مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: عقلانیت خداباوری مجموعه ای بحث برانگیز از مقالات کاملاً جدید سیزده فیلسوف و محقق برجسته است. هدف آن ارائه پاسخ‌های خداباورانه جامع به استدلال‌های سنتی علیه وجود خدا، ارائه یک مورد مثبت برای خداباوری و همچنین رد انتقادات تأثیرگذار اخیر از خداباوری است.

اندیشمندان در مورد رابطۀ عقل و دین نظرهای مختلفی دارند. آقای مردیها در کتاب دفاع از عقلانیت قائل به تقدم عقل بر دین در همۀ زمینه هاست و دلائل مختلفی ارائه کرده است. در بحث عقل و اثبات نبوت، ضعف عقل را رد نموده؛ در بحث عقل و صدق نبی، بر تقدم عقل بر دین تاکید کرده و فقط ابزار بودن عقل و وابستگی سایر منابع حتی وحی به آن را پذیرفته است. بنابراین معرفت دینی را نپذیرفته و عقل منبعی از سوی اصولیین را رد کرده است. اهم یافته­های تحقیق با روش عقلی و نقلی: عقل ابزاری و منبعی تفاوت دارند. عقل منبعی به ضعف خود اعتراف کرده و از وحی طلب یاری می­کند. تقدم فی الجمله عقل بر دین پذیرفته است نه بالجمله. عقل هم با توجه به حسن و قبح ذاتی و درک ملازمۀ عقل و نقل منبع است و هم ابزاری در کنار ابزارهای دیگر برای نیل به معرفت. به اعتبار اخذ معارف دینی از منابع گوناگون سخن از معرفت دینی صحیح می باشد.

ترجمه ماشینی: آیا وجود خدا قابل تصور است؟ توسط سنت آنسلم.--پنج دلیل وجود خدا، توسط سنت توماس آکویناس.-- نظرات در مورد پنج راه سنت توماس، اثر F. C. Copleston.--دو مدرک وجود خدا، توسط A. E. Taylor.-- وجود خدا به عنوان یک اصل اخلاق، نوشته I. Kant.--وجود خدا، اثر J.J.C. Smart.--مسئله شر، اثر D.Home.--تجربه خدا، اثر J.Baille.--غریزه، تجربه، و باور خداباورانه، نوشته سی. اس. پیرس.--اخلاق باور، اثر دبلیو.کی.کلیفورد.--اراده برای باور، نوشته دبلیو جیمز.--ایمان به عنوان تعهد پرشور، اثر اس.کیرکگارد.--خدا به عنوان فرافکنی ، توسط L. A. Fouerbach.--مقاله کتابشناسی (ص 205-208).

درطول تاریخ یکی از چالش برانگیزترین مباحث در میان متفکران، بحث باور به وجود خدا بوده است. این باور از جهات مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . با توجه به گسترش معرفت‌شناسی در دوران معاصر، یکی از سوالات مهم درباره باور به وجود خدا این است که آیا این باور دارای اعتبار معرفتی می‌باشد و می‌توان آن را معرفت شمارد یا نه. در پایان‌نامه پیش‌رو درصدد پاسخ به این سوال مهم از دیدگاه فیلسوفی بزرگ از شرق به نام علامه طباطبایی و فیلسوفی ژرف‌نگر از غرب به نام آلوین گلدمن، هستیم. آلوین گلدمن از اندیشمندانی است که سبب ظهور رویکرد برون‌گرایی در معرفت‌شناسی معاصر گردید. او با اتخاذ رویکرد برون‌گرایی و ارائه نظریه اعتمادگرایی فرآیندی، زمینه ای را فراهم کرد تا با تغییر در برخی اندیشه های بنیادین معرفت شناسی، عقلانیت باور به وجود خدا را بیش از پیش به اثبات رساند. در دورانی که استدلال‌های درون‌گرایی مورد مناقشات جدی در میان فیلسوفان مغرب‌زمین قرار گرفته است، ظهور رویکرد برون-گرایی از سوی گلدمن و همفکرانش زمینه را برای ظهور دلایل جدید و متفاوت فراهم گردانیده است. از طرفی با ارائه برهان فطرت از سوی علامه که دارای زمینه‌ای برون-گرایانه است، شرایطی برای همگرایی این دو فیلسوف فراهم گردیده است. زیرا بر اساس برون‌گرایی، شکل‌گیری معرفت از زاویه‌ای است که نقش ذهن و اراده را کم‌رنگ می‌کند و تا حدودی مانند طبیعی‌گرایان تولید معرفت را یک فرآیند کاملا ارگانیک، طبیعی و دور از اراده می-داند. از طرفی بر اساس برهان فطرت، فطرت آدمی به گونه‌ای تنظیم شده که در مواقع خاص به صورت کاملاً طبیعی و خارج از اراده، می‌تواند باورهایی را راجع به خداوند تولید کند. بنابراین، سعی داریم تا با تبیین مبانی هر یک از این دو فیلسوف، مقایسه‌ای بین رویکرد این دو اندیشمند با محوریت عقلانیت باور به وجود خدا را انجام دهیم.

