مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده، مخاطب، مضمون و قالب، چهار ضلع یک اثر ادبی را شکل می‌دهند. مکاتب ادبی پیرامون این چهار ضلع، نظرات مختلفی را عرضه کرده‌اند. اسلام به‌عنوان یک مکتب فکری آسمانی دربارۀ آن دیدگاه‌هایی دارد. نویسنده به‌عنوان یک انسان تأثیر‌گذار، اهمّیت ویژه‌ای در رویکرد ادبی اسلام دارد. دین اسلام اثر ادبی را به‌عنوان یک عمل می‌داند که می‌تواند صالح یا طالح باشد. اینکه اثر ادبی چه معنا و مفهومی را دربر بگیرد، از دیدگاه اسلام شایان توجّه است. در این جستار تلاش شده تا دیدگاه‌های اسلام پیرامون دو ضلع نویسنده و معنا در اثر ادبی سنجیده شود. برای درک بهتر از دیدگاه اسلام، نیم‌نگاهی به نظرات دیگر مکاتب ادبی و تفاوتشان با رویکرد اسلامی شده ‌است. این بررسی نشان داد که برخلاف متن‌محور و مخاطب‌محور بودن بسیاری از مکاتب ادبی، رویکرد ادبی اسلام، معناگرایانه است و جایگاه نویسنده اهمّیت ویژه‌ای دارد.

آسیب‌شناسی مبانی‌ معرفت‌شناختی علوم انسانی از منظر قرآن کریم، مسئله این مقاله است. پاسخ این مسئله بر اساس تئوری تحلیل بحران بیان شده است. بر اساس این چارچوب، یک آسیب باید از چند زاویه تجزیه و تحلیل شود: 1. آسیب چیست؟ 2. ریشه یا ریشه‏های آسیب چیست؟ 3. وضع مطلوب چیست؟ 4. راه‌حل چیست؟ بر این اساس سؤالات ما عبارت خواهد بود از: 1. آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 2. ریشه آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 3. وضعیت مطلوب علوم انسانی در حوزه معرفت‌شناسی چیست؟ 4. ‌راه‌حل آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ پاسخ مقاله که با روش تحلیلی و استنباطی بیان شده، این است که از منظر قرآن کریم، شک‏گرایی، مادی‏گرایی و الحاد همراه با ادعای دین‏داری، آسیب‏هایی است که‌ ‏‌علوم انسانی با آن روبه‌روست یا می‏تواند روبه‌رو باشد. یکی از ریشه‏های این مشکلات، انکار غیب است. وضع مطلوب هم بنا کردن علوم انسانی بر اساس معارف وحیانی و معارف ‌اهل‌بیت‰ می‏باشد. با قیام علمی لله و اصلاح و ترمیم و بلکه تحولِ دستگاه معرفت‌شناسی علوم انسانی، می‏توان به وضعیت مطلوب دست یافت.

هدف پژوهش حاضر بررسی نحوه مواجهه با مخالفان در قرآن بود. پژوهش بر نگاه قرآن به انسان در قالب دو گروه رشد یافته و رشد نایافته استوار است. در این راستا و با روش توصیفی-تحلیلی حقوق مخالفان از این منظر زیبایی‌شناسانه بررسی شده و شیوه برخورد با انواع مخالفان همراه با شرایط و خصلت‌های کسی که با مخالف روبرو می‌شود، در نگاه دو مفسر بزرگ قرآن، علامه طباطبایی و آیت الله طالقانی تبیین گردید. نتایج نشان داد، تشخیص حقوق متعاملین مقدمه تعامل سنجیده و حکیمانه میان آنها است. لذا، تعاملی خردورزانه مبتنی بر احترام و حکمت‌آمیزی از جاذبه‌های زیبایی برخوردار بوده، که غلبه خردگریزی و گاه خردستیزی علت العلل نادیده گرفتن آن حقوق می‌باشد. نگاه زیبایی شناسانه قرآن، از معبر تقویت خردورزی در این عرصه پرتزاحم به کمک انسان مختار می‌آید تا به کمک آن حقوق انسانی تضمین شود. احیای حق در هر زمان و مکان، در هر جبهه و جناح و در شرایط صلح و جنگ، موانعی طبیعی چون روحیه استکباری و طغیان‌گر، خشم و کینه در میان متعاملین دارد. در این طریق بشر به حکم عقل، به عنوان نبی درون به مدد مراقبه و شنیدن صدای وجدان به تربیت و تزکیه نفس پرداخته و موانع استکباری و طغیان‌گر ظهور و پاسداشت حق را رفع می‌نماید. این تعقل نمود خود را در تزکیه، انشراح صدر و توانایی درک وجوهی از حقی که مهجور مانده، در صداهای ناشنیده از مردم منتقد و مخالف نیز نشان می‌دهد. نتیجه این سلوک اجازه ظهور و حفاظت از حقوق انسان‌هایی با افکار متفاوت، متکثر و گسترش فضای سلم و امان و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز همه اقوام در جامعه دینی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی گزاره‌‌های قرآنی مرجع امنیت سیاسی افراد بود. روش پژوهش تفسیر موضوعی استخراجی غیرزمانی بوده و نتایج نشان داد، قرآن در گزاره‌‌های گوناگونی به اهمیت یکایک انسان‌‌ها اشاره کرده و بر مصونیت آنان در ایفای حقوق سیاسی‌شان تاکید می‌‌نماید که در آن مردم آزادانه و بدون ترس باورهای خود را بیان کرده و کسی به آنها به دلیل ابراز عقیده‌‌شان تعرض نمی‌‌کند و مشارکت آنان توسط حاکمیت یک کشور به منظور تعیین سرنوشت اجتماعی و سیاسی تضمین می‌‌شود. از نظر آموزه‌های قرآنی، بدون پذیرش امنیت سیاسی افراد در هیچ جامعه‌‌ای امید تعالی و ترقی وجود نخواهد داشت و لذا هر نظام سیاسی، به منظور دستیابی به نظامی مطلوب بایستی امنیت سیاسی را برای شهروندانش تأمین کند و از حقوق سیاسی ایشان صیانت نماید. بنابراین، از منظر قرآن کریم، با فهم جایگاه انسان نزد خداوند و نقش او در روی زمین، شناسایی حقوق سیاسی او و نفی هرگونه تهدیدی می‌‌توان به تحقق جامعه مطلوب و آرمانی از منظر قرآن دست یافت.

