مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حوادث جهان، از این حیث که انسان از آنها بهره مند یا متضرر و متالم می شود، به دو دسته خیرات و شرور تقسیم میشوند. از منظر قرآن کریم و روایات اسلامی، باورها، خلقیات و اختیارهای خوب یا بد انسان، در خیر یا شر بودن حوادث طبیعی و اجتماعی موثر است. یکی از مسائل مهم در مبحث شرور، بررسی نقش انسان در شرور است. این نوشتار به این موضوع می پردازد.

قرآن کریم به عنوان زنده ترین و محکم ترین سند و مدرک حقانیت دین مبین اسلام از جایگاه ویژه ای در بین مسلمانان برخوردار است. قرآن همان گونه که خود را معرفی کرده است کتاب « هدایت» و « تربیت» است و هدف از نزول آن، رهبری بشر به سوی خدا و رستاخیز، به سوی فضائل اخلاقی و سجایای انسانی می باشد. این کتاب الهی از یک سو متضمن کلیات برنامه زندگی بشر است و در واقع پاسخ گوی تمامی نیازهای مادی و معنوی بشر می باشد و از سوی دیگر یگانه سند زنده نبوت پیامبر گرامی اسلام ? می باشد و در حقیقت این کتاب هدایت بخش، کتابی است آسمانی که منشاء غیر بشری دارد به عبارت دیگر معجزه ای است جاویدان که هیچ کس را یارای مقابله با آن نیست، چرا که سلسله نبوت، به وسیله پیامبر اسلام?ختم می شود و آن حضرت آخرین پیامبر الهی است، پس معجزه او نیز باید با معجزات سایر پیامبران متفاوت باشد به این معنا که معجزه آن حضرت باید معجزه ای جاودانی و همگانی باشد تا برای همه مردم در تمامی اعصار قابل مشاهده و دسترسی باشد تا بدین وسیله حجت بر همگان تمام شود. به همین دلیل معجزه پیامبر اسلام ? در قالب یک کتاب می باشد. منتها کتابی خارق العاده و بی نظیر، قرآن کریم در تمامی ابعادش خارق العاده است و نمی توان اعجاز آن را مربوط به بعد خاصی از آن یا امری خارج از ذات آن دانست، از هر جنبه ای که به آن نگاه کنیم معجزه است هم از لحاظ طریقه و نحوه نزول و شخصیت آورنده آن معجزه است هم از لحاظ نظم و هماهنگی بی نظیری که در الفاظ و کلمات و جملات آن وجود دارد به طوری که هر کلمه در جای خود واقع شده است و این نظم و هماهنگی در اسلوب، آهنگ و موسیقی خاصی به آن بخشیده است که از هر کلام دیگری آن را متمایز ساخته است و آن را در حد اعلای فصاحت و بلاغت قرار داده است و هم از لحاظ محتوا از چنان حد بالایی برخوردار است که می توان آن را معجزه ای علمی- معنوی دانست.

سید قطب به سال 1906 در یکی از روستاهای کشور مصر در یک خانواده مذهبی به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه شد و در رشته زبان عربی به اخذ درجه لیسانس نائل آمد و به کار معلمی مشغول گشت و در ضمن به نویسندگی و کارهای علمی روی آورد. او در سفری که به آمریکا رفت در نوشته هایش از دنیای غرب و سیاست خصمانه آنها انتقاد کرد. تا اینکه مجبور شد از کارهای آموزشی کناره بگیرد و به جماعت اخوان المسلمین پیوست او بخاطر تحقق آرمان اسلامی و الهی خود در 1954 بازداشت و به زندان محکوم شد. پس از آزادی از زندان مجدداً به جرم فعالیتهای اسلامی دستگیر و از سوی دادگاه های مصر به اعدام محکوم گردید. و برکامه همه اعتراضات در 1966 حکم دادگاه در مورد او اجرا شد. آثار و نوشته های سید قطب به دو دسته ادبی شامل: نقد و تحلیل، قصه، تعلیم و تربیت بالغ بر 12 کتاب و آثار دینی و اجتماعی بالغ بر 24 کتاب است. از مهمترین آثار او: تفسیر فی ضلال القرآن در 7جلد، اسلام و صلح جهانی، ویژگیهای اندیشه اسلامی، آینده در قلمرو اسلام، عدالت اجتماعی در اسلام و نقد ادبی دینی را می توان نام برد که هر کدام چندین بار چاپ و منتشر شده است.

