مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش مذکور به این پرسش خواهد پرداخت که خلیفه واقعی بعد از پیامبر اسلام (ص) چه کسی است؟ با توجه به ترکیبات قومی، مذهبی، فرهنگی و اعتقادی در بعضی کشورهای اسلامی، جهت همبستگی بیشتر لازم است به بررسی مسأله امامت از دیدگاه اسلامی بپردازیم.

در این پایان نامه بحث “رجعت” مورد یک بررسی‌ اجمالی‌ قرار گرفته است. در ابتدا مفهوم کلمه “رجعت” از ماده “رجع”, در کتاب‌های لغات مورد بررسی‌ و تحقیق قرار گرفته و سپس به کلماتی‌ اشاره شده که در قرآن و روایات معصومین(ع) اصطلاحا به همین مفهوم " بازگشت به دنیا” بکار برده شده است.پس از بررسی‌ این کلمات در لغات به مفهوم اصطلاحی رجعت پرداخته شده و نظر تنی چند از علماء شیعه در این خصوص بیان شده است.در فصل دوم تاریخچه اعتقاد به رجعت، از زمان پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) و سیر تحول آن‌ در میان مسلمانان مطرح شده و در این بخش سعی شده شرایط فرهنگی‌ و سیاسی جامعه اسلامی در ادوار گذشته در رابطه با این موضوع روشن شود.پس از طرح تاریخچه‌ی موضوع مورد بحث در فصل سوم وارد بحث اصلی‌ که همان اثبات رجعت از منظر آیات قرآنی است شده‌ام.در این فصل تعداد 8 آیه از میان چندین آیه‌ای که علامه مجلسی یا شیخ حر عاملی و یا دانشمندان دیگر در باره این موضوع بیان داشته‌اند، مورد کنکاش قرار می‌دهم و در ملاحظه هر آیه‌، بررسی‌ برخی‌ از مفردات آن‌ آیه و سپس نظرات تفسیری علما شیعه و اهل سنت درباره آنها مي‌اید و بلاخره روایتی از معصومین(ع) که ذیل آیات مذکور به ما رسیده است و مفهوم و تاویل آیه را در خصوص رجعت برای ما روشن می‌سازد، بیان میگردد، همچنین نظرات مخالفین مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.در فصل چهارم روایات رجعت از حیث اعتبار و تواتر مورد تفحص قرار گرفته و نظرات دانشمندان موافق و مخالف در این باره، با توجه به ملاک ارزیابی روایات مطرح شده است.در ادامه این فصل، اکثر روایات رجعت در یک تقسیم بندی، بر اساس موضوعات مطرح شده در آن‌ به چهار بخش تقسیم شده که ذیل هر بخش چند روایت به عنوان نمونه ذکر شده است. در فصل پنجم به مسئله وجود اجماع در “رجعت” پرداخته شده، اتفاق نظر علماء بر مسئله رجعت از دیدگاه علماء سابقین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نشانه‌های این اجماع در اسناد و مدارک اسلامی بیان شده است. همینطور در ادامه نظرات مخالفین وجود اجماع بر رجعت از مفسران اهل سنت مورد نقد و بررسی‌ قرار گرفته است.عقل هیچ مانعی برای زنده شدن مردگان پس از مرگ تصور نمیکند و امکان آن‌ را کاملا درک می‌کند، به عبارتی هیچ منع عقلی برای زنده شدن مردگان، نه در فاعلیت فاعل و نه در قابلییت قابل متصور نمي‌باشد. اما عقل از درک ضرورت وقوع آن‌ عاجز است که با بیان مقدمات و تحلیل‌های مختصری این ضرورت هم برایش قابل درک میشود، در این فصل تلاش شده است که پاره‌ای از این مقدمات که لازمه تحقق آنها رجعت به دنیاست را بازگو نمایم.در فصل هفتم به ویژگی‌‌های رجعت پرداخته شده، ویژگی‌‌هایی‌ که در روایت به آن‌ تصریح شده است، ویژگی‌‌هایی‌ از قبیل محدوده‌ی افراد رجعت کننده، زمان رجعت، طول عمر رجعت کنندگان، اختیاری بودن یا اجباری بودن رجعت، نحوه رجعت کردن به دنیا و… رجعت یک واقعه حکیمانه و هدفمند می‌باشد که هدف آن‌ هماهنگ با عقل و ایمان و در راستای تحقق اراده پروردگار عالم و خواست موًمنان می‌باشد. در فصل هشتم این اهداف با تکیه بر آیات و روایات مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نهم دیدگاه متکلمن معروف شیعه درباره رجعت مورد بررسی‌ قرار گرفته است. نقطه نظرات فضل بن شاذان به عنوان دانشمندی که در عصر سه امام معصوم حضور داشته و از سرچشمه معارف بهره برده است، شیخ صدوق نماینده مكتب فکری قم در عصر غیبت صغری، شیخ مفید نماینده مکتب فکری بغداد، علامه مجلسی و شیخ حر عاملی دوتن از محدثان مشهوری که برخی‌ آنها را متمایل به اخباری گری می‌دانند و علماء دیگری که هرکدام در زمان خود از چنان جایگاهی برخوردار بودند که پیشوایی شیعه را عهده‌دار بوده و دوست و دشمن حول محور سخن آنها به استناد سازی مي‌پرداختند. در فصل دهم دو ديدگاه متفاوت در باب رجعت كه با نظر مشهور در اين خصوص مغايرت‌هايي دارد شرح و تفصيل داده شده است. اين ديدگاه‌ها نيز با استناد به آيات و براساس برداشت‌هايي است كه صاحبان اين نظريه‌ها از اين آيات و روايات داشته‌اند. علت جداسازي اين دو ديدگاه از نظرات متكلمان معروف شيعه، تفاوت‌هايي است كه در اصول و مباني آنها با نظرات متكلمان وجود داشته و حتي بعضي از مباني آنها توسط اين متكلمان معروف انكار و مذمت شده است. البته بنده در اين بخش در صدد نقد اين نظرات نبوده‌ام و فقط به بيان شرح آنها پرداخته‌ام. در خاتمه نيز در يك جمع‌بندي چهار تعبير متفاوت كه با توجه به آيات و روايات و بعضاً برگرفته از نظرات علما مي‌باشد را از رجعت مطرح كرده و توضيحاتي دربارة آنها داده‌ام.

