مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم­ترین رویکردهای محققان و علاقمندان­ نهج­البلاغه بررسی ترجمه­ها و نقد و تحلیل آن­ها بوده است. این پژوهش­ها سبک­ها، اهداف، ضرورت­ها و نتایج مختلفی داشته است که توانسته هم لایه­های شگفت­آور معنایی و مفهومی الفاظ نهج­البلاغه را متحول نماید و هم روش­ها و ملزومات یک ترجمه مناسب را از زاویه تحقیق خود ارائه نماید. حال آنکه اگر بررسی ترجمه­ها مبتنی بر نظریه­ای علمی باشد، نتایج حاصل از آن نیز متقن­تر خواهد بود. در گفتار حاضر نویسندگان کوشیدند تا ترجمه حکمت­های نهج­البلاغه دشتی را از زاویه نظریه ترجمه لادمیرال که یک نظریه مقصدگراست به روش توصیفی- تحلیلی مورد سنجش قرار دهند. از این­رو تمام حکمت­های نهج­البلاغه به همراه ترجمه آن­ها بررسی شد و با مؤلفه­های الگوی نظریه مذکور مورد تطبیق قرار گرفت. یافته­های پژوهش نشان می­دهد ضمن ملاحظه انگیزه مرحوم دشتی که در مقدمه نهج البلاغه بدان اشاره نموده است،با تطبیق آن با مولفه­­های نظریه لادمیرال، ترجمه مذکور کاملا همخوان با نظریه فوق بوده وتمام تلاش مترجم برآن بوده تا پیام متن را به مخاطب القاء کند و برخی پژوهش­ها که در آن ترجمه دشتی را دارای ایراداتی فاحش دانسته­اند، از منظر این نظریه در پژوهش­های سابق قابل توجیه است. البته شایان ذکر است که نویسندگان مقاله حاضر، هرگز مدعی بی­نقص بودن ترجمه دشتی نیستند.

از آن جا که تربیت اهمیت فراوانی در تعیین سرنوشت فرد و جامعه داشته وروش‌های صحیح یا ناصحیح تربیتی می‌تواند موجب سعادت یا شقاوت شود، لازم است که درمیان منابع گوناگون موجود، به استخراج آموزه‌هایی برگرفته از تعالیم دینی پرداخته شود تا مسیر هدایت به درستی طی گردد. آموزه‌های وحی، منبع مناسب و بسیارغنی جهت تربیت افراد و جامعه بشری است. در این میان، آموزه‌های اهل‌بیت(ع) جایگاه ویژه‌ای دارد که از جمله آنها می‌توان به نهج‌البلاغه علی(ع) اشاره کرد که نکات تربیتی فراوان موجود در آن راهنمای گرانبها و منوری برای طی کردن مسیر سعادت است. هم‌چنین شخصیت‌های الهی مانند لقمان حکیم نیز درحکمت‌های ارزشمند خود، آموزه‌های گرانسنگ تربیتی برای ما به یادگار گذاشته‌اند که می‌تواند مسیر تربیت شایسته را هموار سازد. انسان عصر حاضر در معرض هجوم انواع روش‌های تربیتی و رسانه‌های متنوعی قرار دارد که بر تربیت او تأثیر فراوان داشته و سبب سرگردانی اوشده و به جای رسیدن به هدف عالی تربیت یعنی تقرب و کمال، او را به ورطه سقوط و تباهی سوق داده است. بنابراین ضروری است که ضمن مطالعه و شناخت روش‌ها و آموزه‌های تربیتی مفید و نجات بخش که منشأ آنها در تعالیم الهی می‌باشد، نقشه راهی مطمئن و کاربردی ترسیم شود که موجب نیل فرد و جامعه انسانی به کمال و هدایت شایسته گردد. مطالعه و کاربرد آموزه‌های تربیتی‌نامه ارزشمند 31 نهج‌البلاغه و مجموعه حکمت‌های لقمان می‌تواند انسان را به این مطلوب برساند. به همین منظور، پژوهش حاضر، به بررسی تطبیقی آموزه‌های تربیتی‌نامه 31 نهج‌البلاغه و حکمت‌های لقمان پرداخته است. هدف از اجرای این تحقیق، دستیابی به نقشه راهی نوین جهت استفاده در امر مهم و خطیر تعلیم و تربیت است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته به طوری که ‌نامه 31 و مجموعه حکمت‌های لقمان در قرآن و منابع روایی به عنوان منابع گردآوری داده‌ها مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای و به شکل فیش‌برداری جمع‌آوری شده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد که آموزه‌های تربیتی مانند توحید، امر به معروف و نهی از منکر، سفارش به تقوا و توجه به معاد به صورت مشترک در هر دو منبع آمده است، اگر چه اشتراک میان برخی آموزه‌های مذکور تنها در عنوان آنهاست، لکن اکثریت آموزه‌های تربیتی در دو منبع یاد شده دارای اشتراک متنی و محتوایی یا مفهومی هستند که نشانگر سرچشمه مشترک آنهاست. هم‌چنین آموزه‌هایی مانند دعا، آیین آزادگی، کار شرافتمندانه و معرفی الگو تنها در‌نامه 31 دیده شد که می‌توان علت تفاوت برخی آموزه‌ها را به شرایط تاریخی، اجتماعی و فرهنگی دوران زندگی دو بزرگوار و نیز تفاوت شخصیت و سطح دانش آنان مربوط دانست. هم‌چنین می‌توان گفت که آموزه‌های تربیتی علی(ع) دارای هردو جنبه فردی و اجتماعی هستند و بر مبنای حکمت عملی است ولی آموزه‌های تربیتی لقمان اکثرا جنبه فردی داشته و حول محور حکمت‌های علمی دور می‌زنند.

