور عقل حاصل می‌شود. در بحث اثبات صانع (توحید) هر عاقلی به نور عقل هم انکار صانع و هم تشبیه او را قبیح می‌یابد و این مساله‌ای است که در بخش اول روشن می‌شود. در بخش دوم اثبات صانع از طریق شواهد نقلی (آیات قرآن و روایات معصومین (ع)) صورت می‌گیرد. در این بخش مشخص می‌گردد که از کلام خداوند و سخنان اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، دقیقا همان حقایقی استنباط می‌شود که با رجوع وجدانی به عقل به دست می‌آید.