مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آفرینشِ انسان و دستور خداوند به تمام فرشتگان برای سجده‌کردن بر او، و سرباززدنِ ابلیس از این فرمان نظرگاه‌های اعتقادی مختلفی را سبب شده است. شهرستانی در الملل والنحل، بر مبنای دیدگاه‌های شارحانِ تورات و اَناجیلِ اربعه، هفت شبهه مهمّ ابلیس در موضوعاتِ اعتقادیِ ادیانی را بیان می‌کند و معتقد است هر یک از این شبهات، زمینه‌ای برای شکل‌گیریِ بخشی از مذاهبِ اسلامی شده است. مقاله حاضر، ضمنِ بررسی مهم‌‌ترین رهیافت‌های کلامیِ یهود و مسیحیت درباره شیطان، دیدگاهِ کلامِ اسلامی، به‌ویژه کلامِ معتزله و اشاعره، را نیز می‌کاود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد آنچه شهرستانی به عنوان گفت‌وگوی شیطان و فرشتگان، و شبهات ابلیس بیان کرده در تورات و انجیل، و شروح و تفاسیر معتبر و شناخته‌شده این دو کتاب وجود ندارد و چنین به نظر می‌رسد که شهرستانی، با زمینه قراردادنِ برخی رهیافت‌های توراتی یا انجیلی، و روایاتِ اسرائیلیِ دخیل در اسلام، این موضوع را محمِلی برای مطرح‌کردن مباحثِ کلامی بر مبنای دیدگاه اشاعره، که خود نیز بدان معتقد بود، قرار داده است.

ایمان از مفاهیم محوری در مفاهیم دینی است که نمی توان بدون آن دینداری را تصور کرد، چرا که مرز بین دینداری و بی دینی است. گفت و گو دربارۀ ایمان، گشودن راهی است برای تجربۀ آنان که محروم اند و تعالی دادن تجربۀ ایمانی کسانی که واجد آن اند. در شمارۀ پیش، مبحث ایمان گرایی در مسیحیت و نقد آن را طرح کردیم. در این شماره ایمان گرایی در جهان اسلام را بررسی می کنیم و به محورهایی چون ویژگی های ایمان، نقد و بررسی ایمان گرایی در برخی فرقه های اسلامی از جمله اهل حدیث و اخباریان، نقد و بررسی مخالفان ایمان گرایی در قالب عقل گرایی افراطی و مقایسۀ نهایی ایمان گرایی در مسیحیت و اسلام می پردازیم.

سعادت و کمال انسان در ادیان ابراهیمی تقرب به خدای متعال است. از موضوعات مهم در این مقوله، مبانی تقرب به خداوند است. پرسش مهم در اینجا این است: «در اسلام و مسیحیت، قرب به خدا مبتنی بر چه مبانی الهیاتی و انسان‌شناختی است؟» آنچه می‌توان تحت عنوان مبانی الهیاتی قرب به خدا در این دو آیین مطرح کرد به دو گروه از مبانی خاصّ و مبانی عام تقسیم می‌‌شوند. مبانی عام الهیاتی قرب به خدا در این دو دین عبارت‌اند از: خدای شخصی، خدای متعال و خدای در دسترس و خدای پیش‌قدم در ایجاد رابطه با انسان. مبانی الهیاتی خاصّ مسیحیت در تقرب به خداوند ـ که ناشی از خداشناسی مسیحی مبتنی بر نوشته‌های پولس و یوحنا در عهد جدید است ـ عبارت‌اند از: مکاشفه، فیض، کلمه یا مسیح. ما این بحث را به‌منظور تبیین جایگاه ویژه و مهم مبانی قرب به خدا با رویکرد کتاب ‌مقدسی و با روش کلامی ـ تفسیری مورد بررسی قرار داده‌ایم.

تفاوتِ دیدگاه اسلام و مسیحیّت نسبت به ماهیتِ وحی و پیامبر باعث تمایز آشکاری بین این دو دینِ وحیانی شده است. وحی در منابع اسلامی از مقوله قول و گفتار است و متکلمان مسلمان بر این باوراند که خداوند برای «ارتباط با بشر»، با او سخن می‌‌گوید و خود را به‌ واسطۀ زبانی که برای بشر قابلِ فهم است، آشکار می‌‌سازد، اما مسیحیّتِ رایج «وحی» را از مقولۀ فعل و یک واقعه می‌‌داند و معتقد است که خدا برای «ارتباط با بشر» در قالب یک شخصِ ‌انسانی تجسّد پیدا می‌‌کند. مرکز ثقل نازلۀ الاهی در اسلام، قرآن و در مسیحیّت، شخصِ ‌مسیح است. بر اساس این دو نگاه متفاوت به وحی، اسلام را دین «متن‌‌محور» و مسیحیّت را دین «شخص‌محور» می‌‌نامیم. پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که آیا این دو نگاهِ متفاوت به وحی - به لحاظ قوّت استدلال - در یک سطح هستند؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است تا ابتدا ‌‌پیش‌فرض‌های هر دیدگاه ‌‌بررسی شود و ‌‌پس از آن به مقایسه میزانِ استدلال‌‌پذیریِ آن‌ها پرداخت و سپس لازم است لوازم هردو دیدگاه را - در حوزه‌های مختلف مانند کلام، نوع دینداری و علومی که پیرامون هر کدام شکل می‌‌گیرد - ارزیابی کرد.

