مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این یک سخنرانی دقیق با رعایت ظرایف علمی است. ممکن است شنونده‌ی کم‌تر آشنا با مفاهیم و اصطلاحات پیچیده‌ی فلسفی، گمان کند که این سخنرانی، چندان چیز دندان گیری برای او ندارد. آشنایان به فلسفه نیز ای‌بسا بگویند که این یک ارائه‌ی کوتاه از مهم‌رین لحظات تاریخ فلسفه است که از پس توضیح پیچیدگی مفاهیمی که پایشان وسط کشیده شده، بر نیامده است. با اینهمه، این یک سخنرانی دیدنی است. آنهم نه فقط برای اهل فلسفه، که برای همه ی کسانی که سودای کار علمی در ایران را دارند. کسانی که آشنایی بیشتری با دکتر طالب زاده دارند، می دانند که طالب زاده، معمولا شمرده و دقیق سخن می گوید. بسی بیشتر از آن دقت و طمأنینه ای که معمولا از سخنرانان علمی در ایران سراغ داریم. ممکن است این دقت، ناشی از علاقه و انس او به سنت زُمخت فلسفه آلمانی باشد و یا برآمده از تجربه‌ی رسانه ای او در چند سال مدیریت شبکه ۴ تلویزیون. اما هرچه باشد، دقتی که در اینجا می بینیم، فراتر از منش و رفتار عادت شده در دکتر طالب زاده، چیزی درباره‌ی محتوای این سخنرانی به ما می گوید. می توانیم ادعا کنیم که در این سخنرانی، فرمِ ارائه و محتوا به هم رسیده اند! طالب زاده در این سخنرانی بنا دارد درباره‌ی ضرورت های تأسیس علوم انسانی در ایران بگوید. محتوای سخنرانی، مملو از پیچیدگی های فلسفی است اما آنچه نهایتا از پس آن مفاهیم پیچیده برمی‌آید، تأکید و توصیه طالب زاده به دقت و طمأنینه در مواجهه با پیچیدگی های علوم انسانی است. او البته نسخه ای نیز برای این توصیه اش دارد و آن بازگشت به بنیان های علوم انسانی است. اما هرکس که پس از خواندن این سطور، فیلم این سخنرانی را تماشا کند، اذعان خواهد داشت، دقتی که طالب زاده در پی تأکید و اصرار بر آن است، چیزی شبیه به همان دقت و طمأنینه‌ای است که خودش در ارائه‌ی ظرایف پیچیده فلسفی به مخاطبانش به کار بسته است. تأسیس علوم انسانی، دقت می‌طلبد دقتی که بیش از هر محتوای اثباتی، وابسته به منش و فرم دقیق کار علمی است. • این سخنرانی، در همایش «جهان انسانی، حکمت اسلامی»، در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و به همت کانون اندیشه جوان و کارگروه فلسفه اسلامی موسسه اشراق ایراد شده است

در کتاب حاضر، تلاش بر آن است با معرفی سه کتاب اصلی «ویلهم فردریش هگل»، یعنی «پدیدارشناسی روح»، «منطق» و «دایره المعارف علوم فلسفی»، برخی از افکار و اندیشه‌های او بررسی و نقد شود. در این کتاب، افکار هگل در موضوعات: «نظریة وجود»، «فلسفة طبیعت»، «فلسفة حق»، «نظریة ذات» و....، مورد توجه بوده است. همچنین در این نوشتار دربارة توجه خاص هگل به یونان باستان و فلاسفة آن سرزمین و به نحو اختصاصی‌تر دربارة نظر او نسبت به «فلسفة افلاطون» صحبت شده است. در پایان نیز نظرگاه «اریک وی» استاد فرانسوی هگل دربارة «فلسفة حق»، با نگاهی انتقادی به آن، ارائه شده است.

کنکاش و کاوش در فلسفه دین و تعیین جایگاه‏ دین در فرهنگ جهان معاصر و تبیین و تحکیم‏ ره‏یافتهاى وحیانى در این باب از مباحث‏ جذاب دوران ماست. در این باب گفتکویى انجام شده است با جناب آقای دکتر محمد لگنهاوزن، از اساتید و صاحبنظران‏ فلسفه دین، اهل‏ آمریکا و شیعه که هم‏ اکنون در تهران و قم به تدریس اشتغال دارند. مباحث مورد بحث در این جا عبارتند از: تعریف فلسفه دین، فلسفه دین در غرب، ضرورت فلسفه دین، انتظار بشر از دین، گزار های دینی، تئوری فروید در مورد مذهب.

مقاله حاضر به بررسی اندیشة سیاسی محسن مهدی و اهمیت وی در بسط فلسفة سیاسی اسلامی در غرب می پردازد. تفسیر مهدی از فلسفة سیاسی اسلامی، مبتنی بر پیوند «عقل» و «وحی» و نقش متعالی این دو با «سیاست» است. همچنین، تلاش وی در بازشناسی فلسفة سیاسی فارابی، موجب تفسیر جدیدی از سنت فلسفة سیاسی غرب گردید. محسن مهدی نه تنها به احیای متون فلسفة سیاسی اسلامی و بسط محتوای آن اهتمام ورزید، بلکه نسلی از استادان و محققان را تربیت کرد که امروزه مکتب مهدی را در محافل علمی غرب شکل دادند و به بسط رهیافت وی در تفسیر فلسفة سیاسی، فلسفة سیاسی اسلامی و حتی فلسفة سیاسی غربی می پردازند.

با اصل قرار گرفتنِ «من متفکر» در فلسفة دکارت, «خداوند» از مفهوم «هستم آنکه هستم» تا حد یک اصل فلسفی, تنزل یافت. در نتیجه «صانع طبیعت» به جای خدای معبود, یعنی متعلق ایمان, قرار گرفت. این نتیجه سرآغاز مشکلی متافیزیکی برای پیروان دکارت بود. مالبرانش به جهت حل مشکل, خداوند را تنها علت حقیقی, در نظام معرفت بشری و در نظام علیت طبیعی, دانست و سعی کرد با قول به علل موقعی رابطة مستحکم‌تری میان خدا و جهان برقرار کند. راه حل اسپینوزا برای از میان برداشتن آن مشکل, اعتقاد به وحدت جوهر است. هنگامی که جز جوهر یگانه یافت نشود, جز طبیعت یگانه وجود ندارد و نام دیگر این طبیعت خداست. مفهوم جوهر یگانه همه را دربردارد خدا یا طبیعت: از دو نگاه ؛ هم طبیعت‌پذیر و هم طبیعت آفرین. بدین ترتیب, اسپینوزا, مفهوم سنتی خدا را کنار می‌گذارد. فلسفة لایب‌نیتس, مانند مالبرانش, خدا محوری است؛ نه تنها به این معنا که خدا در نظر لایب نیتس اهمیت مرکزی دارد, بلکه به این معنا که «کل عالم یک مرکز است و روح این مرکز, خداوند است». تنها تفاوت لایب نیتس با اسلافش در باب تصور خدا, این است که وی تصور خدا را امری ممکن می‌داند. با وجود تلاش دقیق این خردگرایان برای تبیین خدا, «موجود بی نهایت کامل» مالبرانش, «طبیعت طبیعت آفرین» اسپینوزا و «مناد منادهای» لایب نیتس, مانند «جوهر نامتناهی» دکارت با خدای ادیان تفاوت عمده‌ای دارد.