برگزیدن دینداری یا غیردینداری می‌تواند از جمله مهم‌ترین انتخاب‌های زندگی به‌شمار رود. در هنگام تکافوی ادلة دینداری و غیردینداری در حوزة نظر می‌توان ندانم‌گرایی را به‌عنوان راه سوم برگزید، اما در عمل چنین نیست و تنها دو راه وجود دارد. در چنین شرایطی باید جانبی را برگزید که ضرر کمتر و سود بیشتری را در پی داشته باشد. با مقایسة سود و ضرر مورد ادعای دینداران و غیردینداران و احتساب میزان کمی‌شدة آنها می‌توان دریافت که مجموع سود دینداری بیشتر از غیردینداری است. عنوان این تقریر از دلیل معقولیت که بر مبنای شرطیة پاسکال شکل گرفته، سود مورد انتظار برتر است و براساس آن می‌توان ثابت کرد که در عمل باید دینداری را برگزید و دیندارانه زندگی کرد. این دلیل با وجود برخی شباهت‌ها، با شرطیة پاسکال در پاره‌ای پیش‌فرض‌ها و هدف‌ها متفاوت است. در این دلیل محدودیت‌های دینداری لحاظ شده و برای برخی غیردینداران بهرة اخروی در نظر گرفته شده است. هدف این دلیل نیز ترجیح دینداری در عمل است نه اثبات حقانیت دینداری. وجود ادیان مختلف با ادعاهای متعدد و گاه متعارض، مغالطی بودن، جدلی بودن، ناسازگاری با قاعدة قبح عقاب بلابیان، نادرستی و نامدلَّل بودن پیش‌فرض‌ها و ناتوانی از اثبات ضرورت دینداری، مهم‌ترین شبهات عقلی فراروی این دلیل است که در مقاله پاسخ داده شده است. ارائة صورت‌بندی نو برای دلیل معقولیت و به‌کارگیری آن برای اثبات ضرورت دینداری و پاسخ به مهم‌ترین شبهات فراروی آن مهم‌ترین دستاورد مقاله به‌شمار می‌رود.