در سه دهۀ اخیر، رویکرد زبان‌شناسی شناختی (cognitive linguistics) به‌طور خاص مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفته‌ است. در این رویکرد ساختارهای اطلاعاتی ذهن، نقش اساسی در تعامل با جهان دارد و سازمان‌دهی،پردازش و انتقال اطلاعات توسط زبان صورت می‌گیرد. از این منظر، استعاره و تصاویر ذهنی از مهم‌ترین مقوله‌های ساختاری زبان به شمار آمده‌اند. همچنین استعاره نه‌تنها ابزار زیبایی‌شناسی، بلکه ابزاری فرازبانی شمرده شده که نظام مفهومی انسان را شکل و به اندیشه، رفتار و زبان او جهت می‌دهد. ایوانز و گرین نیز طرح‌واره‌های تصوری را زیرمجموعه‌ای از «تجسم و ساختار مفهومی» معرفی کرده‌اند. در جستار حاضر، پس از تعریف استعاره و برشمردن تفاوت‌های دو نگاه سنّتی و نوین به این مقوله، به تعریف طرح‌واره‌های تصوری پرداخته شد و طرح‌واره‌های تصوری دنیا در پیکرۀ خطبه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه در چهارچوب معناشناسی شناختی بر اساس مدل انتخابی «طرح‌واره‌های تصوری ایوانز و گرین» مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه آنکه بر اساس انواع کلی طرح‌واره‌های ارائه‌شده در این الگو، طرح‌واره‌‌های حرکتی، ظرف‌بودگی، نیرو، اتحاد، فضا، تعادل، همسانی و شیء(موجودیت) در بافت متنی خطب و حِکَم نهج‌البلاغه وجود دارد. از این میان، بیشترین بسامد طرح‌واره‌ها، مربوط به طرح‌وارۀ حرکتی است؛ همچنین بیشترین کاربست طرح‌واره‌ها، مربوط به دنیای مذموم بوده است.