فرستادن درود بر والاترین انسانها عملی خداپسندانه است که خداوند خود بر این کار سبقت گرفته و فرشتگان ومومنان را فرمان داده است که بر او درود فرستند .چنانچه می فرماید :إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما.امروزه صلوات بر پیامبر وخاندان پاکش به شعار ونماد شیعه تبدیل شده وبه هر بهانه ومناسبتی شیعیان، این سنت الهی را به جای آورده ،نام پیامبر عظیم الشأن اسلام وخاندان پاکش را بلند ویاد این عزیزان خدا را زنده می سازند.مجموعه حاضر کوششی است در راستای بیان اهمیت وجایگاه این شعار اسلامی که در شش فصل تهیه گردیده است:نتایج بدست آمده ازاین پژوهش نشان می دهد، صلوات از ریشه «صَلَوَ » ودر معنای دعا، نماز، عبادتگاه (کنیسه )و... بکار می رود.صلاه از جانب خدا به معنای رحمت واز جانب ملائکه استغفار واز جانب مردم در معنای دعا وتعظیم می باشد . صحیح ترین شیوه صلوات ،صلوات برمحمد و آل محمد است واین شیوه در کتب مختلف شیعه واهل سنت نقل شده وپیامبر صلی الله علیه آله و سلمخود از صلوات بدون آل نهی نموده و آن را «بتراء» خوانده است.آل پیامبر در مکتب امامیه منحصر به علی وفاطمه وحسنین علیهم السلام وذریه طاهره ایشان می باشد. اما در مکتب اهل سنت آل پیامبر به متقین ،صحابه، ازواج وذریه وبالاخره امت حضرتاطلاق می گردد .همچنین همه صاحب نظران امامیه جز برخی، صلوات را در تشهد نمازها، خطبه‌های جمعه و نماز میت واجب دانسته‌اند و از میان مذاهب اهل‌سنت، شافعی ها و حنابله صلوات بر محمد صلی الله علیه آله و سلمرا در موارد یاد شده فرض و واجب شمرده‌اند، در حالی که حنفیه و مالکی ها در همه موارد حکم به استحباب و سنت آن می‌کنند.