ویتگنشتاین متأخر بر این باور است که برای فهم باورهای دینی، باید دو مفهوم بازی‌های زبانی و صور زندگی را که او برای توصیف آموزه‌های خود به‌کار می‌گیرد، بشناسیم و وارد بازی زبانی و صورت زندگی دینی شویم. بنابراین می‌توان گفت برداشت او از عقلانیت باورهای دینی، عقلانیت مبتنی بر بازی‌های زبانی و صورت‌های زندگی است. به دیگر سخن، عقلانیت باورهای دینی در قالب این دو استعاره است که معنای خود را پیدا می‌کند، ازاین‌رو اگر کسی بخواهد باورهای دینی خویش را عقلانی سازد، باید این عقلانیت در زمینۀ صورت‌های زندگی فهم شود. اگر شخص متدین باورهای دینی خویش را در بافت صور زندگی مبتنی بر ایمان کرده باشد، در این صورت از نظر ویتگنشتاین متأخر باورهای دینی او عقلانی است. بنابراین معنای عقلانیت در مورد باورهای دینی نباید به همان معنای عقلانیت در علم تلقی شود و مورد داوری قرار گیرد. بنابر دیدگاه ویتگنشتاین متأخر باورهای دینی ما نیاز به هیچ‌گونه توجیهی، چه عقلی یا تاریخی ندارند و شخصی که تلاش دارد تا امر دینی را با توجه به قواعد بازی زبانی دیگر معقول سازد، در واقع، خود فردی غیرمعقول است، زیرا از شأن باورهای دینی کاملاً غافل است. در این مقاله بر آنیم تا علاوه‌بر تبیین دیدگاه ویتگنشتاین متأخر در خصوص عقلانیت باورهای دینی، نقدها و نارسایی‌های موجود در مفاهیمی مانند بازی‌های زبانی و همچنین تلقی ویتگنشتاین متأخر در خصوص عقلانیت باورهای دینی را بیان کنیم.

معنويت مدرن نظريه‌اي است که طي ساليان اخير توسط برخي از روشنفکران تجددگرا در مجامع علمي و دانشگاهي مطرح شده و در همين راستا به تضعيف و حتي انکار معنويت ديني پرداخته است. بر اساس اين رهيافت، امروزه انسان مدرن از جمع ميان عقلانيت و ديانت عاجز مانده و براي رهايي از اين وضعيت چاره‌اي جز اين ندارد که معنويتي همسو با لوازم و اقتضائات مدرنيته و برخاسته از «عقلانيت مدرن» اختيار کند. از اين نظرگاه، مهم‌ترين عاملي که سبب رويگرداني انسان مدرن از ديانت به معنويت مي‌شود، تعبدگرايي در دين است؛ زيرا عقلانيت مدرن با مشخصّة استدلال‌گرايي کاملاً در تضاد با مقولة تعّبد است. پژوهش حاضر به بررسي تطبيقي رابطه تعبد با عقلانيت در هر يک از رويکردهاي معنويت ديني و مدرن پرداخته است. نتايج اين تحقيق که با روش کتابخانه‌اي و شيوه توصيفي ـ تحليلي گرد آمده است، نشان مي‌دهد: اولاً تعبديات دين نه‌تنها با عقلانيت ناسازگار نيستند، بلکه بر اساس «ادلة ضرورت وحي و نبوت» مبتني بر دلايل عقلاني‌اند؛ ثانياً معنويت مدرن با تحليل ناقص و نادرست، تعبديات ديني را همچون تقليدهاي کورکورانه پنداشته و از‌ همين‌رو به انکار آنها پرداخته است. البته نظرية مزبور اشکالات و ابهامات جدي ديگري نيز داشته که در پژوهش حاضر مطرح شده است.

بحث عقلانیت، یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مباحث معرفت‌شناسی است. با توجه به بررسی تحلیلی- منطقی در حوزه دین وسکولاریسم وایضاح تفاوت ورابطه عقلانیت دراین دو حوزه که هدف این مقاله می باشد وبراساس مطالب بررسی شده به این نتیجه خواهیم رسید عقلانیت در سکولاریسم یک عقلانیت ابزاری است که با فطرت ، معنویت وعقلانیت عملی وارزشی در تضاد است که در زندگی روزمره بازتاب دیدگاهی صرفاً عمل‌گرایانه و خودسرانه دارد وسکولاریسم با عقلانیت ابزاری و نفوذ در همة عرصه‌های زندگی اجتماعی بشر غربی، جهان اجتماعی او را شکل داده و سیاست‌گذاری کرده است. اما در اندیشة دینی، عقلانیت همراه فطرت سالم ،ملازم معنویت ،کنترل کننده، تعدیل کننده واصلاح کننده قدرت وسیاست است؛و با تأکید بر اصول و قواعد علمی دینی برای خردورزی به برخی اصول نظیر عقل، ایمان، قدسی بودن، حکمت، حریت، تهذیب واخلاق برگرفته از شریعت ؛نیازمند است.