ایمان نقش تعیین‌کننده‌ای در رسیدن انسان به سعادت دارد. بحث دربارة ایمان در حوزة الهیات دارای سابقه‌ای طولانی است و همواره به صورت موضوعی زنده و اثرگذار در مباحث اندیشمندان مطرح بوده است. بحث بر سر این است که آیا لازم است ایمان و باورهای دینی عقلانی باشند یا خیر. بر این اساس مقالة حاضر در دو شماره، ایمان‌گرایی را بر دو محور مسیحیت و اسلام با توجه به مبانی نظری آنها مقایسه و نقد می‌کند. در بخش نخست به بیان مفهوم ایمان از منظر مسیحیت، ایمان‌گرایی و مراتب آن، تبیین مبانی فکری برخی از اندیشمندان ایمان‌گرا از جمله سورن کرکگور، نقد ایمان‌گرایی و بیان و نقد عقل‌گرایی افراطی می‌پردازیم.

«جهاني‌بودن دين» يعني: ظرفيت‌هايي که يک دين براي حکومت جهاني دارد. اين موضوع از مباحث پرچالش در ميان انديشمندان مسلمان و کاتوليک است، اما تاکنون به صورت تطبيقي ميان مسيحيت و اسلام بررسي نشده است. اين تحقيق شباهت‌ها و تفاوت‌هاي مباني جهاني‌بودن دين در تشيع با کاتوليک را به صورت توصيفي و تحليلي پيش‌روي مي‌نهد. مباني جهاني­بودن مسيحيت کاتوليک با مباني جهاني‌بودن تشيع در ادلة نقلي جهاني‌بودن و جاودانگي شباهت دارند. در هر دو، عبارات دال بر جهاني‌بودن کتابي مقدس است، اگرچه در مسيحيت، عباراتي که از حضرت عيسي عليه السلام بر جهاني‌بودن دلالت دارد، دچار تناقض است. اين در حالي است که همة مباني جهاني‌بودن در تشيع، به طور کامل هماهنگ است. در تشيع، مباني جهاني‌بودن، هم عقلي است و هم مبتني بر آيات قرآن و روايات. اما در مسيحيت، مباني جهاني‌بودن دين کاملاً هماهنگ نيست و گاهي تعارض دارد. ناگفته نماند که برخي از مباني مختص تشيع است، درحالي‌كه مسيحيت از اين مباني محروم است.

از جمله موضوعات مبهم در عهد جديد، ترابط اخلاق و شريعت است و بررسي آن در مسيحيت کاتوليک مهم است. کاتوليک‌ها براي رفع اين ابهام و چالش از عهد جديد، به تبيين ديدگاه خود پرداختند. اين مقاله به بررسي، تحليل و مقايسه رابطة اخلاق و شريعت در آيين كاتوليك در مسيحيت مي‌پردازد. آنان اخلاق را شاخه‌اي از الهيات مي‌دانند و به‌گونه‌اي تبيين و تفسير مي‌کنند که شريعت انجيل در درون آن قرار مي‌گيرد. کاتوليک، تفسيري جديد از شريعت ارائه مي‌کند که بر فيض استوار است، و فرد مسيحي را از رعايت اعمال و مناسک شريعت قديم مي‌رهاند. حاصل تحقيق بيانگر آن است که در تعاليم کاتوليک، از لحاظ مباني، منابع و جايگاه، نمي‌توان شريعت را از اخلاق جدا کرد، بلکه ميان آن‌ دو، اتحاد کامل برقرار است. به همين دليل، عنوان «شريعت اخلاقي» براي شريعت کاتوليکي درست به نظر مي‌رسد.

دوره حکومت آل بویه در فاصله زمانی بین سالهای 320ه ق تا 447 ه ق/ ا 932 م تا 1055م/ بوده است. آل بویه از دودمانهای دیلمی و شیعه ایرانی پس از اسلام است، که در بخش مرکزی و غربی و جنوبی ایران و عراق فرمانروایی می کردند. آنها دارای تباری دیلمی بودند، و مدتی در حدود 127 سال فرمانروائی کردند. ایالت های فارس و کرمان محدوده حکومتی علی بن بویه دیلمی (عمادالدوله) موسس این سلسله بود. اوج عظمت و پیشرفت دولت آل بویه در زمان عضدالدوله دیلمی (فناخسرو) می باشد، که قلمرو حکومت وی، فارس، عراق و خوزستان را در بر می گرفت. بررسی وضعیت اقلیتهای دینی (مسیحیان، یهودیان، زردتشتیان و صابئیان) در زمینه های اجتماعی و مذهبی، سیاسی، علمی و فرهنگی و اقتصادی در دوره آل بویه موضوع پژوهش حاضر خواهد بود.از باشکوه ترین دوره های تاریخی ایران بعد از اسلام دوره آل بویه است، که در سایه تساهل و تسامح مذهبی امرای آن، اقلیتهای مذهبی در کنار مسلمانان به عنوان قشر حاکم در جامعه اسلامی، توانستند، در بیشتر زمینه های گوناگون ذکر شده تاثیرگذار باشند، و در شکوفائی آن سهیم باشند. در زمینه علمی و فرهنگی، در نتیجه تبادل افکار، ترجمه متون یونانی –سریانی و رومی به عربی، بحث و جدل های کلامی و حمایت از دانشمندان و عالمان، آنان توانستند دوره ای را به وجود آورند که از آن به عنوان «رنسانس علمی و اسلامی» یاد می شود. در زمینه های اجتماعی و مذهبی آنها تا اندازه ای توانستند بدون ترس و واهمه، آداب و رسوم مذهبی و اجتماعی خود را به جا آورند. در زمینه سیاسی، اقلیت های دینی توانستند در کارهای دیوانی و اداری هم گام با مسلمانان در پیشبرد امور سیاسی کشور سهیم باشند. در زمینه اقتصادی نیز اقلیت های دینی به خصوص یهودیان نقش عمده ای را ایفا کردند. به طوری که توانستند در تجارت، صرافی، مبادلات و خرید و فروش کالا سهم عمده ای را ایفاء نمایند.

چکیده ندارد.