مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : پژوهش حاضر مي کوشد براساس آيات قرآن کريم و از منظر فقهي، حقوق زوجين، فرزندان و والدين در نظام خانواده را واکاوي کرده، عوامل قوام خانواده و تحکيم آن، وظايف اعضاي خانواده نسبت به هم، احکام شرعي مربوط به ازدواج، طلاق و ديگر امور زناشويي را تبيين کند. اين نوشتار در سه باب تنظيم شده است. نويسنده در مقدّمه و مَدخل بحث، بعد از تعريف لغوي و اصطلاحي خانواده، جايگاه آن در دين اسلام و اهمّيت آن را در جامعه بررسي مي کند. وي در باب اوّل به نحوه شکل گيري خانواده در پرتو ازدواج اشاره کرده و اهمّيت آن را در ازدياد نسل و بقاي نوع انسان توضيح مي دهد. آن گاه به مقدّمات ازدواج و مراحل آن، اعمّ از انتخاب همسر و شرايط آن، کفو بودن زوجين، خواستگاري و عقد نکاح پرداخته، سپس شرايط عقد، انواع عقد نکاح، حقوق زوجه به واسطه عقد نکاح، مانندِ استحقاق مَهر، حقوق زوج در عقد نکاح، احکام جنسي بين زوجين و حقوق متقابل زوجين در اين زمينه، ولايت مرد بر زن، تمکين زن از مرد، احکام نشوز و... را بيان مي کند. در باب دوم چگونگي اداره خانواده و اِعمال مديريت مرد در محيط خانه و ابعاد مختلف عاطفي، جنسي، اخلاقي، اقتصادي و تربيتي و مسؤوليت‌هاي افراد خانواده نسبت به هم در زمينه‌هاي مزبور برجسته گرديده است. نگارنده از منظر قرآني به مديريت منزل و نقش والدين و فرزندان در اين زمينه اشاره کرده، وظايف متقابل زوجين و نيز والدين و فرزندان را برمي شمارد. نويسنده در زمينه وظايف والدين با اشاره به اهمّيت تربيت فرزندان و حفظ آنان از فحشا و منکرات، مَحبّت به آن ها و تربيت ديني فرزندان، وظيفه فرزندان در قبال والدين همچون: اطاعت و احترام، اجتناب از عقوق والدين، دعا کردن و استغفار براي آنان و اطاعت نکردن از آن ها در از والدين در مسايل خلاف شرع را برجسته مي سازد. در باب سوم نيز عوامل وقوع طلاق، انواع و شرايط آن، احکام پس از طلاق درباره زن و مرد، احکام وفات يکي از زوجين و تکليف اعضاي ديگر خانواده در صورت وقوع آن از ديدگاه قرآن بيان شده و احکام ارث، وصيت، نفقه، عدّه و ... ذکر مي‌شود.

‫جاهليت در اصطلاح به دوراني اطلاق مي‌گردد که پيامبر گرامي اسلام( به رسالت مبعوث نشده بود، و مردم در شرک و بت‌پرستي و خرافه به‌سر مي‌بردند. منشأ جاهليت عدم آگاهي نسبت به معارفي است که لازمه حرکت تکاملي انسان است. اين شناخت هرچه کامل‌تر و عميق‌تر باشد تطابق انديشه، ملکات و افعال انسان با معيارهاي الهي بيشتر خواهد بود. با تأمل در مفاهيمي که قرآن براي جاهليت به‌کار برده، مي‌توان دريافت که مردم جاهل در سه حوزه اعتقادات، رفتار و اخلاق مبتلا به کاستي و فساد بوده‌اند. کفر، انکار خداوند، شرک، بت‌پرستي در قالب‌هاي گوناگون از جمله عقايد خرافي، جنگ و خونريزي، تعصبات نظام قبيله‌اي، عدم توجه به جايگاه زن، و تن دادن به انواع ازدواج و طلاق از مصاديق رفتاري فرهنگ جاهلي است. تکبر و تفاخر در ابعاد فردي و اجتماعي، معاقره و عدم استيذان در ورود به خانه‌هاي يکديگر، پسرخواندگي و شوم‌نگري به دختران نيز حاکي از عدم پايبندي به اخلاق، و انحطاط فکري و رفتاري آنان است. در چنين فضايي، قرآن به‌عنوان کتاب هدايت بشر با دو شيوه علمي و عملي به مبارزه با فرهنگ جاهلي برخاست، و با دعوت به علم، استفاده از منطق و استدلال، و اجتناب از تقليد کورکورانه، به مبارزه پرداخت. از آن‌جايي که فطرت انسان مبتني بر حق‌گرايي، خداجويي و کمال‌گرايي است، قرآن با ارجاع به فطرت و وجدان، زمينه را براي پذيرش حق در آنان به‌وجود آورد، و با استفاده از پاداش و کيفر سعي در شکوفايي استعدادها و جلوگيري از گمراهي‌ها داشت. از سوي ديگر با ارايه الگوهاي عيني و عملي مثبت و منفي، به هدايت مردم پرداخت، و با تکرار آيات، مفاهيم را در ذهن آنان تلقين و نهادينه کرد. سيره پيامبر اکرم (ص) از جمله الگوهاي عملي است که با اخلاق حسنه و صبر و استقامت در تبليغ دين، مردم را از فرهنگ جاهلي به فرهنگ قرآني سوق مي‌داد.