مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پیش از هر اقدام برای تحلیل سرشت و ماهیت اعتقاد و عمل دینی در میان جوامع مختلف، ارائه نوعی «تعریف کاربردی» از مفهوم «دین» ضروری است. این امر در نگاه نخست، تقریباً ساده به نظر می­رسد؛ چون فرض بر آن است که همه ما از «اعتقادات دینی» در جامعه خود اطلاع داریم و این «برداشت عمومی» ما را به اتخاذ دیدگاه درباره آن، رهنمون می­شود؛ برای مثال، هر زمان که واژه قدرتمند «دین» به گوشمان می­رسد، تصویری از انواع اعمال و مراسم دینی در ذهن ما نقش می­بندد یا نام شخصیت­ های مذهبی و معنوی به ذهن ما خطور می­کند. هر محققی، پیش از آنکه به بررسی تعریف­های ارائه شده از دین بپردازد، باید تعریف خود را از این واژه مشخص کند و سپس این «برداشت عمومی» را با آن تعریف یا با تعریف­ های محققان و متخصصان مقایسه کند.

در این پژوهش ، ابتدا پیرامون مشکل ارائه تعریفی از دین، تاریخ دین و عناصر مشترک ادیان بحث گردیده، و به طور کلی منظور از کلمه (دین) مشخص شده است . پس از آن اهمیت دین در جامعه از لحاظ فراگیر بودن، روابط دو جانبه آن با سایر نهادهای جامعه و کارکردهای مختلفش بررسی گردیده است . در بحث رابطه علم و دین، نتیجه گرفته شد که علم می‌تواند جنبه‌هایی از دین را مطالعه نموده و به طور این دو می‌توانند همکاری دو جانبه داشته باشند. سپس (جامعه‌شناسی دین) به عنوان رشته‌ای علمی که وجود خارجی دین را بررسی می‌کند، معرفی شده است . .و مشخص گردید. که این رشته می‌تواند به دین، دینداران و عالمان دینی خدماتی ارائه کند. در بررسی وضعیت جامعه‌شناسی دین در غرب و ایران این نتیجه به دست آمد که این رشته در غرب‌زاده شده، و در چهار چوب دو رهیافت کارگرایی و تضاد گرایی رشد یافته است . ضمن مقایسه آراء سه جامعه‌شناس بزرگ دین (دورکیم، و برومارکس ) مهمترین کاستیهای جامعه‌شناسی دین در سطوح نظریه‌پردازی، عدم موفقیت در مطالعات کلان و خرد و نارسائی‌های روش شناختی آن معرفی شد. همچنین اشاره شده است که جامعه‌شناسی دین در ایران، از جایگاهی مناسب با نفوذ گسترده دین برخوردار نیست و عمده مطالعات پیرامون دین، مربوط به سازمان‌ها و عالمان دینی است . تنها علی شریعتی با دیدگاهی جامعه شناسانه به مطالعه دین پرداخته است . اما آراء مرتضی مطهری بیشتر در قالب فلسفه جامعه‌شناسی می‌گنجد. او در مسیر طرفدای از دین به نقد آراء جامعه‌شناسان پرداخته است . به طور کلی پژوهشگران کمتری به مطالعه جنبه‌های اجتماعی دین پرداخته‌اند. در پایان، برای فراهم آمدن زمینه‌های رشد مطالعات جامعه شناختی دین، و در ارتباط با دلایل غیبت این گونه مطالعات ، راه‌حلها و. پیشنهادهایی ارائه گردیده است امید است در آینده شاهد حضور جامعه‌شناسی دین، در جامعه دینی ایران باشیم.

چکیده ندارد.

این مقاله با به کارگیری نوعی روش تحلیل محتوای کیفی، به بازخوانی آرای اندیشمند بزرگ جهان اسلام، علّامه طباطبائی دربارة مسئلة عرفی شدن پرداخته و با تنسیق دوبارة آنها و افزودن نکات تکمیلی به آنها، کوشیده است یک مدل نظری منطبق بر معیارهای علمی که قابلیت تبیین عرفی شدن در ایران معاصر را دارا باشد، ارائه دهد. این مدل دربردارندة 58 عامل مؤثر بر عرفی شدن است که 30 عامل از سخنان علّامه استخراج و 28 عامل از طریق تأمل در آیات و روایات به آنها افزوده شده است. مدل مزبور با در پیش گرفتن رویکرد انسان شناسانه، به ویژه با تأکید بر فطرت دین گرایی، طبیعت ثانوی دین گریزی و گرایش درونی انسان ها به جاذبه های دنیوی، بر لایه های بنیادی تر عرفی شدن متمرکز شده است. در عین حال، جامع نگری این مدل به آن این قابلیت را می دهد که بخش مهمی از عوامل مورد تأکید در نظریه های عرفی شدن، به ویژه رشد تفکر علمی، عناصری از مدرنیزاسیون و افزایش ثروت، رفاه و امنیت را نیز در خود جای دهد.

