مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده مقاله حاضر با بررسی آثار شیعه‏ شناسان غربی درصدد است تا از میزان و نحوه شناخت آن‌ها در مورد آموزه‏های عقلانی ‌ـ اعتقادی شیعه امامیه (عدل و امامت) مطلع شود. شیعه‏ شناسان مورد مطالعه در این مقاله عبارت‌اند از: ویلفرد مادلونگ، مایر بارآشر، اتان کوهلبرگ، ونزبرو، رون بوکلی، هانری کربن، مونتگمری وات، هاینس هالم و آندرو نیومن. نویسنده در پایان مقاله با توجه به وجوه مثبت و منفی آثار شیعه‏ شناسان غربی پیشنهادهایی جهت بازنگری درون‌دینی در جنبه‏ های نظری و عملی به صاحب‌نظران شیعه دوازده‌ امامی ارائه می‌کند.

---

---

‫اين نوشتار به تشريح تأثير قبول يا ردّ مسأله حسن و قبح عقلي و شرعي در مباني کلامي متکلمان اماميه، معتزله و اشاعره مي‌پردازد. نويسنده در دو بخش ضمن بررسي چيستي حسن و قبح، به بيان ديدگاه‌هاي معتزله، اشاعره و اماميه درباره نقد يا پذيرش آن پرداخته و ثمرات و آثاري را که بر قول و انديشه آن‌ها در اين مسأله در مباني کلامي آنان مترتب مي‌شود، بررسي کرده است. وي در مقدمه ضمن طرح مباحث مفاهيم و کليات تحقيق، پيشينه طرح مباحث حسن و قبح عقلي، مبادي تصوري و تصديقي آن، مفهوم عقل در لغت و اصطلاح، معناي عقل نظري و عملي، ادله ارتباط دادن حکم عقل عملي به حسن و قبح و اقسام مشهورات را بيان مي‌کند. او در بخش اول به بررسي چيستي و دليل‌هاي حسن و قبح، بيان نظريات گوناگون درباره آن و ديدگاه متکلمان در اين زمينه پرداخته و محل نزاع، اشاعره با عدليه (معتزله و اماميه) را در نقد حسن و قبح عقلي و شرعي بررسي کرده است. آن‌گاه با تبيين نظريات حسن و قبح و معاني آن، ذاتي بودن حسن و قبح را شرح مي‌دهد. در ادامه ادله اشاعره و عدليه را بر وجود يا عدم وجود حسن و قبح مطرح و نقد کرده و ادله عقلي و نقلي مبني بر وجود حسن و قبح را بيان مي‌کند. در بخش دوم از اين نوشتار، نگارنده آثار پذيرش يا عدم پذيرش مسأله حسن و قبح را بر انديشه متکلمان مسلمان (اماميه، معتزله و اشاعره) بررسيده و تأثير اين مسأله در مباحثي همچون: خداشناسي، دفع ضرر يا عقاب محتمل، حکمت خداوند در عقاب و ثواب اعمال، غايت مندي افعال خداوند، عدل الهي، شرايط تکليف، قبح تکليف ما لايطاق، حسن هدايت و قبح ضلالت بندگان توسط خدا، قاعده لطف در هدايت الهي، صفات خداوند، مباحث مربوط به نبوت و امامت و ضرورت آن ها، مسأله خاتميت و کارکرد عقل در کشف ملاک‌هاي احکام، ضرورت عصمت انبيا، تأثير حسن و قبح در مسايل اخلاقي، معيار فعل اخلاقي، رابطه دين و اخلاق و منشأ اخلاق را شرح داده و ديدگاه‌هاي دکتر عبدالکريم سروش وآيت‌الله مصباح يزدي را در اين باره منعکس مي‌سازد.