بی گمان يكی از مهمترين نيازهای آدمی، نياز به رزق و روزی است؛ ازاين رو، ادامه زندگی بشر، منهای برآورده شدنِ اين نيازش امكان پذير به نظر نمی رسد. بنابراين، خدای سبحان كه به همه چيز آگاه است، روزی رسانی را عهده دار گرديده و در قـرآن كـريم تضـمين روزی هـا را وعـده داده است؛ همين وعده الهی سبب شده تا برخی آن را حق واجبی ازآنِ خودشـان بـر عهـده خداونـد تلقی نمايند! تأمل در چنين نگرشی، بطلان آن را از آن جهت اعلام می دارد كه مفهـوم واجـب و وجوب تنها درمورد عناصری صادق خواهد بود كه نفوذ زيان در وجودشان قابـل تصـور بـوده و مجازاتشان ممكن باشد؛ در حالی كه وجود خداوند از چنين كاستی ها و ضـعف هـايی مبرّاسـت؛ انديشه بيشتر در فلسفه صدور اين وعده، عبـث ناپـذيری و هـدفدار بـودنِ آن را_ همچـون سـاير افعال باری تعالی_ به اثبات رسانده و مفهومی توحيدی را ازآن به دست می دهد.

عبارت فاصله در علوم مختلف دارای تعاریف معینی است، اما معنی آن در علوم قرآن متفاوت و عمدتاً عبارت از واژه‌های اواخر آیات است. عده‌ای نیز میان فواصل و رؤوس آیات فرق می‌گذارند و فاصله را، در مجموع، شامل‌تر از واژه‌های ابتدای آیات می‌شمارند. از سوی دیگربررسی دلالت‌های ضمنی در یک متن، روشی است که براساس آن امکان تمایز نهادن میان مترادف‌های زبانی فراهم می‌شود. پژوهش حاضر در جستجوی پاسخ به این مهم است که اولاً فاصله‌ها تا چه اندازه در ایجاد دلالت‌های ثانوی و معانی ضمنی یک آیه دخالت دارد؛ و ثانیاً ‌ترجمه‌های معتبر قرآنی به چه میزان از عهده انتقال این دلالت‌های معنایی برآمده‌اند. این تحقیق، با روش توصیفی –تحلیلی و با تکیه بر نظریه دلالت های ضمنی بر روی ترجمه فاصله از دو منظر آواشناختی و معناشناختی متمرکز گردیده و بر آن بوده است تا کاهش‌ها و تغییرات معنایی را در ترجمه‌های قرآن ،در سه بخش سایه خیال، زنگ حروف و تشابه‌های معناشناختی میان فواصل آیات بررسی کند.. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که اولاً فاصله، نه تنها دلالت‌های یک آیه بلکه گاه کل سوره را نیز به لحاظ نحوی، معنایی و آوایی تحت تأثیر قرار می‌دهد و دوم این که، با تغییر در نظام آوایی یک متن در ترجمه، بخشی از معنای آن نیز از میان می رود.

هر­ زبان برای تأکید در کلام و تثبیت معنا در ­ذهن مخاطب، روش‌های خاصی را به‌کار­می‌گیرد. در این میان، قرآن کریم را بهترین و برترین الگوی وادی سخنوری برشمرده‌اند که شیوه‌های ویژه‌ تأکیدی را با گزینش حکیمانه و شگفت کلمات، در خود جای داده است. نظر به اهمیت این موضوع در قرآن کریم، پژوهش پیش‌رو کوشیده است تا ترجمه ادوات تأکید را در ترجمه‌های سه‌گانه قرآن یعنی تحت‌اللفظی؛ وفادار و تفسیری، مورد بررسی و کندوکاو قرار دهد. نگارند‌گان، نخست ضمن اشاره‌ای کوتاه پیرامون ادوات تأکید، مصادیق آن را از لابه‌لای ترجمه‌های موردنظر استخراج نموده و آنگاه به برابرسازی این ادوات در ترجمه‌های معاصر قرآن کریم و مقایسه و ارزیابی ترجمه‌ها پرداخته‌اند. رهیافت این جستار علمی، از این قرار است که ترجمه‌های تحت‌اللفظی، در ترجمه ادوات تأکید، ریزنگری و تعمق کامل‌تر و دقیق‌تری از دیگر ترجمه‌ها داشته‌ است. سپس ترجمه‌های تفسیری، به‌ویژه در ترجمه نون تأکید، نهایت دقت و توجه را نموده، و در مرتبه سوم نیز، ترجمه‌های وفادار قرار می‌گیرد که توجه لازم را در ترجمه نون تأکید نداشته و البته «إِنَّما» را تقریباً بطور کامل، برابرسازی کرده‌اند.

چکیده زبان قرآن کریم، زبانی با معانی چند لایه‌ و چند بطنی است که از جنبه‌های اعجاز آن به شمار ‌آید. بر اساس روایات، قرآن کریم در هفت یا در برخی دیگر از روایات هفتاد بطن معنایی‌ست که از دیرباز نگاه قرآن‌پژوهان را به خود جلب نموده و تلاش‌هایی فراوان در جهت کشف معانی آن انجام داده‌اند. واژگان «چند معنا» در مصحف شریف بیش از یک معنا و مفهوم را در نهاد خود جای داده‌اند؛ از این‌رو، همواره تبلور معانی دیگر در این دست از واژگان حضور دارد که توجه به آن در دریافت مقصود و ترجمه آیات نقشی به سزا ایفا می‌نماید. در نوشتار حاضر با تکیه بر روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، ترجمه شماری از واژگان چند معنا مورد بررسی واقع گشته است. این بررسی بیان‌گر آن است که مترجمان همواره در برگردان این نوع از واژگان یکدست نبوده و گاه معانی متفاوت از یک‌دیگر انتخاب نموده‌اند. توجه به سیاق و بافت آیات، و اهتمام به جنبه‌هایی چون ریشه‌شناختی واژگان و بررسی متون تفسیری از مهم‌ترین راهکارها در فرآیند ترجمه واژگان چندمعنا به شمار می‌آید.