دین یکی از قدیمی ترین و مهم ترین نهادهای اجتماعی است و تمامی جوامع در طول تاریخ دارای دین بوده‌اند. با صنعتی شدن جوامع، ظهور اندیشه‌های غیردینی، دین و باورهای دینی تنها قلمرو خاصی را در کنار مفاهیم دنیوی تشکیل دادند.گرایش به خدا، ذاتی ذهن انسان و مکمل طبیعت بشری است. شاید همه چیز تحلیل رود ولی اعتقاد به خدا که اصل همه‌ی ادیان جهان است بر جای خواهد ماند. این گرایش اصیل یعنی خداجویی در هر نحله و مذهبی به شکل های گوناگون تجلی یافته است. همان طور که کُنت می‌گوید جامعه به یک اعتقاد مذهبی مشترک نیاز دارد: دین همان اصل وحدت بخش است و زمینه‌ی مشترکی را فراهم می‌سازد که اگر نبود، اختلاف‌های فردی جامعه را از هم می‌گسیختند. دین به انسان‌ها اجازه می‌دهد تا برتمایلات خودخواهانه‌شان فایق آیند و به خاطر عشق به همنوعشان فراتر از این خودخواهی عمل کنند. دین همان شیرازه‌ی نیرومندی است که افراد جامعه را با یک کیش و نظام عقیدتی مشترک به همدیگر پیوند می‌دهد و نیز سنگ بنای سامان اجتماعیاست و برای مشروعساختنزمان های حکومت اجتناب ناپذیر است. هیچ قدرتی دنیوی نیست که بدون پشتیبانی یک قدرت معنوی دوام آورد؛ هر حکومتی برای تقدیس و تنظیم رابطه‌ی فرماندهی و فرمانبری، لاجرم به یک دین نیاز دارد (کوزر، 1382: 34). دین در چشم انداز جامعه شناسی به عنوان یکی از پنج نهاد عمده‌ی جامعه محسوب می‌شود که نقش تعیین کننده‌ای در حیات جمعی بشر برعهده دارد. بدیهی است در هر جامعه‌ای که از جمعیت جوانی برخوردار باشد به دلیل انرژی، تحرک و هیجان خاص جوانی، تغییر و تحول در ساختار فکری این قشر در سطح جامعه نسبت به سایر اقشار چشمگیرتر می باشد... گرایش انسان به موضوعات مختلف، خواه پدیده‌های اجتماعی و خواه امر غیراجتماعی، تحت تاثیر علل و عوامل گوناگون قرار دارد. آن چه مسلم است این است که انسان براساس فراگرد جامعه پذیری و تعامل اجتماعی، رفتارهای گوناگون را می آموزد و با الگوهای رفتاری ـ گروه‌ها، تشکل‌ها و ... آشنا می‌شود و ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را می‌شناسد.در این تحقیق سعی شده است با دیدی جامع نگر و با استفاده از چارچوب نظری، عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را که باعث تغییر در دینداری می‌شود، بررسی و مورد مطالعه قرارگیرند. نتایج توصیفی داده‌ها مبین آن است که میزان دینداری در بین جوانان در حد متوسطیقراردارد.در تبیین علت دینداری افراد، نتایج تحلیل این تحیق نشان می دهد: عوامل فرهنگی و سواد بیشترین تاثیر را بر میزان دینداری افراد داردشغل پدر دومین متغیری است که بر دینداری افراد تاثیر مثبت دارد. در مورد پاسخ گویان پسر و دختر میزان دینداری در دختران بیشتر از پسران می باشد. همچنین با افزایش سن پاسخ گویان، میزان دینداری آنان کمتر می شود. * لازم به ذکر است که با توجه به دامنه‌ی کم متغیر سن، این نتیجهتنها در مورد همین دامنه (سنین جوانی) قابل تعمیم می‌باشد و ممکن است در سنین بالا نتایج دیگری داشته باشد. مهمترین نتیجه‌ای که از تحلیل مسیر متغیرهای موثر بر دینداری حاصل شد این است که: درآمد افراد بیشترین تاثیر را در کاهش دینداری افراد داشته درآمد ماهانه و منزلت شغلی پدر به صورت غیرمستقیم بر میزان دینداری افراد تاثیر دارند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که در این تحقیق، عوامل اجتماعی (سن ـ جنسیت ـ داشتن پدر و مادر مذهبی و ...) عوامل اقتصادی (درآمد ماهانه‌ی خانواده ـ رتبه منزلت شغلی پدر) عوامل فرهنگی (تماشایماهواره ـ گوش دادن به رادیوهای بیگانه) به طور مستقیم و غیرمستقیم با میزان دینداری افراد رابطه‌ی معنی دار دارد.

