مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

براي مورخ اديان هر جلوه و تجلي‌اي از امر قدسي بااهميت است. هر مناسک، هر اسطوره، هر باور يا تجسم الوهي، انعکاسي از تجربه امر قدسي و بنابراين تلويحا بيانگر مفاهيم هستي، معنا و حقيقت است. کتاب حاضر از ديدگاهي متفاوت نوشته شده است. از يک سو تجلي‌هاي امر قدسي به ترتيب زماني تحليل شده و سپس بر مراحل حساس و نقاط عطف عميق و بيش از همه بر زمان‌هاي خلاق در سنت‌هاي مختلف تأکيد شده است. جلد دوم با بررسي انديشه‌ ديني بودا و پيدايش دين بودايي آغاز مي‌شود و تا آغاز عصر مسيحيت در جهان باستان ادامه پيدا مي‌کند.

آشنایی با تاریخ و بررسی آموزه‌های مهم و اساسی دین «یهودیت» و «مسیحیت» است که با تکیه بر متون مقدس و سایر اسناد معتبر آنان تدوین یافته و به تناسب موضوعات مختلف به نظرات اسلام نیز اشاراتی می‌نماید. نگارنده در بررسی دین یهودیت، به دلیل اشتراکات فراوانی که بین این دین و دین اسلام وجود دارد شناخت این دین را دارای اهمیت بسیاری برای مسلمانان دانسته است. در بررسی هر دین و خصوصا قوم یهود، تاریخ پیدایش آن‌ها و حوادثی که در طول زمان دیده‌اند مورد بررسی قرار گرفته و در ایراد مطالب، به منابع متعددی استناد شده است.

پژوهشی در مورد خصوصیات اخلاقی و مبانی اعتقادی یهودیان و دشمنی‌ها و پیمان‌شکنی‌های آنان با پیامبر اسلام(ص) است. در این اثر سعی شده است ضمن معرفی اجمالی ویژگی‌های قوم یهود در طول تاریخ به ویژه تاریخ اسلام و برخی از اعتقادات و مبانی فکری آنان، به نوع برخوردهای یهودیان با پیامبر اسلام در طول دوران اقامت ایشان در مدینه پرداخته شده و انواع دشمنی‌های آنان با رسول خدا(ص) و برخورد پیامبر اکرم(ص) با آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نگارنده ابتدا با مراجعه به تورات عقاید یهودیان در مورد خدا، پیامبران الهی، معاد و حیات پس از مرگ را بیان کرده و رواج رباخواری و حرام‌خواری در میان آنان و همچنین عادت آنان در پیمان‌شکنی را نیز به تصویر کشیده است. در ادامه نویسنده به علل مهاجرت یهودیان به اطراف مدینه اشاره کرده و موضع‌ خصمانه آنان در قبال حکومت پیامبر اسلام(ص) و جنگ‌ها و درگیری‌های متعدد آنان با رسول‌خدا(ص) و ایجاد جنگ روانی علیه مسلمانان علی‌رغم داشتن پیمان صلح با آن حضرت را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.

موضوع این اثر، به بررسی مطالعاتی سیره نبوی با تعریفی از گفتمان یهودی، چگونگی شکل‌گیری گفتمان یهودی در دوره شرق‌شناسی پرداخته می‌شود. مؤلف با تأکید بر گفتمان یهودی، نقش یهودیان در مطالعات اسلامی و فرایند دائرة‌المعارف نویسی در غرب و نیز مؤلفه‌های گفتمان یهودی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در بخش دیگری از کتاب به بررسی تأثیر شاخص‌های گفتمان یهودی ـ اسرائیلی در تدوین سیره نبوی اشاره می‌شود. اعتباربخشی به اسطوره‌های یهودی و ردیابی گفتمان یهودی در انعکاس رخدادهای عصر مدنی بخش‌های دیگر این کتاب است که نویسنده به تحلیل ارتباط یهودیان با پیامبر اکرم، غزوات و جنگ‌های صدر اسلام می‌پردازد.

کتاب حاضر دربردارنده‌ی مباحثی است در خصوص آداب، عقاید و عبادات مردم یهود با موضوعاتی از این دست: عقاید دینی اصلی، خاستگاه و نحوه‌ی رشد تفکر یهودی، رشد تفکرات جدید یهودی، سنت عرفانی یهود، هلاخا، زندگی دینی، سال دینی عید سال نو تا عید سایه‌بان‌ها و از حنوکاتاماه‌آو، کینساخانه و جماعت یهودی، گرایش و نهضت‌ها در یهودیت معاصر، و یهودیان و بیگانگان. به تصریح نگارنده: "باید دانست که هیچ توافق عامی در درون یهودیت درباره‌ی محتوای چارچوب اعتقادی‌ای که برای دین درست و سنتی لازم است، وجود ندارند. تا دوران الاهی‌دانان قرون وسطی هیچ کوششی برای تدوین چنان چارچوبی صورت نگرفته بود و کل مساله‌ی اعتقاد در سیالیت قابل توجهی غوطه‌ور بود. میشنا گروه‌هایی از یهودیان را نام می‌برد که نصیب خویش از جهان آینده را از دست می‌دهند. یعنی کسانی که انکار می‌کنند تو را برخاستن مردگان را تعلیم کرده باشد: کسانی که منکر آسمانی بودن تو را می‌شوند و اپیکوریان یا لذت‌جویان بی‌اخلاق. حکیمانی دیگر، کسانی غیر از این‌ها را نیز به این فهرست، اضافه می‌کردند: آنان که برگره‌ها افسون می‌دهند و آنان که نام خدا را آن‌چنان که نوشته می‌شود، بر زبان می‌آورند. تلاش برای تعیین دقیق یک چارچوب اعتقادی، در واقع در قرن دوازدهم و با شرح ابن میمون برمیشنای یاد شده آغاز می‌شود. وی در آن‌جا سیزده اصل اعتقادی را برمی‌شمارد. هفت‌تا از این اصل‌ها درباره‌ی اعتقاد به خداست: وجود خدا، وحدت، غیرجسمانی بودن، و جاودانی او. تنها باید او را عبادت کرد. خدا افکار و اعمال انسان‌ها را می‌داند و پاداش می‌دهد و مجازات می‌کند. چهار اصل یا وحی مربوط‌اند: اعتقاد به نبوت، برتری موسی در سلسله‌ی همه‌ی پیامبران؛ تو را از خدا به موسی رسید و هیچ‌چیز نمی‌تواند جانشین تورا گردد و سرانجام دو اصل هم به آمدن مسیحا و به رستخیز ربط دارند. اما پدیده‌هایی که یهودیان متجدد امروز، با آن دست به گریبان‌اند از جنس دیگری هستند و سئوالاتی که به میان می‌آورند به مساله‌ی معنا مربوط می‌شوند. مساله این است که هرآموزه چه کل و چه بخشی از آن، چه مقدار تابع معنای حقیقی الفاظ متون است و یا به چه مقدار باید از مقولات جدید در تفسیر دوباره‌ی آن بهره برد. نهضت جدید بازسازی خواهان که در آمریکای شمالی در دهه‌ی 1920 بنیان‌ گذاشته شد، به جای سیزده اصل ابن میمون، سیزده معیار وفاداری یهودی را آورده است. استدلال این است که وفاداری یهودی را آورده است. استدلال این است که وفاداری دیگر نمی‌تواند موضوعی عقیدتی باشد. بلکه تجربه‌ی زندگی است که به وسیله‌ی میراث یهود، غنا یافته است".