هدف پژوهش حاضر بررسی تدابیر قدرت‌های سیاسی برای حفظ و توسعه خود و تبیین الگوهای اسلام و قرآن کریم در این زمینه بود. در این راستا، تدابیر رهبران الهی در جامعه دینی در قالب قدرت سیاسی و اجتماعی گزاره‌های قرآنی مربوط به آنها با روش توصیفی - تحلیلی بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که به نظر می‌رسد کلام وحی و سیره انبیاء الهی راهکارهایی از جمله استقامت و پایداری، بهره‌گیری از توان علمی، مشورت با صاحب‌نظران و جامعه و دوری از روش‌های غیر اخلاقی و انسانی به جامعه ارائه می‌نمایند و جامعه و افراد حقیقی و حقوقی تاثیرگذار می‌توانند از مستندات و روش‌های وحیانی همچون ایجاد جذابیت و گسترش نفوذ موثر در قدرت سیاسی بهره‌مند شوند. رهبران الهی نیز با توجه به فرمول و نمودار قدرت، از مراتب قدرت بهره لازم را برده و با رفتار سیاسی به عنوان منبع قدرت و تعقل به عنوان ظرفیت قدرت و تدبیر به عنوان تأثیر قدرت مدیریت خود را کامل نموده‌ و در نهایت اقدام به تدبیر و اصلاح جامعه می‌نمودند. با توجه به ماندگاری قدرت بالای تغییر در محیط پیرامونی، خود را به عنوان بهترین الگو برای بشریت معرفی کرده‌اند. بنابراین، می‌توان از روش رهبران الهی به عنوان الگوی اسلامی و دینی برای مدیریت جامعه خود بهره گرفت.

خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تربیتی جامعه و اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان، برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. قرآن به‌عنوان کتابی جامع و کامل برای سعادت انسان از پرداختن به وظایف والدین در قبال فرزندان، که بن‌مایه شکل‌گیری شخصیت انسان است چیزی را فروگذار ننموده است و در مورد این نهاد بنیادین و وظایف هر یک از آنان، رهنمودهای ارزشمندی دارد که در صورت اجرای آنها، هر یک از اعضای خانواده به‌صورت صمیمی و سازنده به رشد و تکامل یکدیگر کمک می‌کنند. تربیت فرزندان از جمله وظایف والدین و جزء حقوق فرزندان محسوب می‌شود. این نوشتار با هدف ارائه راهکارهای تربیتی قرآن به والدین و با نگاه تحلیلی به دیدگاه‌های علامه طباطبایی و سید قطب سامان داده‌شده است. مفسرانی که در تفسیر خود به بعد اجتماعی آیات و آموزه‌های تربیتی و ارشادی قرآن توجه نموده و با برقراری ارتباط بین قرآن و نسل امروز، درمان مشکلات اجتماعی امروز را نهفته در آیات قرآن می‌دانند. روش تحقیق در این پایان‌نامه روش مطالعات کتابخانه‌ای شامل استفاده از کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها و نیز سایت‌های علمی است. دستاورد این تحقیق توصیه‌ها و آموزه‌های مهم تربیتی قرآن به والدین در دو بخش وظایف مادی شامل تأمین خوراک و پوشاک نوزاد و توصیه به بازی‌های ورزشی ورزمی است و وظایف معنوی در زمینه‌های مسائل اخلاقی از جمله صبر، مشورت، حجاب، وفای به عهد، ایثار، برادری و...، مسائل اعتقادی چون اعتقاد به توحید، نبوت و معاد و مسائل عبادی مانند نماز و روزه است که در هر بخش به‌صورت مفصل به این توصیه‌های تربیتی پرداخته‌شده است.