قیام عاشورا یکی از مهم ترین پدیده‏های تاریخ اسلام و تاریخ بشر به حساب می‏آید و همان طور که از بعد تاریخی از اهمیت فوق العاده‏ای برخوردار است از بعد تربیتی نیز اهمیت بسزایی دارد این پایان نامه با عنوان «ابعاد تربیتی قیام عاشورا» در شش فصل تدوین یافته است: فصل اول به بیان کلیات تحقیق پرداخته است. فصل دوم جامعه اسلامی در عصر امام حسینرا از لحاظ دینی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار داده است. و در نتیجه به یک سئوال اصلی جواب داده شده است: که چرا با گذشت اندک زمانی از رحلت رسول خدا نوه ی آن حضرت را به آن حالت فجیع کشتند و اهل‏بیت را اسیر نمودند. عوامل آن چه بود؟ در فصل سوم به برخی از خصوصیات اخلاقی و تربیتی امام حسین اشاره شده‌است. در فصل چهارم، مهم ترین اهداف قیام عاشورا (امر به معروف و نهی از منکر، احیای سنّت و سیره پیامبر و بنیاد حکومت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته‌است. فصل پنجم به اصول تربیتی واقعه عاشورا (اصلاح اجتماعی، بیداری، حق محوری، عزّت و سربلندی) پرداخته و برای هر کدام جمله‏ای از سخنان نورانی آن حضرت بیان شده است. در فصل ششم به بررسی مهم‏ترین روش‏های تربیتی حضرت پرداخته و برای تأیید آنها مصداق‏هایی از گفتار و عمل آن حضرت بیان شده‌است؛ از جمله روش تربیتی امر به معروف و نهی از منکر روش محبّت،‌روش عبرت دهی و روش الگوسازی می باشد. درآخر به عنوان نتیجه وخاصه بحث کل تحقیق چند نکته مهم را جمع بندی نموده و پیشنهاداتی را در این مورد متذکر شده‌ام.

گـزاره هـايی كـه درديـن پژوهـی آكادميـك سـاخته مـی شـوند، دو نوعنـد. در مرحلـه نتيجه گيری، گاهی گزاره ای در مورد يك بعد يا جنبه ای از دين عرضه می گردد و گاهی خود دين است كه درباره آن گزاره ای ارائه می شود. اين گزاره ها به ويژه گزاره های نـوع دوم كه دغدغه اين مقاله است، كم و بيش دين باوران را تحت تأثير قرار می دهند. اين مقاله اين پرسش را مورد مداقه قرارمی دهد كه دين باوران بدون استناد به منابع درون دينی بايد چه موضعی در قبال اين گزاره های كلی در باب دين بگيرند كه ديـن پژوهـی آكادميـك در دو رويكرد اصلی آن، يعنی رويكردهای علمی ـ اجتماعی و پديدارشناختی می سازد؟ در پاسخ به اين پرسش، اين نكته كليدی مبنای استدلال قـرار مـی گيـرد كـه دو رويكـرد مذكور از بررسی «جنبه ای از دين» آغاز می شوند و گـذار از جنبـه ای از ديـن بـه ديـن بـا اشكال مواجه است. نظر نهايی اين تحقيق را می توان چنين خلاصه كرد: هيچ گزاره ای در باب دين به طور كلی ـو حتی درباره يك دين خاص ـ كـه در ديـن پژوهـی آكادميـك ساخته می شود، برای دين باوران قابل اعتماد نيست.

شناخت خدا و نزدیکی به او هدف اصلی آفرینش، نیاز فطری و همیشگی نوعِ بشر و غرضِ غاییِ غالب ادیان بوده و جستجوی خدا در زندگی هر انسان بزرگترین درام حیات اوست. در عصری که از یکسو عصر ایمان و از سویی دیگر عصر رسانه ها و اطلاعات نام گرفته، بسیاری از انسانها دین و حتی خدای خود را نیز در رسانه ها می جویند و این آغاز داد و ستدی معنوی و مادی است که خواسته و یا ناخواسته روز به روز بر عرضه کنندگان و مشتریان آن افزوده می گردد. این رساله درصدد است: اولاً؛ با بررسی اجمالی مفهوم خدا و نحوه ی نگرش به او در ادیان رایج و مکاتب گوناگون فکری و نیز مطالعه ی نظریات مطرح در این زمینه، به شکل و شیوه ی صحیح سخن گفتن از خدای حقیقی نزدیک شود. ثانیاًَ؛ با مطالعه ی نظریات مربوط به دین و رسانه و تعامل، تناظر و یا تناقض آنها با یکدیگر و نیز مباحث مربوط به اقتضائات تلویزیون و مخاطبانش، سرگرمی و ... به نظریاتی نزدیک شود که به حضور و ارائه ی هر چه بهتر و مناسبتر مباحث دینی (بویژه مباحث مربوط به خداشناسی) در تلویزیون یاری می رسانند. ثالثاً؛ با رصد و بررسی آنچه با یاد خدا و یا به نام او در شبکه های مختلف داخلی و ماهواره ای تلویزیونهای جهان عرضه می شود، به آسیب شناسی محتوایی و ساختاری برنامه های موجود پرداخته و نتایج این بررسی را در خدمت تحقیقات بعدی و نیز تولید الگویی مطلوب از این نوع برنامه ها با محوریت محتوایی توحید ناب شیعی قرار دهد.