اين مجموعه كه با عنوان «بررسي شيوه مخالفت مخالفان پيامبر در سوره‌هاي مدني» مي‌باشد مشتمل بر سه فصل است:فصل اول به كليات تحقيق پرداخته شده از جمله تعريف موضوع، اهميت و پيشينة آن، روش تحقيق، تعريف مصطلحات.و از آنجا كه در فصل دوم و همچنين فصل سوم با عنوان «مخالفان»، بسيار برخورد مي‌شود و در دوران مدني، عمدة مخالفان پيامبر، اهل كتاب، منافقان و احياناً مشركاني بودند كه با آن حضرت جنگ داشتند، از اين رو در تعريف مصطلحات، برخي از مخالفان دسته اول پيامبر اكرم(ص) اشاره اجمالي شده است.در فصل دوم، تمام سور مدني و آياتي كه مرتبط با موضوع بحث مخالفت بود مورد بررسي قرار گرفته؛ شأن نزول آيات، روش و شيوه مخالفت‌هائي كه مخالفان بر مي‌گزيدند و همچنين ميزان تأثيرگذاري مخالفت‌ها در ميان مردم عادي و ديگر مسلمانان پرداخته شده است.فصل سوم، نتيجه‌گيري و جمع‌بندي مباحث را تشكيل مي‌دهد، مهمترين مخالفت‌ها كه در دوران مدني، مهمترين شيوه‌هاي مواجهه پيامبر(ص) با مخالفان و نيز بيان مخالفان عمده پيامبر(ص) در اين دوران اختصاص دارد.

این پژوهش درصدد تبیین جایگاه معنایی واژه حکمت است و نگاه معناشناختی به این واژه، یک راه دست‌یابی به دقایق معنایی و پی بردن به مقصود خداوند متعال است. تعیین جایگاه معنایی دقیق حکمت با این روش، در گرو بررسی معانی قریب‌المعنی (مانند واژه‌های تفکر، حلم، حجر، لب، فطرت، فقه...)، واژه‌هایی که با واژه حکمت تقابل معنایی دارند (مانند واژه-های جهل، خطا، هوی، خشم، تعصب و..) و نیز سایر واژه‌های هم‌حوزه هم‌چون واژه هم‌نیشن (مانند واژه‌های کتاب، ملک، فصل الخطاب، آیات الله، موعظه‌الحسنه و ...) و یا واژه جانشین (مانند بصیرت، علم، عقل، فهم، معرفت، حکم) است. حکمت یک مفهوم قرآنی است که در روایات اسلامی نیز فراوان به کار رفته، با نگاهی به کتب تفسیری و نیز به کتاب‌هایی در موضوع، وجوه و نظایر و کتب لغت دانسته می‌شود که حکمت در معنایی مختلفی به کار رفته است. هم‌چنین حکمت در حوزه‌های دیگر جنبه اصطلاحی پیدا می‌کند و در آن حوزه‌ها براساس موقعیت خود مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا معنای حکمت در لغت، قرآن و تفاسیر، حدیث و اصطلاح حکماء و عرفاء بررسی می‌کنیم. اهل لغت حکمت را چیزی می‌داند که از جهل جلوگیری می‌کند و مفسران نیز معانی هم‌چون قرآن، نبوت، سنت، رسیدن به واقع، معرفت خدا و ترس از خداوند ذکر کرده‌اند. در روایات نیز حکمت به قرآن، اطاعت از خداوند، شناخت امام و دوری از گناهان تفسیر شده است. البته حکما شناخت حق، استکمال نفس، تبحر بسیار در صناعت، تعقل برترین موجودات از طریق برترین علم و علم به احوال موجودات را حکمت می‌دانند و عرفاء معرفت، قوه‌ای نفسانی، مواعظ بصیرت‌آمیز را حکمت معرفی می‌کنند و علماء علم اخلاق، حد اعتدال قوه فکریه را حکمت می‌دانند. با بررسی این دیدگاه‌ها به این نکته پی می‌بریم که حکمت همان علم و دانشی است که فایده و منفعت آن زیاد است.