بینامتنی نظریه‌ای به منظور خوانش عمیقتر متن ادبی و دستیابی به ناگفته‌های آن است. و بیانگر این واقعیت است که متون همواره به نوعی در تعامل با یکدیگرند. کشف این تعامل ما را به خوانشی نو از متون دعوت می‌نماید. نهج البلاغه از متونی است که با مفاهیم قرآن ارتباطی تنگاتنگ دارد. امام علیj در بیانات خود در موارد بسیاری به آیات وحی تصریح نموده‌اند. سایر کلمات حضرت نیز برگرفته از مکتب وحی بوده و روح معنوی و الهی قرآن در آن متجلی است. این مقاله با هدف بیان رابطه عمیق قرآن و بیانات امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه، به روش تحلیلی توصیفی انجام شده و بیان می‌دارد که بیشترین جلوه‌های بینامتنی آیات قرآن در حکمت‌های نهج البلاغه از نوع مضمون و مطابق با قاعده نفی متوازی است. در مراحل بعد نفی کلی و نفی جزیی قرار دارد که امام علی علیه السلام برای بیان مقاصد و اهداف خویش به طور غیر مستقیم از الفاظ و عبارات قرآنی بهره گرفته‌اند و روح قرآن در سراسر کلام آن حضرت جاری و ساری است. نتیجه آنکه قرآن کریم به عنوان متن غایب در حکمتهای نهج البلاغه از پردازش کاملاً مطلوبی برخوردار بوده و در اغلب موارد حضوری آشکار و بی‌واسطه در سخنان امام علی علیه السلام دارد. امام علیه السلام در بهره گیری از قرآن کریم به صورت مستقیم و عینی محدود نمانده و با ایجاد تعدیلات و تغییرات جزئی یا کلی در متن غایب و یا حتی با برقراری ارتباط معنایی و مضمونی به مقتضای مقام سخن به ارائه مفاهیم و اهداف قرآنی در قالبی متفاوت پرداخته‌اند.

ترجمه عربی مباحثی از درس‏ها و تحلیل‏های متفکر معاصر علی شریعتی در موضوع فلسفه تاریخ در این اثر صورت گرفته است. مباحث فلسفه تاریخ پیرامون انسان، سرنوشت، محرک تاریخ و نقش انسان در تاریخ‏سازی و مسئولیت انسان است. این تحلیل‏ها عمدتاً در نقد نگرش مارکسیتی که تاریخ را به صورت جبری طرح می‏کند. شریعتی در مقابل تاریخ را با انسان پیوند می‏دهد و از اراده و مسئولیت انسان در ساختن تاریخ سخن می‏گوید.

موضوع این اثر، شرح مباحث مربوط به توحید، عدل و نبوت و تبیین ادله اثبات مباحث ذکر شده است. همچنین دلایل ضرورت اعتقاد به آن‌ها را از دیدگاه قرآنی و روایت، مورد بحث و بررسی كلامی قرار داده و نحوه استدلال در مورد آن‌ها را با استناد به دلایل عقلی و نقلی ممکن ساخته است.

نگارنده در این نوشتار به شرح دو بخش از مباحث کتاب شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری پرداخته و در انجام این مهم، تقریرات فلسفه امام خمینی را مبنای کار خویش قرار داده است. بخش اول در مورد اثبات وجود واجب تعالی و بخش دوم درباره توحید واجب الوجود است. روش کار در این مقاله بدین صورت است که ابتدا عبارات کتاب شرح منظومه حاج ملا هادی سبزواری رائه گردیده و سپس در ذیل آن مطالب شرح می شود.

مکاتیب الرسول، کتابی به زبان عربی حاوی مطالب و نامه‌های منسوب به پیامبر(ص)، اثر علی احمدی میانجی (متوفای ۱۴۲۱ ق)، عالم دینی شیعی و ایرانی است. موضوع کتاب مطالب و نامه‏‌های پیامبر(ص) خطاب به پادشاهان، مسئولان، کارگزاران و نوشتارهایی در ارتباط با عهدنامه‏‌ها، قراردادها و برخی موضوعات دیگر است.

کتاب حاضر از علامه جوادی حفظه الله درباره حکمت عبادات می باشد. ایشان در این کتاب برخی از عبادات مثل نماز، روزه، اعتکاف، ذکر ، تلاوت قرآن و... را ذکر می کند و حکمت های الهی برای این عبادات را ذکر می کند. کتابی بسیار ارزشمند و مفید می باشد.