مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله، به بررسی غدیریهی « ابن حماد عبدی» که شاعر شیعی قرن چهارم هجری است و اشعار بسیاری را در مدح و وصف غدیریه سروده، پرداخته شده است و نگارنده، تنها 120 بیت از غدیریه های این شاعر بزرگ را آورده و به اعراب گذاری و ترجمه و شرح آن ها پرداخته است. نکتهی قابل توجه دربارهی اشعار این شاعر بزرگ این است که هر بیتی اشاره به واقعه ای تاریخی و یا حدیثی منقول حاکی از فضیلت و منقبت و ویژگی‌ایاز ویژگی های مولای متقیان علی بن ابی طالب (ع) دارد. به طور کلی اشعار ابن حماد دارای اسلوبی روان و ساده می باشد و استفاده از برخی صنایع لفظی و معنوی چون؛ استعاره، تشبیه، جناس، عقد و اقتباس، باعث دلنشینی و طراوت این اشعار شده و در شرح ابیات تأکید بر این امر بوده که در حد توان به منابع اهل سنت رجوع شود تا از شائبهی غلو و یا استفاده از منابع صرف شیعی خالی گردد.

موسیقی شعر مجموعه عواملی است که در کلام رخ می دهد تا در آن، آهنگ و توازن ایجاد شود. همین توازن و هماهنگی، در زیبایی سخن ، انتقال پیام و نشان دادن احساسات و عواطف شاعر، نقشی اساسی بر عهده دارد. به عبارت دیگر موسیقی شعر به شاعر کمک می‌کند تا درونیات خود را به بهترین و شیواترین صورت به ظهور برساند. عصمت بخارایی یکی از شاعران مشهور و بنام منطقه ی ماوراءالنهر در قرن نهم و از پایه گذاران بحرطویل در شعر فارسی است. سرودن اشعاری در وزن های شانزده رکنی و تسلط بر وزن شعر و تنوع وزنی اشعار و به کارگیری وزن های غریب، از خصایص موسیقی بیرونی اشعار وی محسوب می‌شود. هم چنین عصمت با استفاده از قافیه هایی با حروف مشترک فراوان، به کار گیری قافیه های بدیعی، بهره گیری از ردیف های فعلی و پرهیز از عیوب قافیه در غالب اشعارش، موسیقی کناری کلام خود را کامل کرده است. در کنار این موارد، او با استفاده ی هنرمندانه از شگردهای موسیقی ساز درونی مانند انواع تکرارها، جناس، هماوایی، تکرار مصوت، ترصیع و موازنه هر چه بیشتر کلام خود را برجسته کرده است. مهمترین عناصر موسیقی ساز معنوی در دیوان عصمت را نیز تضاد ،تنسیق الصفات ، تناسب و اغراق تشکیل می دهد که عصمت به وسیله‌ی این موارد، سعی نموده تا فضای موسیقایی شعرش را تکمیل کند. با توجه به این مسائل و تاثیر گذاری عصمت بر حوزه موسیقایی شعر فارسی، بررسی شعر او در این زمینه دارای اهمیت است؛ لذا این پژوهش ابتدا به بررسی جوانب تعریف شعر و موسیقی شعر پرداخته و پیوند بین علم موسیقی و شعر از دیدگاه های مختلف را بررسی کرده است. در ادامه نیز بعد از بیان شرح حال عصمت بخارایی، به واکاوی عناصر موسیقی ساز شعر او در چهار حیطه ی موسیقی شعر پرداخته است.

بدیع یکی از مهم ترین آرایه های بلاغی در علم بلاغت است و یکی از سه قسم اصلی علم بلاغت به شمار می رود، اما متأسفانه همواره به عنوان پیرایه ای لفظی برای ایجاد زیبایی و تنوع و یا آهنگین کردن سخن معرفی شده است. در این مقاله به مسائل بلاغی سوره مریم با رویکرد آرایه های بدیعی پرداخته می شود که در مورد بدیع، بر طباق، التفات و تکرار تأکید شده است. همچنین به تکرارهای موجود در این سوره پرداخته شده است. این بررسی بدون شک تنها به برخی از قضایای معنوی این سوره اشاره کرده است و باید اذعان کرد که قرآن اعجازی زاید الوصف دارد که عجز انسان مانع از درک آن می شود؛ زیرا هرگاه پژوهشگر بخواهد بخشی از این دریا را شناسایی کند، از قسمتی دیگر بازمی ماند و با دریایی مواجه می شود که پایانی ندارد و این امر بیانگر معجزه جاوید بودن قرآن کریم است. در این تحقیق از کتابهای اعراب، تفسیر و بلاغت به منظور پرده برداشتن از این حقایق ژرف بهره گرفته شده است. در این بررسی مشخص گردید استفاده از طباق و جناس، نه تنها از باب آرایه ای لفظی، بلکه موضوعی مؤثر بر معنای محوری سوره است. همچنین میزان تکرار افعال در صیغه های ماضی، مضارع و امر دارای معنایی قابل تأمل است. تکرار واژه های الله، الرحمن و رب نیز به ترتیب آماری متناسب با فضای رحمت و تدبیر امور، از جانب خداوند در موضوعات مطرح شده در آیات است.

زیبایی و زیباشناسی در شعر از زمان‌های بسیار دور مورد توجّه ادیبان و شاعران بوده است. از آن جایی که هر اثر ادبی در بنیان خود زیباست، می‌توان آن را از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی کرد. زیبایی‌شناسی حوزه‌ی بسیار وسیعی را در برمی‌گیرد؛ صاحب‌نظران عواملی چون عاطفه، احساس، صور خیال و موسیقی مناسب و هماهنگ شعر را موجب زیباتر شدن آن می‌دانند اما در این میان نقشی چشمگیر برای صنایع بدیعی قائلند. اعراب از زمان جاهلیت در آوردن کلام فصیح و بلیغ توانا بوده‌اند و در اشعار خود از انواع گوناگون صنایع ادبی بهره می‌گرفتند. پس از اسلام و نزول قرآن مجید ، توجه به زیبایی کلام همچنان پا بر جا بود. در عصر ممالیک نیز، عمده‌ی اهتمام شاعران به پرورش آرایه‌های لفظی بود اما این امر شکلی افراطی به خود گرفته و توجه به معنا مورد غفلت قرار می‌گرفت. به هر روی صاحب‌نظران، نمایان‌ترین هنر شاعران این عصر را به کارگیری همین صنایع بدیعی می‌دانند. شاب الظریف نیز به عنوان یکی از سرایندگان برجسته‌ی این عصر، به شکل گسترده‌ای از صنایع لفظی و معنوی سود جسته است؛به طوری که بازی‌های زبانی با تکیه بر محسنات لفظی ‌نوعی تشخص سبکی برای وی ایجاد کرده است.