چکیده مقاله‌ی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژه‌ی «بِرّ» به شیوه‌ی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشه‌شناسی، ارتباط معنایی آن با واژه‌های همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از این‌رو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. حاصل مطالعه‌ی توصیفی نشان می‌دهد که بِرّ در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژه‌هایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صِدق، حُسنی، حَسنة و إحسان رابطه‌ی معنایی دارد و بر محور همنشینی با واژه‌هایی مثل فُجور، جبّار، شقیّ، عصیّ، عقوق، إثم، عدوان، سیّئة و خطیئة در یک حوزه‌ی معنایی قرار گرفته و در بخشی از مؤلّفه‌های معنایی با آن‌ها تقابل معنایی دارد. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ بِرّ با سایر واژه‌های هم‌حوزه در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا بِرّ کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرد و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهد. واژه‌ی بِرّ به‌عنوان عام‌ترین مفهوم اخلاقی، دارای معنای لغوی «توسّع در کار ‌نیک» است که گستره‌ی مفهومی و مصداقی آن بسیار وسیع می‌باشد و در سه وجه معناییِ «طاعت»، «نیکی» و «پرهیزکاری» خلاصه می‌شود.

افتن معنای بلاغی فرآیند استدراک در مشخص نمودن معنی آیات قرآن‌کریم اهمیتی فراوان دارد. این اهمیت هنگامی نمایان­تر می­گردد که مترجم بخواهد معنی واژه «لکنَّ» را به فارسی برگرداند. این واژه از حروف مشبهه بالفعل است و یکی از حروفی می­باشد که می­توان با آن فرآیند استدراک را ارائه نمود. مترجم بدون فهم آیه و بی­آنکه به تفاسیر و معانی بلاغی این حرف را بیابد در ترجمه آن اشتباه خواهد کرد. هدف این نوشتار بررسی جنبه­های بلاغی موضوع «استدراک» در قرآن کریم به­ویژه دریافت معنای «لکنّ» ناسخه می­باشد. برای این منظور به تفاسیر مختلفی مراجعه و در سیاق آیات قرآن و معانی آنها دقت شد. لذا 17 آیه برگزیده شد که حرف «لکنّ» در آنها بکار رفته بود. همچنین 16 ترجمه از قرآن کریم به فارسی انتخاب گردید و با توجه به این ترجمه­ها و فرهنگ­لغت­ها، معانی این حرف در هریک از 17 آیه بررسی شد. در این راه تلاش شد تا با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی این ترجمه­ها نقد و در نتیجه معنایی دقیق­تر از نقش این حرف وترجمه آیه ارائه شود. پس از بررسی آیات ترجمه­شده مذکور، مشاهده شد که بسیاری از مترجمان ایرانی قرآن کریم در ترجمه «لکنّ» ابعاد زبانی و بلاغی آن را نادیده، و بی­توجه به نقش «تعلیل، تأکید واستدراک شبیه به استثنا»ی این حرف، تنها برای آن معادل­های چون (اما، ولی، لکن، و لکن، لیکن، و لیکن، بلکه، و...) در نظر گرفته­اند، بی­آنکه نقش و معانی دیگر آن را در ترجمه آیات منعکس کنند.

چکیده برگردان قرآن‌کریم از گذشته‌های دور مورد توجه بوده و بارها ترجمه شده و در طول تاریخ، فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. گاه مترجمان به‌علت ضعف در درک کتاب زندگی و یا تفهیم آن به زبان مقصد، نتوانسته‌اند ترجمه‌ای مناسب از آن ارائه دهند و گاه نیز شاهد ترجمه‌های ارزشمندی از این کتاب آسمانی بوده‌ایم. بدین جهت نقد ترجمه قرآن و به‌خصوص ترجمه صفارزاده که موردبررسی همه جانبه قرار نگرفته، از اهمیت زیادی برخوردار است. ترجمه طاهرهصفارزاده، ترجمه‌ای ارتباطی از قرآن کریم است. وی در ترجمه، در پی فهم پیام الهی در آیات قرآنو انتقال آن به مخاطب است و به الفاظ و واژگان متن، به عنوان وسیله‌ای جهت رساندن محتوا می‌نگرد. نگارنده در این مقاله به دنبال آن است که با روش تحلیلی، به نقد و بررسی میزان دقت مترجم در فهم و انتقال پیام الهی بپردازد. به نظر می‌رسد که این ترجمه، ترجمه‌ای دقیق و ارتباطی از قرآن کریم به زبان فارسی و وفادار به ارزش ارجاعی متن است.