موضوع و هدف پایان‌نامه ‌پیش‌رو، تحقیق ‌گسترده ‌و همه ‌جانبه ‌پیرامون ‌مفهوم وعده در قرآن کریم‌ می‌باشد. تحقیقات قرآنی ‌نشان ‌می‌دهد قرآن‌ مستقیم‌ وغیرمستقیم‌ به این‌ موضوع ‌پرداخته‌است. ناگفته‌ پیداست‌ هر امری‌ که ‌ازجانب خداوند حکیم صادر می گردد، بر اساس مصلحت بشروحکمت بالغه الهی است و اساسا صدور امور بیهوده و بی‌هدف از سوی باریتعالی محال علی الاطلاق بوده و منتفی است. بایستی توجه نمود که سرشت آدمی اینگونه است که ‌تا میل به انجام کاری نداشته باشد آن را انجام نمی‌دهد، خداوند لذت های پیش روی بشر را بدین منظور وعده می دهد که انگیزه ای برای انسان ایجاد کند. درختان انبوه که رودها از زیر آن جاری است و خوراکی های لذیذ را برای عده ای وعده ‌می‌دهد، زیرا درک درجات بالای انسانی در آغاز راه برای انسان سخت است، برای ایجاد انگیزه و حرکت دادن انسان همین وعده های ملموس کفایت می کند. درسطح بالاتری هم‌، خشنودى پروردگار بعنوان وعده عالی تلقی می گردد بدین معنا که وعده های قرآن بر اساس مخاطب‌ متغیراست، کما اینکه قرآن اشاره به این مطلب دارد که: (کسانی که انفاق می کنند و کارهای خیر انجام می دهند تنها خشنودی و رضایت پروردگار‌ر‌امی‌خواهند). خدا بیش ازآنچه که‌وعده داده است خواهد ‌بخشید ولی انسان قادر به درک آن نعمت ها نیست. از زاویه ای دیگربرخی از وعده ها در دوره حیات با سعادت نبی گرامی اسلام( ص) رخ داده است و بخشی‌دیگر از وعده ها اختصاص به جهان دیگر دارد که دسته ای از وعده ها خطاب به سائر انبیاء عظام الهی است و دسته ای از آنها مخصوص به‌ پیامبر اعظم ‌و مسلمانان می‌باشد که البته هر بار حامل پیامی نو و امید بخش و نوید دهنده برگ زرینی از تاریخ نورانی اسلام را برای مسلمانان رقم بوده است. درخصوص وعد گفته شده ‌وعده به معنی عهداست، و در اصطلاح تعهد نمودن به انجام کاری است، خواه خیر باشد یا شر. علما و مفسران تفاوتهایی بین وعده و وعید و وعده با عهد قایل شده اند. وعده در قرآن بصورت مکرر آمده‌ و این مسئله در سراسر کتاب نورانی الهی به شکل اعطاءنعمت، شفاعت، نصرت و غلبه بر دشمنان و نظایر آن به چشم می خورد و آیات دال بر حق و حتمی بودن وعده های خدا نسبت به نبی گرامی اسلام (ص) و جمیع مسلمانان، جزء مفاهیم پرشمار قرآن به حساب می آید.

چکیده ندارد.