همه انسان‌ها برای ادامه حیات خود، به‌ناچار در هر ثانیه، دقیقه، ساعت، روز و شب در تعامل و ارتباط با خویشتن، خانواده، محیط کسب‌وکار، جامعه، طبیعت و خداوند می‌باشند، علم ارتباطات، اصول، مبانی، قواعدی را در هر بخش از این ارتباطات تعریف و تبیین نموده تا انسان‌ها بتوانند بر این مبنا درست عمل کرده و روابط سالم و اثربخشی را در مدیریت کار و زندگی داشته باشند. از دیدگاه قرآن، اموری چون توحید، معاد، عمل صالح و ارتباط مؤثر از مشترکات ادیان محسوب شده، لذا انسان‌ها با هر دینی می‌توانند با همزیستی مسالمت‌آمیز با هم ارتباط مؤثر داشته و در کار و زندگی موفق باشند. قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی‌ کَلِمَهٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً... بگو: «ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم....(آل‌عمران: 64) ...وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً......و به مردم نیک بگویید...( بقره/ 83) جذابیت قرآن در این است که سخن گفتن با همه انسان‌ها را به نیکویی سفارش کرده و این یعنی در جهان هستی همه مردم، فارغ از دین، مذهب، رنگ، نژاد، ثروت، قدرت، قوم، قبیله و کشور دارای کرامت هستند و باید به بهترین سبک با آن‌ها ارتباط برقرار کرد و این ریشه و اصل اساسی در علم ارتباطات است که قرآن به آن تأکید دارد. تحقیق پیش رو با هدف بررسی مبانی و ابعاد علم ارتباط مؤثر از منظر قرآن انجام گرفته و پیشنهاداتی برای بهبود فرآیندهای ارتباط مؤثر ارائه شده است که در این پژوهش خواهید خواند.

شهادت در اسلام جایگاه خاصی دارد. و این جایگاه، بسیاری از افراد را به آن تشویق و ترغیب کرده است. از جمله جایگاه شهدا در قرآن و روایات؛ برخورداری از حیات ویژه و فوق تصور نزد خداوند متعال، زنده ماندن ایشان و دستگیری‌ها و حق شفاعت شهدا از مردم است. به عبارتی؛ از آن‌جا که شهدا در دنیا با توجه به ظرفیت خود نسبت به خدا معرفت و حضور پیدا کرده بودند. در عالم آخرت نیز به دیدار خدا دست یافته و از جایگاه نیکویی بهره‌مند هستند. این افراد وارسته که قرب الهی را درس گرفته بودند، توصیه‌هایی داشتند، که در آن آرمان‌ها و خواسته‌های خود را برای بازماندگان به جا گذاشتند. جوانان مومن و انقلابی نیز با بهره‌گیری از آیات قرآن و دستورات خداوند متعال، برای دفاع از وطن و حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع از مقدسات خویش به جبهه‌های جنگ می‌رفتند، تا با استکبار جهانی مقابله کنند. ایشان در میان تکاپوی جهاد اکبر و جهاد اصغر خویش پیام‌ها و دیدگاه‌های عارفانه و ... خود را به صورت وصایایی به افراد جامعه ابلاغ کرده و خود به دیدار محبوب ‌شتافتند. این پژوهش با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری در مورد مطالعه وصایا، ترویج و نشر فرهنگ و آثار شهدا و مبارزه با تهاجم فرهنگی، تدوین گشته و به روش توصیفی تحلیلی درصدد است، که معارف اعتقادی و تربیتی این وصایای برگرفته از قرآن را، بررسی کند. نتایج حاصله نشان از این است، که مطالعه آثار و وصایای به جا مانده از شهدا از کلام انسان‌های بیدار و ساخته شده‌ای است، که در سایه‌سار قرآن، جنبه‌های اعتقادی و تربیتی خود را اصلاح کرده و به توصیه پرداختند. پس این توصیه‌ها دربردارنده سلوک و مشی شهدا برای وصول به قرب حق است. که برای نسل‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد. از جمله توجه ایشان در وصایا عبارت است از: اصلاح اصول دین که شامل ابعاد مختلف؛ توحید، معاد، نبوت و رابطه با اهل‌بیت]، ابعاد متفاوت حمایت از رهبری و ولایت؛ حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی، پشتیبانی از روحانیت، توجه به خطر منافقین و ... . و پایبندی ایشان به اصول اخلاقی، که خود شامل بخش‌های اصلی و فرعی است. و هم‌چنین دربردارنده توصیه شهدا به امور اخلاقی، اجتماعی، خودکفایی فرهنگی است، که هرکدام شامل اموری می‌شود.