مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش با عنوان: بررسى مصاديق كنايه در سه سوره آغازين قرآن با رويكرد تفسيرى به انضمام پژوهشى پيرامون »كنايه در قرآن« مى‏باشد كه از 3 فصل تشكيل شده است. مقدمه كه مربوط به »كليات« تحقيق است، در آن به موضع تحقيق، پيشينه موضوع، تعريف كليد واژه‏ها و... پرداخته شده است. در فصل اوّل كه به عنوان مقدمه‏اى براى مبحث بررسى مصاديق كنايه در سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« مى‏باشد، پس از ذكر معناى لغوى واصطلاحى كنايه، تطور تاريخى اصطلاح كنايه »در لغت، ادبيات وتفسير« واسباب واغراض كنايه در قرآن مورد مداقّه قرار گرفته است. در اين فصل سعى شده تا با ذكر آراء ائمه لغت وعلماى بلاغت زبان وادبيات عرب ومفسّران متقدم ومتأخر، سير تاريخى تطور اصطلاح كنايه مورد تحقيق وپژوهش قرار گيرد. البته در اين تاريخچه، ديدگاه‏هاى دانشمندان متقدم ومعاصر ادبيات فارسى نيز مورد توجه قرار گرفته است. در فصل دوم اهمّ اقسام كنايه (با توجه به نوع »مكنى عنه« وكثرت وقلّت وسائط وسياق ارتباط بين »مكنى به« ومكنى عنه«) معرفى شده‏اند. در اين فصل برآنيم تا با ارائه مصاديقى از سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« ونيز مراجعه به احاديث واقوال واشعار شاعران عرب، به طور كامل ودقيق اقسام كنايه را معرفى نماييم. اين فصل از دو بخش تشكيل يافته است. در بخش اوّل اقسام كنايه به اعتبار نوع »مكنى عنه« شامل: كنايه از صفت، كنايه از موصوف وكنايه از نسبت معرفى شده‏اند ودر بخش دوم نيز اقسام كنايه به اعتبار وسائط وسياق، ارتباط بين »مكنى به« به »مكنى عنه« شامل: تعريض، تلويح، ايماء ورمز مورد بحث قرار گرفته است. همچنين قابل ذكر است كه در قسمت »تعريض«، تاريخچه تطور اصطلاح تعريض نيز مفصلاً ارائه شده است. در فصل سوم، پس از مطالعه واستخراج مصاديق كنايه از لابه‏لاى كتب تفاسير قرآن كريم، فرهنگنامه كنايه در سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« با رويكرد تفسيرى ارائه گرديده است. در اين فصل سعى شده به منظور كاربردى كردن استفاده از اين فرهنگنامه كليه مصاديق كنايه در سوره‏هاى مورد بحث، به تفكيك نوع كنايه (در قالبى كه در فصل سوم به معرفى آنها پرداختيم) ارائه گردد. در خاتمه تحقيق كه جمع بندى بحث را تشكيل مى‏دهد، دستاوردهاى حاصل از اين پژوهش عرضه مى‏شود كه مهمترين آنها عبارت است از: اثبات اين كه مفهوم اصطلاحى كنايه در قرآن كريم وسيع‏تر وژرف‏تر از تعريف آن نزد ائمه لغت وعلماى بلاغت است، زيرا ايشان به سبب مواد كارشان كه اغلب قصيده ومفاهيم زمينى بود ونيز شيوه برخوردشان با كلام - حتّى اگر كلام خدا بود - معتقد بودند در آراستن كلام به زيور مجاز واستعاره وكنايه، علاوه بر بيان معنى، قدرت تأثير، تحريك احساسات وصفت زيبايى نيز مورد توجه قرار مى‏گيرد. لكن در قرآن كريم استفاده از مجاز وكنايه بالاخص، از يك سو ناشى از توان متكلم واز سوى ديگر ناشى از ذات وكيفيت معنى مى‏باشد كه ين امر از نظر علماى لغت بدان توجه نشده است. اين مطلب به تفصيل در فصل پنجم اين پژوهش آمده است.

‫این پژوهش با عنوان «بررسی دلایل رخوت در عبادت از منظر قرآن و روایات» به شناسایی مجموعه علل و عوامل سستی در عبادت پرداخته است. از آنجا که ارزش و اهمیت عبادت در قرآن کریم از جایگاه بالایی برخوردار می باشد و عبادت به عنوان یکی از اهداف متوسط خلقت بیان شده ونیز تاکید رسول مکرم اسلام وخاندان طاهرینش صلوات الله علیهم اجمعین بر عبادت که نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی و سعادت دنیا و آخرت غیر قابل انکار است، از سویی این خاندان پاک، بهترین الگویی عبادت، معنویت و سعادت در طول تاریخ می باشند. لذا مسلمانان مخصوصاً شیعیان باید مانند آنان در انجام عبادت توانا و کوشا باشند. در این میان برخی موارد انسان در موقع عبادت، دچار رخوت(سستی) شده و در انجام عملیات کوتاهی می‌نماید. مجموعه علت هایی که باعث رخوت می شود فراوانند و البته برخی از این عوامل در آیات قرآن به صورت اجمالی معرفی شده و در برخی روایات از ناحیه‌ی ائمه معصومین به آن پرداخته شده با توجه به جوانی جمعیت کشورمان و نقش عبادت در تزکیه و طهارت روحی جوانان و نیز نقش بازدارندگی عبادت در ابتلا به فساد و فحشا، بر هر فردی لازم است عواملی که باعث سستی و کوتاهی او در عبادت می گردد را شناسایی نماید و در رفع این موانع گام بردارد. در این پژوهش با جمع آوری و بررسی این عوامل میزان شدت و ضعف این تأثیرگذاری‌ها مشخص شده، با توجه به این که هر کدام از این عوامل در سنین خاص از عمر انسان موضوعیت دارد، لذا بیشتر سعی بر این بوده تا عللی که دامنگیر نوجوانان است شناسایی و معرفی شود. ابتدا به بررسی واژه رخوت در فرهنگ نامه‌ها و یافتن واژه‌های معادل آن پرداخته شده و سپس برخی از آیات و روایاتی که اشاره به رخوت و سستی در عبادت دارند معرفی شده آن گاه سلسله علت‌ها را یکی پس از دیگری با استفاده از آیات، روایات و کتب علمی، اخلاقی معرفی نموده و در پابان جهت کاربردی شدن و میزان تأثیرگذاری این عوامل در بین جوانان، با طرح سی و شش سوال به انجام کار میدانی پرداخته شده و میزان حقیقی بودن آن مورد بررسی قرار گرفته است. اختصاراً به برخی موارد اشاره می نماییم. وراثت و پیش زمینه‌های ارثی نامناسب ـ ازدواج نامناسب ـ سهل انگاری والدین ـ فقر اقصادی و فرهنگی ـ دوستان ناباب ـ گناه ـ حرام خواری ـ علم به عمل ـ ترک صله ارحام ـ نفاق ـ تکثرگرایی ـ آموزش و پرورش ـ تهاجم فرهنگی ـ عدم ایجاد فراغت و عبادت و ... . واژه‌های کلیدی این مجموعه رخوت بوده که معادل با کلمات کسالت ـ فتورـ ضجر و عجز می باشد و در مجموع به معنی سستی و ناتوانی آمده است.

---

---