سوره مبارکه توبه، در سال نهم هجری و در آخرین سال های حیات آن حضرت نازل شده است، می توان گفت که جریان های موجود در آن عصر و زمان، از حساسیت و اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند. انتشار سریع اسلام در مدینه، خصوصا در سال های آخر، برای منافع بسیاری از گروه ها و جریان های اجتماعی خطر آفرین بوده، آنان رابه واکنششدید علیه اسلام واداشت. برخی گروه ها به مبارزه آشکار و برخی دیگر به مبارزه پنهان و مخفیانه با اسلام، پیامبر(ص) و جامعه اسلامی پرداختند.بی شک، لزوم شناخت جریان های مختلف در قرآن کریم و کیفیت مواجهه، مقابله و تعامل با آنان، بر همگان آشکار بوده و جزء مهم ترین نیازهای هر عصر و زمانی به شمار می آید.پژوهش حاضر، در راستای بهره مندی هر چه بیشتر از آیات نورانی قرآن کریم، به معرفی، بررسی و تحلیل جریان های مختلف فرهنگی- اجتماعی عصر پیامبر اکرم(ص) در پرتو سوره مبارکه توبه پرداخته است. در این پژوهش، جریان های مختلف به دو بخش خارجی و داخلی تقسیم شده اند. جریان های خارجی، شامل سه جریان مشرکان، اهل کتاب و غیر مسلمانان هم مرز و جریان های داخلی، شامل منافقان، بادیه نشینان، مومنان و سست ایمانانمی شوند. در هر بخش، پس از معرفی هر کدام از این جریانات، مشخصه های روانی، اعتقادی و رفتاری هر یک و نیز کیفیت موضع گیری اسلامدر برابر آنان بازگو شده است.

مسأله اسماء و صفات الهی در رابطه انسان با خدا در جنبه‌های چون عقاید و راز و نیاز با معبود هستی اهمیت شایانی دارد. بعد معنا‌شناسی این مسأله هم اکنون در فلسفه دین بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این جنبه از اسماء و صفات به این پرسش پاسخ می‌دهد که چگونه می‌توان درباره صفات خداوند سخن گفت و این صفات چه نسبتی با صفات انسان دارند؟ قرآن کریم واحادیث اهل بیت(ع)مضامین بلندپایه و ره‌گشایی در حل چالش‌های فر‌اروی این بحث دارند. نوشتار پیش‌رو به روش تحلیل گزاره‌ای رهیافت قرآن و حضرت علی(ع) را درباره مسأله اسماء و صفات الهی می‌کاود. در نگاه قرآن و احادیثِ حضرت علی (ع) این بحث معطوف به دو حد نفی تعطیل و نفی تشبیه است؛ در بعد نفی تعطیل به‌وسیله خلقت به‌وجود آفریدگار رهنمون می‌شویم و پروردگار به روش قلبی–فطری خویش را به انسان معرفی و از طریق افعال و سلب کاستی‌ها خود را توصیف می‌کند. در بعد نفی تشبیه به دلیل تباین آفریدگار و آفریدگان و به تصور در نیامدن پروردگار هرگونه توصیف از طرف آفریدگان پذیرفته نیست چرا که لوازم باطلی از قبیل احاطه بر خداوند، جزءداشتن، به شمارش‌آوردن، محدود‌کردن، شباهت و به تصور درآمدن حق تعالی را به دنبال خواهد داشت.

حکمت از نظر آموزه هاي وحياني، نوعي علم و آگاهي به حقايق است؛ از اين رو ميان علم و حکمت پيوندي عميق در معنا وجود دارد که دين در معرفي آن کوشيده است، تا انسان، طبق نقشه ارائه شده، با دوري از گناه و انقطاع از مخلوقات خدا به رويت قلبي او قبل ازقيامت نائل آيد. اين مقاله، با ارائه تعريفي از «رويت قلبي» که از آن نظريه تجسيم برنيايد، سعي در نشان دادن امکان دستيابي به حکمت براي همه انسان ها در طول زندگي دارد؛ نتيجه رويت قلبي، معرفت خداست که سرآمد علوم است.